Verulega breyttar neysluvenjur

Gengi krónunnar gaf verulega eftir á síðasta ári og veiktist raungengi hennar miðað við verðlag um 8% milli 2019 og 2020. Þessa veikingu má rekja til efnahagslegra áhrifa af Covid-19-faraldrinum sem hefur kippt ferðaþjónustu í heiminum nánast úr sambandi, en ferðaþjónustan hefur verið mikilvægasta útflutningsstoð Íslands síðustu ár.

Samkvæmt tölum Vinnumálastofnunar var almennt skráð atvinnuleysi í desember 10,7% af áætluðum fjölda fólks á vinnumarkaði og hafði aukist úr 10,6% frá því í nóvember. Atvinnuleysi sem tengist hlutabótaleið var áfram 1,4% og var óbreytt milli mánaða. Heildaratvinnuleysi í desember var því 12,1% samanborið við 12,0% í nóvember og jókst þannig um 0,1 prósentustig.

Heildarvelta innlendra greiðslukorta dróst saman milli áranna 2019 og 2020. Ef við skoðum samsetningu má sjá ýmislegt fróðlegt um breytta neysluhegðun í Covid-19-faraldrinum.

Á síðasta ári seldu stóru viðskiptabankarnir þrír sértryggð skuldabréf að nafnvirði 74,9 mö.kr. í útboðum. Heildarupphæð útgefinna sértryggðra bréfa um seinustu áramót var 560 ma.kr. að nafnvirði með áföllnum verðbótum.

Þrátt fyrir samkomutakmarkanir og breyttar jólahefðir jókst neysla Íslendinga innanlands um 5% milli ára í desember. Í heildina dróst kortavelta þó saman um 4% að raunvirði þar sem neysla erlendis frá var minni í ár en í fyrra.

Hagstofan birtir janúarmælingu vísitölu neysluverðs (VNV) þriðjudaginn 26. janúar. Hagfræðideild Landsbankans spáir 0,42% lækkun milli mánaða. Gangi spáin eftir hækkar verðbólgan úr 3,6% í 3,9%.

Beinar mótvægisaðgerðir opinberra fjármála virðast hafa verið minni hér en á öðrum Norðurlöndum á árinu 2020. Samkvæmt upplýsingum frá Alþjóðagjaldeyrissjóðnum er talið að umfang aðgerða á Íslandi hafi verið 4,2% af VLF. Það er í lægri enda meðal Evrópuþjóða og lægsta hlutfallið innan Norðurlandanna, fyrir utan Finnland.

Alls komu rúmlega 478 þúsund erlendir ferðamenn til landsins á síðasta ári.  Þeir voru rétt tæplega 2 milljónir árið 2019 og fækkaði þeim því um 76% milli ára. Leita þarf aftur til ársins 2010, síðasta ársins fyrir uppsveifluna í ferðaþjónustu, til að finna færri ferðamenn. Þessa þróun má rekja til Covid-19-faraldursins sem hefur tekið ferðaþjónustu heimsins tímabundið úr sambandi.

Á síðustu mánuðum hafa þó nokkrar breytingar átt sér stað á leigumarkaði. Leiguverð hefur víða lækkað, leigjendum hlutfallslega fækkað og framboð leiguhúsnæðis aukist að mati leigjenda.

Fjárlög ársins 2021 voru samþykkt með 326 ma.kr. halla um miðjan desember. Fjárlög ársins 2020 voru á sínum tíma samþykkt með tæplega 10 ma.kr. halla, en eftir samþykkt fimm fjáraukalaga á árinu lítur nú út fyrir að halli ársins 2020 verði um 270 ma.kr. Við framlagningu fjárlagafrumvarpsins í haust var gert ráð fyrir um 264 ma.kr. halla, en hann hefur aukist um 62 ma.kr. í meðferð Alþingis, eða um 23%. Áætlaður halli ríkissjóðs verður um 42% af tekjum ársins samanborið við 35% í fyrra.

Nýlega sagði seðlabankastjóri að árið 2021 yrði ár peningaprentunar. Ef við skoðum peningamagn í umferð, þ.e. seðla, myntir og innlán, sést að það jókst nokkuð hratt að raunvirði í fyrra. Má því segja að árið 2020 hafi einnig verið ár peningaprentunar.

Á síðasta ári veiktist krónan á móti gjaldmiðlum helstu viðskiptalanda okkar. Þannig kostaði evran 14,9% meira í lok árs 2020 en í byrjun árs, Bandaríkjadollar 5,0% meira og sterlingspund 8,9% meira.

Heildarlaun í flutninga- og geymslustarfsemi hækkuðu um 11,3% milli 3. ársfjórðunga 2019 og 2020 og um 9,1% í gisti- og veitingarekstri. Launavísitalan hækkaði um 6,5% á sama tíma. Áhrif faraldursins hafa verið mikil á þessar atvinnugreinar. Líkleg skýring á þessum mun er að breyting á samsetningu vinnuaflsins hækki meðaltal á milli tímabila. Almennu starfsfólki á lægri enda tekjustigans fækkar, vægi hópa með hærri laun eykst, sem hefur áhrif á samanburð meðaltala.

Í nóvember jókst innlend netverslun um 353% milli ára og nam alls 7,6 mö.kr. Hlutfallslega var netverslun mest í raf- og heimilistækjaverslunum þar sem 41% af kaupum fóru fram í gegnum netið. Jólagjafir voru að líkindum margar keyptar í gegnum netverslanir á sérstökum tilboðsdögum í nóvember.

