Umræðan

Neysla Íslendinga jókst verulega milli ára í apríl, eða um 21% innanlands, og 59% erlendis. Samanlagt jókst kortavelta um 25% milli ára miðað við fast verðlag og gengi. Mælingin kemur ekki á óvart þar sem í apríl í fyrra stóð fyrsta bylgja faraldursins sem hæst og er því verið að miða 12 mánaða hækkun við afar neyslulítinn mánuð.

Í nýjustu væntingakönnun markaðsaðila, sem gerð var fyrir tveimur vikum, töldu 44% svarenda taumhald peningastefnunnar vera of laust en enginn taldi það vera of þétt. Þetta er nokkur breyting frá næstu könnun þar á undan.

Við spáum því að peningastefnunefnd Seðlabanka Íslands haldi meginvöxtum bankans óbreyttum í 0,75% við næstu vaxtaákvörðun þann 19. maí. Það styttist þó í næstu vaxtahækkun.

Samkvæmt tölum Vinnumálastofnunar var almennt skráð atvinnuleysi í apríl 10,4% af áætluðum fjölda fólks á vinnumarkaði og hafði minnkað úr 11,0% frá því í mars. Atvinnuleysi sem tengist hlutabótaleið var 1,1% og var óbreytt milli mánaða. Heildaratvinnuleysi í apríl var því 11,5% samanborið við 12,1% í mars og minnkaði þannig um 0,6 prósentustig. Almennt atvinnuleysi minnkaði alls staðar á landinu milli mars og apríl. Mest dró úr atvinnuleysi á Austurlandi, um 2,6 prósentustig, og á Suðurnesjum um 1,6 prósentustig.

Í lok mánaðarins stóð evran í 149,6 krónum í samanburði við 148,1 í lok mars og Bandaríkjadalur stóð í 123,8 krónum í samanburði við 126,3 í lok mars.

Seðlabanki Íslands hefur aðallega verið á söluhliðinni á millibankamarkaði með gjaldeyri frá því heimsfaraldurinn skall á fyrir rúmlega ári síðan, enda minnkaði innflæði gjaldeyris mikið við hrun í komum erlendra ferðamanna.

„Tilgangur Skólahreysti var að kveikja aftur þennan hreystineista sem okkur fannst vera að deyja út,“ segir Andrés Guðmundsson, sem stofnaði keppnina með eiginkonu sinni, Láru B. Helgdóttur, árið 2005. Skólahreysti öðlaðist fljótt miklar vinsældir meðal krakkanna og síðustu tíu árin hafa um 110 af 120 skólum á landinu tekið þátt í keppninni.

Landsbankinn seldi sértryggð bréf að nafnvirði 4.220 m.kr. og Íslandsbanki að nafnvirði 4.100 m.kr. í apríl. Arion banki hélt ekki útboð í mánuðinum.

Samkvæmt niðurstöðum vinnumarkaðsrannsóknar Hagstofu Íslands er áætlað að um 202.900 manns hafi verið á vinnumarkaði í mars 2020, sem jafngildir 77% atvinnuþátttöku. Af fólki á vinnumarkaði voru um 186.200 starfandi og um 16.700 atvinnulausir og í atvinnuleit, eða um 8,2% af vinnuaflinu. Starfandi fólki fækkaði um 3.600 milli ára og atvinnulausum fjölgaði um 11.200. Hlutfall starfandi var 70,8% í mars og hafði minnkað um 2,6% prósentustig frá mars 2020.

Á fyrsta ársfjórðungi var um þriðjungur allra fasteignaviðskipta á höfuðborgarsvæðinu fyrstu kaup. Þetta hlutfall hefur aukist nær stöðugt frá upphafi gagnasöfnunar. Þetta er vísbending um að vel hafi tekist að auka framboð og mæta þörfum þeirra sem vilja komast inn á eigendamarkað.

Gistinætur á heilsárshótelum voru tæplega 49 þúsund í mars borið saman við 175 þúsund á sama tímabili í fyrra. Gistinóttum fækkaði því um 72% milli ára. Þetta er nokkuð minni fækkun gistinátta en verið hefur en samdrátturinn nam á bilinu 88-90% í janúar og febrúar.

Vísitala neysluverðs (VNV) hækkaði um 0,71% milli mánaða í apríl og mælist verðbólga nú 4,6% samanborið við 4,3% í mars. Óhætt er að segja að þetta hafi komið mikið á óvart, en þetta var mun meiri hækkun milli mánaða en við áttum von á. Það sem kom mest á óvart var að fasteignaverð hækkaði mun meira en við gerðum ráð fyrir.

Opinber gögn benda til þess að nú sé mögulega verið að byggja umfram árlega þörf á íbúðamarkaði út frá mannfjöldaþróun. Hvort verið sé að byggja í takt við eftirspurn er hins vegar óvíst. Eftirspurn hefur aðallega aukist eftir stærri og dýrari sérbýliseignum sem eru sjaldgæfari í byggingu.

Miðað við stöðuga mannfjöldaþróun þurfa um 1.700 íbúðir að komast á það byggingarstig að verða fokheldar á ári hverju til þess að mæta þörf. Á síðustu tveimur árum hafa yfir 3.000 íbúðir komist á það stig á ári hverju. Við sjáum ekki merki um mikla uppsafnaða þörf fyrir nýjar íbúðir um þessar mundir þó íbúðasala sé mikil og verð hækki. Það er vegna þess að eftirspurn, sem er ekki það sama og þörf, hefur aukist mikið m.a. vegna vaxtalækkana. Sú eftirspurn getur þó allt eins horfið jafn fljótt og hún birtist ef aðstæður breytast eða aðrir fjárfestingakostir verða ákjósanlegri fyrir einstaklinga.

