Á allra síðustu mánuðum hefur mátt greina merki um að dregið hafi úr spennu á vinnumarkaði sem tók að þenjast hratt út eftir faraldurinn. Hlutfall fyrirtækja sem vilja fjölga starfsfólki hefur lækkað, vinnuaflsnotkun eykst hægar en áður og lausum störfum á hvern atvinnulausan hefur fækkað aftur. Þó sýnir mæling Hagstofunnar á slaka að spenna hafi aukist lítillega í haust eftir að dregið hafði úr henni í sumar. Aðflutningur fólks til landsins er í sögulegu hámarki sem ætla má að geti dregið úr spennu á vinnumarkaði.

Hagvöxtur mældist 7,3% á þriðja ársfjórðungi borið saman við sama tímabil í fyrra samkvæmt fyrsta mati Hagstofu Íslands. Þetta er töluvert kröftugur hagvöxtur og 0,6 prósentustiga meiri vöxtur en að meðaltali eftir að hagkerfið tók að vaxa á ný eftir faraldur. Vöxturinn var nú, líkt og áður keyrður áfram af miklum vexti í ferðaþjónustu.

Vísitala neysluverðs hækkaði um 0,29% milli mánaða í nóvember. Ársverðbólgan dróst saman úr 9,4% í 9,3% og er nú sú sama og í september. Alls hefur verðbólgan minnkað um 0,6 prósentustig frá því hún náði hámarki í júlí.

Það er ekki bara hér á landi sem Seðlabankinn hefur hækkað vexti til að reyna að slá á verðbólguna. Seðlabankar flest allra þróaðra ríkja, að Japan undanskildu, hafa hækkað vexti frá upphafi árs 2021.

Seðlabankinn hækkaði stýrivexti um 0,25 prósentustig í gær, enda hafa verðbólguhorfur versnað lítillega á síðustu vikum. Hvað þýðir að kjölfesta verðbólguvæntinga hafi veikst og hvenær getur Seðlabankinn slakað á taumhaldinu? Hvernig getur fjármálageirinn brugðist við loftslagsvandanum og hver er ábyrgð hans?  Þetta er á meðal þess sem farið er yfir í nýjasta hlaðvarpsþættinum. Þátturinn er tvískiptur, fyrst ræða hagfræðingarnir Ari Skúlason, Gústaf Steingrímsson og Hildur Margrét Jóhannsdóttir stýrivexti, verðbólgu og fleira. Í seinni hluta þáttarins kemur Aðalheiður Snæbjarnardóttir, sjálfbærnistjóri bankans, og ræðir við Hildi Margréti og Ara um sjálfbærni í fjármálageiranum og samfélagslegar fjárfestingar.

Launavísitalan hækkaði um 0,3% milli september og október samkvæmt tölum Hagstofu Íslands. Síðustu 12 mánuði hefur launavísitalan hækkað um 7,9%. Launahækkanir halda ekki lengur í við verðbólguþróun og er kaupmáttur því á niðurleið.

Undanfarin ár, eða allt fram að heimsfaraldrinum, hefur verið viðvarandi halli á vöruskiptum við útlönd en að sama skapi myndarlegur afgangur á þjónustujöfnuði. Skýrist þetta meðal annars af því hversu stóran sess ferðaþjónustan skipar í íslenska hagkerfinu. Nýjustu gögn um bæði vöru- og þjónustujöfnuð eiga við um ágústmánuð 2022 og sé horft 12 mánuði aftur í tímann sést að á því tímabili ríkti nokkurn veginn jafnvægi milli vöru- og þjónustujafnaðar.

Sjötti og síðasti fundur Peningastefnunefndar Seðlabanka Íslands í ár er í næstu viku og verður ákvörðun hennar kynnt á miðvikudaginn. Nokkuð öruggt er að nefndin muni ræða að halda vöxtum óbreyttum eða hækka um 0,25-0,5 prósentustig. Færa má góð rök fyrir óbreyttu eða hækkun, en við teljum líklegast að nefndin haldi vöxtum óbreyttum.