Atvinnuþátttaka mældist 78,2% nú í nóvember sem er 0,7 prósentustigum lægra en í nóvember 2019. Minnkandi atvinnuþátttaka er að töluverðum hluta ákveðin birtingarmynd atvinnuleysis þar sem einhver hluti vinnuaflsins kýs að hverfa af vinnumarkaði í stað þess að verða atvinnulaus.

Airbnb markaðurinn hér á landi hefur gefið mikið eftir síðustu misseri samfara mikilli fækkun erlendra ferðamanna. Tekjur hafa minnkað mikið og nýtingin lækkað mikið þrátt fyrir töluverðan samdrátt í framboði íbúða. Mikill samdráttur í tekjum og verri nýting vekur upp spurningar hvort að betra sé að vera með íbúð í langtímaleigu eða í Airbnb.

Launavísitalan hækkaði um 7,3% milli nóvembermánaða 2019 og 2020. Vísitala neysluverðs hækkaði 3,5% á sama tímabili þannig að kaupmáttaraukningin á milli ára er töluverð, eða 3,7%. Kaupmáttur launa er því áfram mikill í sögulegu samhengi þrátt fyrir aukna verðbólgu á síðustu mánuðum.

Út frá fjölda streyma á Spotify má ætla að þrjú vinsælustu jólalögin hér á landi séu All I want for Christmas is you, Last Christmas og Snjókorn falla. Einungis tvö lög sem ekki eru jólalög eru á nýjast lista (19. desember) yfir 40 mest streymdu lögin á Íslandi, Rólegur kúreki og Esjan.

Sú kenning hefur verið sett fram að skýringin á mikilli hækkun launavísitölunnar á síðustu mánuðum sé að lægra launaðir hópar hafi dottið út af vinnumarkaði og hærra launaðir hópar vegi því meira í nýjustu mælingum.

Vísitala neysluverðs (VNV) hækkaði um 0,44% milli mánaða í júní og mælist verðbólga óbreytt í 2,6%.

Áhrif af Covid-19 faraldrinum á ferðaþjónustu hafa náð hámarki og er landið tekið að rísa á ný.

Kaupmáttur launa hefur aldrei mælst hærri en var í apríl þegar hann tók stökk upp á við. Kaupmáttur launa var 0,2% lægri í maí en í apríl, en engu að síður sá næst hæsti sem hefur mælst í einum mánuði. Sú staða er reyndar mjög athyglisverð í ljósi þess að hallað hefur verulega undan fæti í efnahagslífinu.

Í maí varð viðsnúningur á neyslu landsmanna innanlands eftir samdrátt síðustu mánaða. Alls nam velta tengd verslun og þjónustu innanlands 72 mö. kr. og jókst um 3,3% milli ára miðað við fast verðlag, sem er talsverð breyting frá síðustu mánuðum þegar samkomubann stóð sem hæst og óvissa varðandi útbreiðslu Covid-19 var mikil. Þá mældist samdráttur upp á tæp 13% milli ára í apríl og 7% í mars. Þeir útgjaldaliðir sem drógust saman í mars og apríl jukust margir allverulega þegar takmörkum samkomubanns var aflétt.

Íbúðaverð á höfuðborgarsvæðinu hækkaði um 0,8% milli mánaða í maí og er um talsvert meiri hækkun að ræða en á síðustu mánuðum. Lægri vextir kunna að hafa ýtt undir eftirspurn eftir húsnæði.

Hagfræðideild Landsbankans spáir 0,1% hækkun á vísitölu neysluverðs milli mánaða í júní. Gangi spáin eftir lækkar verðbólgan úr 2,6% í 2,3%.

Samkvæmt tölum Vinnumálastofnunar var skráð atvinnuleysi í maí 13% af áætluðum fjölda fólks á vinnumarkaði og hafði minnkað úr 17,8% í apríl. Atvinnuleysi á Suðurnesjum er áfram hið mesta á landinu. Það lækkaði reyndar úr 25,2% í apríl í 19,6% nú í maí. Atvinnuleysi heldur áfram að vera næst mest á höfuðborgarsvæðinu, minnkaði úr 18,7% í apríl niður í 13,5% í maí.

Þinglýstir kaupsamningar vegna íbúðarhúsnæðis voru talsvert fleiri í maí en í apríl þó það mælist enn samdráttur milli ára. Vísbendingar eru um að íbúðamarkaður sé hægt og rólega að komast í eðlilegra horf eftir samkomubann. Sums staðar mældist aukning í þinglýsingum milli ára, t.a.m. í Garðabæ og á Akureyri.

Landsframleiðsla á Bretlandi dróst saman um 20,4% milli mars og apríl. Þetta er langmesti samdrátturinn sem mælst hefur frá því mánaðarlegar mælingar hófust árið 1997. Milli febrúar og mars dróst landsframleiðsla saman um 5,8%. Alls dróst landsframleiðsla á Bretlandi því saman um fjórðung í mars og apríl.

Á fyrsta ársfjórðungi hækkaði íbúðaverð mest milli ára á Akranesi, um 16%. Til samanburðar hækkaði verð um 3,4% á höfuðborgarsvæðinu. Á Akranesi mældist ekki samdráttur í íbúðasölu í samkomubanni líkt og í öðrum þéttbýliskjörnum.