Það er ekki bara hér á landi sem verðbólga er há um þessar mundir heldur er það staðan víða um heim og hafa seðlabankar flest allra ríkja brugðist við með vaxtahækkunum. Í síðustu viku hækkuðu seðlabankar Bandaríkjanna, Evrópu og Englandsbanki vexti og hafa stýrivextir í þessum hagkerfum ekki verið hærri síðan fyrir fjármálakreppuna haustið 2008.

Vísitala neysluverðs hækkaði um 0,85% milli mánaða í janúar samkvæmt nýbirtum tölum Hagstofunnar. Ársverðbólgan jókst úr 9,6% í 9,9%. Hún er því komin aftur upp í sama gildi og hún var í í júlí í fyrra, en það var hæsta gildið í núverandi verðbólgukúf. Verðbólgan var mun meiri en við áttum von á, sem skýrist að miklu leyti af miklum verðhækkunum á nýjum bílum. Það sem veldur mestum áhyggjum í tölunum frá því í morgun er að þeim undirliðum fjölgar áfram sem hækka í verði umfram verðbólgumarkmið.

Nýjum, fullbúnum íbúðum fjölgaði minna í fyrra en á árunum 2019 til 2021. Við sjáum samt ýmis merki þess að það sé nokkuð kröftug uppbygging í kortunum.

Íbúðum á Íslandi fjölgaði minna á árinu 2022 en síðustu þrjú ár þar á undan en íbúðir í byggingu hafa aldrei verið fleiri en nú. Velta í byggingariðnaði hefur aukist og útlán banka til fyrirtækja í byggingargeiranum hafa færst mjög í aukana. Því má gera ráð fyrir að nýjar íbúðir rísi hraðar á næstunni. Afar erfitt er þó að segja til um hvort magnið verði í samræmi við þörf eða eftirspurn eftir íbúðum.

Frá upphafi árs 2020, rétt áður en heimsfaraldurinn skall á, hefur fasteignaverð hækkað um 50%, mun meira en laun, almennt verðlag og leiguverð.

Vísitala íbúðaverðs á höfuðborgarsvæðinu lækkaði um 0,7% milli mánaða í desember. Við þetta breytist verðbólguspáin okkar fyrir janúarmánuð örlítið og við gerum nú ráð fyrir 9,3% verðbólgu en ekki 9,4% eins og við spáðum í síðustu viku.

Kortavelta íslenskra heimila stóð í stað á milli ára í desember að raunvirði. Kortaveltan hefur aukist í útlöndum en dregist saman innanlands. Ef desembermánuður 2022 er borinn saman við desember 2019 ferðuðust Íslendingar álíka mikið til útlanda en eyddu mun meiri pening erlendis nú en þá. Að sama skapi hefur meðalneysla erlendra ferðamanna hér á landi aukist.

Tæplega 1,7 milljónir erlendra farþega fóru um Leifsstöð í fyrra. Bandaríkjamenn eru langfjölmennasti ferðamannahópurinn á sumrin en Bretar eiga það til að koma frekar utan háannatíma.

Við spáum því að vísitala neysluverðs hækki um 0,31% milli mánaða í janúar. Gangi spáin eftir lækkar ársverðbólgan úr 9,6% í 9,4%. Það hefur ekki orðið veruleg breyting á verðbólguhorfum til næstu mánaða frá því við birtum síðast spá í lok desember. Við eigum enn von á að verðbólgan hjaðni rólega á næstu mánuðum og fari niður fyrir 8% í apríl. Við gerum þó ráð fyrir ögn hægari hjöðnun nú, m.a. vegna hærra matvælaverðs.

Rétt tæplega 1,7 milljónir erlendra ferðamanna lögðu upp frá Keflavíkurflugvelli árið 2022, sem gerir það fimmta stærsta ferðamannaárið frá upphafi. Ferðamenn voru tæplega 115 þúsund í desember, þó nokkuð færri en í sama mánuði árin 2019 og 2018, en hver ferðamaður eyddi að jafnaði meiru en þá miðað við fast gengi.