Með því að beina fjármagni í atvinnugreinar og fyrirtæki sem hafa jákvæð áhrif á loftslagsvandann eða a.m.k. síður neikvæð, getur fjármálageirinn stuðlað að miklum breytingum til hins betra. En er fjármálageirinn að standa sig?

Fjögurra stafa leyninúmer bankareikninga hafa fylgt okkur áratugum saman en nú í nóvember hefst útleiðing þeirra hjá Landsbankanum þegar hætt verður að biðja um leyninúmer við staðfestingu greiðslna í appinu og netbanka einstaklinga.

Krónan hefur veikst verulega hratt í nóvembermánuði en evran fór yfir 150 krónur sl. mánudag sem var lægsta gildi hennar í 12 mánuði. Þó að krónan hafi aðeins komið til baka á síðustu dögum er hún mun veikari en þegar við birtum síðustu verðbólguspá. Við spáum því enn að verðbólga muni áfram hjaðna á næstu mánuðum en gengisveikingin mun hliðra þeirri þróun fram í tímann.

Vísitala íbúðaverðs á höfuðborgarsvæðinu hækkaði um 0,6% milli mánaða í október. Spár hafa gert ráð fyrir að nokkurs konar frost sé fram undan og verð hækki lítið milli mánaða. Hækkunin nú kemur því nokkuð á óvart, en gæti þó gengið til baka á næstu mánuðum.

Heildarlaun hækkuðu að meðaltali um 7,6% milli 2. ársfjórðungs 2021 og 2. ársfjórðungs í ár. Eins og oft vill verða var þróunin nokkuð ólík eftir því hvort um almenna eða opinbera markaðinn er að ræða og eins eftir atvinnugreinum.

Ísland hefur ásamt Noregi og Evrópusambandinu sett sér markmið um 55% samdrátt heildarlosunar gróðurhúsalofttegunda fyrir árið 2030, miðað við árið 2005 sem upprunalega miðaðist við 1990. Auk þess skal kolefnishlutleysi náð árið 2040. En hvernig gengur? Og hvernig spilar kolefnisjöfnun þar inn í?

Verðtryggð lán eru bundin við vísitölu neysluverðs sem er notuð til að mæla verðbólgu. Það þýðir að höfuðstóll lánsins hækkar í takt við verðbólguna hverju sinni. Ef verðbólga er mikil getur hækkunin verið umtalsverð og haft þau áhrif að greiðslubyrði verðtryggðra lána hækkar þegar líður á lánstímann.

Um þessar mundir sitja leiðtogar heimsins saman í Egyptalandi og ræða saman um loftslagsmál. Á sama tíma í fyrra horfðu allir til Glasgow og COP26 fundarins.

Heildarfjöldi gistinótta á öllum tegundum skráðra gististaða hér á landi voru 7,1 milljón á fyrstu 9 mánuðum ársins, sem er mesti fjöldi sem mælst hefur frá upphafi. Þetta eru 155 þúsund fleiri gistinætur en á fyrstu níu mánuðum ársins 2018 sem til þessa var metárið.

Verslun á netinu er ekki hættulaus, tölvuþrjótar leggja mikið á sig til að stela greiðsluupplýsingum eða svíkja fé út úr fólki með öðrum hætti. Hér fyrir neðan eru nokkur einföld ráð til að minnka hættuna á netsvikum.

Miklar verðsveiflur hafa verið á hlutabréfamörkuðum helstu viðskiptalanda á síðustu mánuðum og hafa markaðir sveiflast upp og niður milli mánaða. Miklar lækkanir urðu í júní og september en markaðir hækkuðu síðan í báðum tilfellum í næsta mánuði á eftir. Markaðir hækkuðu almennt séð í október en hækkun náði þó ekki að vega að fullu leyti upp þá miklu lækkun sem varð í september.