Launavísitalan hækkaði um 0,35% milli febrúar og mars, samkvæmt tölum Hagstofu Íslands. Síðustu 12 mánuði hefur launavísitalan hækkað um 10,6%, sem er sama ársbreyting og í febrúar og sú mesta frá því í ágúst 2016.

Ef við skoðum þróun á nokkrum lykilverðvísitölum frá aldamótum sést að verðlag hefur þróast með mjög mismunandi hætti. Þannig hefur vísitala neysluverðs án húsnæðiskostnaðar tvöfaldast á þessu tímabili, byggingarkostnaður þrefaldast, laun fjórfaldast en fasteignaverð á höfuðborgarsvæðinu meira en fimmfaldast.

Spenna hefur aukist talsvert á íbúðamarkaði og endurspeglast það í tölum marsmánaðar. 971 kaupsamningur var undirritaður, sem er 57% fleiri en í mars fyrir ári síðan, og íbúðaverð hækkaði um 1,6% milli mánaða. Slík hækkun hefur ekki sést milli mánaða síðan 2017.

Samkvæmt nýjustu fjármálastöðugleikaskýrslu Seðlabanka Íslands hafa vanskil fyrirtækja aðeins aukist lítillega í kjölfar faraldursins, enn sem komið er. Það skýrist að miklu leyti af því að töluverður fjöldi fyrirtækja nýtti sér úrræði um sérstakt greiðsluhlé á lánum.  

Neysla Íslendinga jókst verulega milli ára í mars, eða um 24% innanlands, og dróst einungis saman um 2% erlendis. Samanlagt jókst kortavelta um 20% milli ára miðað við fast verðlag og gengi og er þetta í fyrsta sinn sem aukning mælist á heildarkortaveltunni milli ára frá upphafi faraldursins.

Hagstofan birtir aprílmælingu vísitölu neysluverðs (VNV) fimmtudaginn 29. apríl. Hagfræðideild Landsbankans spáir 0,27% hækkun vísitölunnar milli mánaða.

Fyrstu þrjá mánuði ársins 2021 var atvinnuleysi karla 11,5% á meðan það var 11,1% meðal kvenna. Atvinnuleysi karla og kvenna er svipað víðast hvar á landinu. Atvinnuleysi karla er einungis meira en kvenna á höfuðborgarsvæðinu. Atvinnuleysi kvenna á Suðurnesjum var 4,9 prósentustigum meira en meðal karla á svæðinu. Töluverður munur er einnig á atvinnuleysi kynjanna, konum í óhag, á Vesturlandi og Suðurlandi.

Launasumman, staðgreiðsluskyld laun allra á vinnumarkaði, hækkaði um 0,3% milli ára í janúar. Það kemur alls ekki á óvart að ferðaþjónustan hefur mjög mikla sérstöðu. Launasumman í einkennandi greinum ferðaþjónustu lækkaði um næstum helming á milli ára. Á hinum endanum eru opinber stjórnsýsla og sjávarútvegur með 16% og 24% aukningu launasummu milli ára.

Undanfarið hefur borið meira á tilraunum til svonefndra vörumerkjasvika sem ganga út á að villa um fyrir fólki með gylliboðum í nafni þekktra fyrirtækja og lokka það inn á vefsíður fjársvikara. Nýverið birtust færslur á Facebook með fölsuðum skjámyndum úr íslenskum bankaöppum, í einmitt þessum tilgangi.

Í lok mars stóð evran í 148,2 krónum í samanburði við 152,9 í lok febrúar. Gengisvísitalan lækkaði (krónan styrktist) um 1,8%. Seðlabankinn mun draga úr reglulegri sölu á gjaldeyri frá og með byrjun apríl.

Heimshagkerfið dróst minna saman á síðasta ári en spáð hafði verið eftir að faraldurinn náði flugi. Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (AGS) gerir ráð fyrir að heimsframleiðslan verði þegar á þessu ári orðin meiri en árið 2019.

Í síðustu viku birti Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn uppfærða spá um þróun heimshagkerfisins næstu ár. Sjóðurinn hækkaði spá sína um hagvöxt í Bretlandi og Bandaríkjunum töluvert en gerði litlar breytingar á spánni fyrir evrusvæðið.

Væntingar landsmanna til atvinnu- og efnahagsástandsins eftir 6 mánuði hafa ekki verið hærri síðan 2003. Það er ljóst að mun meiri bjartsýni ríkir nú samanborið við síðustu kreppu og má gera ráð fyrir því að neysla þróist eftir því. Ferðalög til útlanda verða að líkindum fá í sumar en þess í stað mun fólk eflaust ferðast innanlands líkt og í fyrra, og jafnvel á umhverfisvænni máta en áður ef marka má nýskráningar á vistvænum bílum.

Landsbankinn seldi sértryggð bréf að nafnvirði 3.100 m.kr. og Íslandsbanki að nafnvirði 620 m.kr. í mars. Arion banki hélt ekki útboð í mánuðinum. Velta á markaðnum var einungis 10,5 ma.kr. í mars í samanburði við 25,6 ma.kr. í febrúar.

Frá árinu 2000 fram til 2019 hækkuðu atvinnutekjur allra á vinnumarkaði um 214%. Hækkun þeirra sem voru með grunnmenntun var 239%. Atvinnutekjur annarra hópa hækkuðu hins vegar töluvert minna á þessu tímabili. Tekjur þeirra sem voru með starfs- og framhaldsmenntun hækkuðu um 185% og tekjur háskólamenntaðra hækkuðu um 173%.