Flestir fóru inn í þennan vetur nokkuð bjartsýnir á styrkingu krónunnar. Krónan veiktist hins vegar nokkuð óvænt í byrjun nóvember og endaði árið í 152 krónum á evru, eftir að hafa verið í kringum 140 um sumarið. Síðan hafa komið fram nokkrar skammtímavísbendingar sem skýra betur hvað gerðist.

Verðbólguvæntingar til langs tíma stóðu nokkurn veginn í stað milli þriðja og fjórða ársfjórðungs síðasta árs eftir að hafa hækkað hratt frá miðju ári 2021, þegar verðbólgan komst á flug. Heimilin gera almennt ráð fyrir að meðaltal verðbólgunnar á næstu fimm árum verði 5%.

Meðfylgjandi er nýjasta mánaðarlega yfirlit Hagfræðideildar um sértryggð skuldabréf.

Verð á hlutabréfum lækkaði almennt séð í desember sé litið til helstu markaða viðskiptalanda Íslands. Lækkunin hér á landi var 2,6% sem er svipað og var að meðaltali í viðskiptalöndunum.

Fjárlagafrumvarpið fyrir 2023 var samþykkt á Alþingi rétt fyrir jól. Niðurstaða fjárlaga er um 120 ma.kr. halli. Í síðustu fjárlögum, sem voru samþykkt í óvissu faraldursins, var hallinn ráðgerður 186 ma.kr., en eftir því sem leið á árið fóru horfur batnandi og nú er gert ráð fyrir að hallinn á árinu 2022 hafi verið um 142 ma.kr.

Launavísitalan hækkaði um 0,4% milli mánaða í nóvember og kaupmáttur jókst um 0,2%. Ráðstöfunartekjur jukust um 2,9% milli þriðja ársfjóðungs ársins 2022 og sama ársfjórðungs árið áður en vegna verðbólgu dróst kaupmáttur ráðstöfunartekna saman um 6,1% á sama tíma sem er mesta lækkun síðan í lok árs 2010.

Óhætt er að segja að ein stærsta frétt síðustu tveggja ára í efnahagsmálum sé aukin verðbólga og vaxtahækkanir hjá helstu seðlabönkum heims til að reyna að ná tökum á verðbólgunni. Þó vandamálið sé svipað að stærðargráðu víðsvegar í heiminum geta ástæðurnar fyrir mikilli verðbólgu verið af ýmsum toga.

Vísitala neysluverðs hækkaði um 0,66% milli mánaða í desember. Ársverðbólgan jókst úr 9,3% í 9,6% sem var nokkurn veginn í samræmi við væntingar okkar, en við áttum von á að verðbólgan færi í 9,5%. Við búumst við að verðbólgan hjaðni strax í næsta mánuði og verði komin niður fyrir 8% í mars.

Verð á íslenskum sjávarafurðum í erlendri mynt hefur hækkað mikið á þessu ári og var slegið met nú á þriðja fjórðungi þegar 12 mánaða verðhækkun mældist 24,1%. Verð hefur hækkað töluvert mikið á þessu ári miðað við sama tímabil í fyrra og hefur verð á sjávarafurðum aldrei verið hærra. Þessi þróun er í samræmi við miklar hækkanir á verði matvæla víðast hvar en verð á fiski út úr búð hefur hækkað verulega í helstu viðskiptalöndum Íslands.

Vísitala íbúðaverðs á höfuðborgarsvæðinu lækkaði um 0,3% milli mánaða í nóvember. Mælingin kemur í kjölfar hækkana síðustu tvo mánuði á undan. Skammtímaverðbólguspáin okkar hefur breyst lítillega vegna þessara talna og gerum við nú ráð fyrir 9,5% verðbólgu í desember í stað 9,6%.