Eitt útboð sértryggðra skuldabréfa var haldið í október.

Íbúðamarkaður fer kólnandi, eftirspurnin hefur róast og margt bendir til kröftugrar íbúðauppbyggingar. Vextir hafa hækkað, greiðslubyrði eykst og verðtryggð íbúðalán ryðja sér til rúms á ný. Þetta er á meðal viðfangsefna nýjasta hlaðvarpsþáttarins. Una Jónsdóttir, forstöðumaður Hagfræðideildarinnar, Hildur Margrét Jóhannsdóttir hagfræðingur og Jónas R. Stefánsson, sérfræðingur á Einstaklingssviði bankans, taka stöðuna á íbúðamarkaði.

Þegar verðbólga er há getur verið snúið að ávaxta sparnað til skemmri tíma. Ef ávaxta á sparnaðinn til lengri tíma eru fleiri möguleikar í stöðunni.

Flest bendir til þess að íbúðauppbygging sé kröftug um þessar mundir og búast má við að íbúðum á markaðnum fjölgi þó nokkuð á næstu mánuðum og allra næstu árum. Íbúðum í byggingu fjölgar milli ára, starfsfólki fjölgar hratt í byggingargeiranum og veltan eykst í greininni.

Losun gróðurhúsalofttegunda jókst um 3,4% á árinu 2021 eftir verulega minnkun næstu tvö ár þar á undan. Samkvæmt tölum Hagstofu Íslands var heildarlosun hagkerfisins 2021 þó um 21% minni en á árinu 2018.

Verðlag hækkaði um 0,67% milli mánaða í október sem er umfram okkar spá um 0,44% hækkun. Það sem skýrir spáskekkjuna er fyrst og fremst að matvöruverð hækkaði um 1,6%, sem er mesta hækkun milli mánaða síðan í maí 2020, og fjórum sinnum meiri hækkun en við höfðum spáð. Það er einkum verð á kjöti sem þrýstir vísitölunni upp, en það hækkaði um 4,8% milli mánaða. Lambakjöt hækkaði langmest, um 16,7%. 12 mánaða verðbólga mældist 9,4% í október og hækkaði lítillega frá því í september þegar hún var 9,3%.

Síðustu áratugi hefur verðbólga hér á landi jafnan verið hærri og stundum mun hærri en í þeim löndum sem við viljum bera okkur saman við. Í dag er þessu öfugt farið og er verðbólga hér á landi nú minni en í langflestum samanburðarlöndum.

Launavísitalan hækkaði um 0,8% milli mánaða í september og hefur ekki hækkað jafnmikið síðan í apríl. Hækkunin skýrist væntanlega af launaskriði sem drifið er áfram af mikilli spennu á vinnumarkaði. Vegna hækkunarinnar dregst kaupmáttur ekki saman í september eins og hann gerði næstu fjóra mánuði þar á undan.

Við birtum nýja þjóðhags- og verðbólguspá þann 19. október sem ber yfirskriftina „Kröftugur hagvöxtur en kaupmáttur dregst aftur úr“. Við spáum 6,5% hagvexti hér á landi á þessu ári, þeim mesta frá árinu 2007, en að svo hægi töluvert á. Samkvæmt spánni hjaðnar verðbólga smám saman en fer þó ekki undir 4% fyrr en árið 2025. Við búumst við að stýrivextir byrji að lækka á seinni hluta næsta árs og að vegna mikillar verðbólgu aukist kaupmáttur mun hægar en undanfarin ár.

Vísitala íbúðaverðs á höfuðborgarsvæðinu hækkaði um 0,8% milli mánaða í september. Við þetta breytist verðbólguspáin okkar fyrir október og gerum við nú ráð fyrir 9,2% verðbólgu en ekki 9,0% eins og við spáðum í síðustu viku.