Hagstofan birtir maímælingu vísitölu neysluverðs (VNV) mánudaginn 30. maí. Við spáum tæplega 0,8% hækkun vísitölunnar milli apríl og maí.

Notkun á tölvum og símum er stór hluti af okkar daglega lífi og því nauðsynlegt að vera meðvituð og upplýst um hætturnar sem leynast á netinu.

Samkvæmt tölum Vinnumálastofnunar var skráð atvinnuleysi í apríl 4,5% af áætluðum fjölda fólks á vinnumarkaði og minnkaði úr 4,9% frá því í mars. Í janúar og febrúar 2020 var atvinnuleysið 4,8% og 5%.

Seðlabankinn brást við efnahagssamdrættinum vegna Covid-faraldursins með því að lækka vexti. Tölur um útlán lánakerfisins benda til þess að heimilin hafi nýtt sér þessa vaxtalækkun fremur en fyrirtæki.

Af hverju er Seðlabankinn að hækka vexti um heilt prósentustig og hvaða áhrif hefur það á efnahagslífið og fólkið í landinu? Af hverju tekur Seðlabankinn þetta stóra skref núna og hvernig lítur framhaldið út varðandi verðbólgu og efnahagsþróun? Í hlaðvarpinu ræða Gústaf Steingrímsson hagfræðingur hjá Landsbankanum, Ægir Örn Gunnarsson sérfræðingur í verðbréfaviðskiptum og Rún Ingvarsdóttir sérfræðingur á Samfélagssviði hjá bankanum, um efnahagsmál og þróunina á fjármálamörkuðum.

Íslenski hlutabréfamarkaðurinn lækkaði ögn í apríl líkt og hlutabréfamarkaðir flestra viðskiptalanda Íslands. Lækkunin var þó almennt séð meiri í flestum viðskiptalöndunum en hér á landi. Þrátt fyrir lækkun á markaðnum varð þó verðhækkun hjá 13 af 20 félögum á aðallista kauphallarinnar. Lækkun á markaðnum í heild skýrist fyrst og fremst af verðlækkun stórra félaga eins og viðskiptabankanna og Marels. 

Til að átta sig á aðhaldi peningastefnu er betra að skoða raunstýrivexti en nafnstýrivexti. Raunstýrivextir hér á landi eru núna í sögulegu lágmarki.

Vísitala neysluverðs (VNV) hækkaði um 1,25% milli mánaða í apríl og mælist verðbólgan nú 7,2% samanborið við 6,7% í mars. Verðbólgan hefur ekki mælst hærri síðan í maí 2010 þegar hún var 7,5%. Þá var verðbólguskot vegna hrunsins að renna sitt skeið.

Við spáum því að peningastefnunefnd Seðlabanka Íslands hækki stýrivexti um 1 prósentustig í næstu viku og að meginvextir Seðlabanka Íslands fari úr 2,75% upp í 3,75%. Þetta yrði óvenjustórt skref en þróun verðbólgu og verðbólguvæntinga á undanförnum mánuðum kallar á stórt skref. Við útilokum ekki enn stærri skref, en það sem dregur úr líkum á því er að nefndinni er í lófa lagið að hækka vextina frekar strax í júní.

Óvenju mikið bil myndaðist á milli launaþróunar á opinbera og almenna markaðnum í upphafi síðasta árs og virðist það ekki fara minnkandi. Miðað við útgangspunkt í upphafi ársins 2015 hefur hækkun launa því verið mun meiri á opinbera markaðnum en á þeim almenna og opinberi markaðurinn verið leiðandi í launabreytingum.

Atvinnuleysi karla og kvenna minnkaði jafn mikið, um 0,3 prósentustig milli febrúar og mars. Atvinnuleysi karla í mars var 5,0% og 4,7% meðal kvenna. Atvinnuleysi meðal kvenna var meira en karla fram eftir árinu 2021, en í nóvember varð það meira hjá körlum og hefur munurinn aukist lítillega síðan. Munurinn á atvinnuleysi karla og kvenna er mestur á Suðurnesjum, en þar er atvinnuleysið 1,2 prósentustigum hærra meðal karla. Á Norðurlandi vestra er atvinnuleysi karla 1,1 prósentustigum meira en kvenna.

Miklar hækkanir íbúðaverðs þessa dagana hafa væntanlega ekki farið fram hjá neinum. Vísitala íbúðaverðs á höfuðborgarsvæðinu hefur hækkað um tæplega 17% umfram almennt verðlag (raunverð) síðustu tólf mánuði. Frá því að mælingar á vísitölu íbúðaverðs hófust fyrir tæplega 30 árum hefur raunverðshækkunin aðeins tvisvar farið yfir 20% á ársgrundvelli.

Samkvæmt nýrri verðbólguspá Alþjóðagjaldeyrissjóðsins hafa verðbólguhorfur í heiminum versnað verulega frá októberspá sjóðsins. Sjóðurinn gerir nú ráð fyrir 7,4% verðbólgu í heiminum á þessu ári borið saman við 3,8% spá sjóðsins frá því í október. Sjóðurinn spáir 5,7% verðbólgu í þróuðum ríkjum á árinu og verði sú spá að veruleika verður það mesta verðbólga í tæplega 40 ár.