Samkvæmt talningu Ferðamálastofu fóru 138 þúsund erlendir ferðamenn og 34 þúsund Íslendingar um Leifsstöð í nóvember. Erlendir ferðamenn voru 5% fleiri en í nóvember 2019, þ.e. síðasta ár fyrir faraldurinn, en í sumar og það sem af er vetri hefur fjöldinn verið mjög svipaður því sem var á sama tíma árið 2019.

Kortavelta Íslendinga jókst um 2% milli ára að raunvirði í nóvember, sem er svipuð aukning og í október, en nokkuð minni en mánuðina þar á undan. Aukningin er öll komin til vegna þess sem Íslendingar kaupa í útlöndum. Erlendir ferðamenn í nóvember voru 5% fleiri en í sama mánuði árið 2019, rétt áður en faraldurinn skall á. Kortavelta erlendra ferðamanna hér á landi var 15% meiri en þá, miðað við fast gengi.

Launasumman, sem er staðgreiðsluskyld laun allra á vinnumarkaði, hækkaði um 15,5% milli fyrstu 10 mánaða áranna 2021 og 2022 samkvæmt tölum Hagstofunnar. Launavísitalan hækkaði um 7,9% á sama tíma og því hækkuðu heildarlaunatekjur Íslendinga mun meira en föst mánaðarlaun. Vísitala neysluverðs hækkaði um 8,1% á þessum tíma þannig að launasumman hefur hækkað um u.þ.b. 6,8% að raungildi.

Hlutfall fyrstu kaupenda af kaupendum íbúða hefur minnkað á síðustu mánuðum, enda hefur verð hækkað, sama gildir um vexti og Seðlabankinn hefur auk þess hert lánþegaskilyrði. Nýjum verðtryggðum lánum fjölgar, eftir að hafa nær þurrkast út í faraldrinum. Um 25% af íbúðum eru í eigu einstaklinga sem eiga fleiri en eina íbúð. Hlutfallið hefur haldist nokkuð stöðugt í áratug.

Netverslun hér á landi er að jafnaði langmest í nóvember, enda eru þá stórir netútsöludagar eins og stakdagur (e. singles’ day) og stafrænn mánudagur (e. cyber-Monday). Velta í netverslun í nóvember í ár mældist ríflega 6 ma. kr. og var um það bil tvisvar sinnum meiri en að meðaltali hina 11 mánuði ársins.

Við spáum því að vísitala neysluverðs hækki um 0,68% milli mánaða í desember. Gangi spáin eftir hækkar ársverðbólgan tímabundið úr 9,3% í 9,6%. Við eigum samt von á að ársverðbólgan hjaðni aftur strax í janúar á næsta ári og verði komin niður í 7,9% í mars.

Nokkuð kröftugar hækkanir voru á hlutabréfamörkuðum helstu viðskiptalanda Íslands í nóvember og lá hækkunin á bilinu 3,1-8,9% en meðalhækkunin var 6,4%. Þróunin hér heima skar sig verulega frá en íslenski hlutabréfamarkaðurinn lækkaði um 0,4% í mánuðinum. Hagstæðar verðbólgutölur í Bandaríkjunum höfðu mikil jákvæð áhrif á verðþróun í Bandaríkjunum og komu þau áhrif einnig fram hér á landi, en þó ekki með jafn afgerandi hætti.

Hagfræðideild Landsbankans hefur tekið saman skýrslu um stöðu verslunar og þjónustu á Íslandi. Áskoranir á borð við heimsfaraldur, verðhækkanir erlendis og miklar og mismunandi hækkanir launa hafa litað reksturinn síðustu misseri. Greinin hefur þó sýnt seiglu og aðlagast nýjum veruleika hverju sinni.

Síðan í júlí, þegar verðbólgan hér á landi mældist hæst 9,9%, hefur framlag bensíns, húsnæðis og þjónustu til 12 mánaða verðbólgu minnkað. Það veldur áhyggjum að framlag innfluttra vara (án bensíns) og innlendra vara heldur áfram að hækka.