Íbúðaverð hækkaði um 3,1% milli febrúar og mars en verðhækkanir milli mánaða hafa aukist á síðustu mánuðum þvert á væntingar. Hækkunin nú í mars var sú mesta milli mánaða síðan í mars í fyrra. Þessi niðurstaða rennir stoðum undir nýja spá Hagfræðideildar um aukna verðbólgu næstu mánuði.

Velta innlendra greiðslukorta jókst um 12% að raunvirði milli ára í mars. Eins og í janúar og febrúar skýrist aukningin alfarið af tvöföldun í aukningu hjá erlendum söluaðilum.

Hagstofan birtir aprílmælingu vísitölu neysluverðs (VNV) fimmtudaginn 28. apríl. Hagfræðideild Landsbankans spáir tæplega 0,7% hækkun vísitölunnar milli mars og apríl. Gangi spáin eftir verður 12 mánaða verðbólga óbreytt í 6,7% milli mars og apríl.

Allt bendir til þess að hið opinbera muni fara betur í gegnum faraldurinn en búist var við fyrst eftir að hann skall á.

Í hlaðvarpinu ræðum við um þróunina á fasteignamarkaði og íbúðauppbyggingu á tímum mikilla verðhækkana. Markaðurinn kallar á hagkvæmara og sjálfbærara húsnæði, hvatinn til uppbyggingar hefur sjaldan verið meiri en hvað gerist ef að eftirspurnin hættir skyndilega? Áhrifin af hækkandi húsnæðisverði og óvissa úti í heimi veldur hárri verðbólgu, vextir hækka og er til nægt húsnæði fyrir aukinn fólksflutning? Una Jónsdóttir, aðalhagfræðingur bankans og sérfræðingur í fasteignamarkaðinum, og Dóra Gunnarsdóttir viðskiptastjóri Mannvirkjafjármögnunar, ræða málin ásamt Rún Ingvarsdóttur, sérfræðingi í samskiptamálum.

Íslenski hlutabréfamarkaðurinn hækkaði í mars ásamt hlutabréfamörkuðum flestra viðskiptalanda Íslands. Upp úr miðjum mars varð þó hröð lækkun hér á landi eins og annars staðar, þegar heimsmarkaðsverð olíuverð hækkaði hratt. Þegar olíuverðið lækkaði síðan á ný urðu aftur hækkanir á mörkuðum og endaði mánuðurinn því á jákvæðum nótum.

Gengi krónunnar gagnvart evru var nokkurn veginn óbreytt í mars, en veiktist á móti Bandaríkjadal. Seðlabankinn greip fjórum sinnum inn í á gjaldeyrismarkaði, keypti evrur í tvígang og seldi einnig evrur í tvígang.

Landsbankinn hélt eitt útboð á sértryggðum bréfum í mars, Íslandsbanki hélt tvö, en Arion banki ekki neitt. Auk þess gaf Íslandsbanki út bréf til eigin nota.

Ársverðbólgan hér á landi mælist nú 6,7%. Verð á stökum undirliðum í vísitölu neysluverðs hefur þróast með mjög misjöfnum hætti síðustu tólf mánuði.

Vísitala neysluverðs (VNV) hækkaði um 0,94% milli mánaða í mars og mælist verðbólgan nú 6,7% samanborið við 6,2% í febrúar. Verðbólgan hefur ekki mælst hærri síðan í maí 2010 þegar hún mældist 7,5%.

Atvinnuþátttaka hefur aukist síðustu mánuði og var 80,4% nú í febrúar sem er 4 prósentustigum hærra en í febrúar 2021. Sé miðað við 12 mánaða hlaupandi meðaltal var atvinnuþátttaka mest um mitt ár 2017, en þá fór hún upp í 82%. Samsvarandi tala nú er 79,4% og hefur atvinnuþátttaka aukist nokkuð stöðugt allt síðasta ár á þann mælikvarða.

Samkvæmt lífskjararannsókn Hagstofu Íslands töldu tæplega 12% heimila byrði húsnæðiskostnaðar þunga í fyrra. Þróunin síðustu ár hefur verið mismunandi eftir stöðu á húsnæðismarkaði.

Í hlaðvarpinu er rætt um þróunina á fjármálamörkuðum erlendis og hér heima, söluna á hlut ríkisins í Íslandsbanka, hækkandi fasteignaverð og fleira. Ægir Örn Gunnarsson, sérfræðingur í verðbréfaviðskiptum hjá Landsbankanum og Una Jónsdóttir forstöðumaður Hagfræðideildar taka þátt í umræðunum ásamt Rún Ingvarsdóttur, sérfræðingi í samskiptamálum hjá bankanum.

Verðbólga í febrúar 2022 mældist 6,2% en árshækkun launavísitölunnar um 7,3%. Kaupmáttur launa jókst því um 1,1% milli febrúarmánaða 2021 og 2022 þrátt fyrir óvenju mikla verðbólgu. Kaupmáttur í febrúar var sá næst hæsti í sögunni.

Veruleg aukning hefur orðið á framvirkum gjaldeyrissamningum, þ.e. samningum þar sem viðskiptavinir skuldbinda sig til þess að kaupa eða selja gjaldeyri af banka í framtíðinni á fyrirfram ákveðnu gengi.

Hagfræðideild Landsbankans spáir rúmlega 1% hækkun verðlags milli febrúar og mars. Gangi spáin eftir hækkar verðbólga úr 6,2% í 6,8%. Við spáum því að þetta verði hámark á verðbólgunni og hún hjaðni hægt á næstu mánuðum.