Efnahagsmál

Heimsmarkaðsverð á áli hefur hækkað mikið á síðustu fjórðungum og er nú komið í 10 ára hámark en verðið hefur ekki verið jafn hátt síðan á sumarmánuðum 2011.

Samkvæmt tölum Vinnumálastofnunar var almennt skráð atvinnuleysi í maí 9,1% af áætluðum fjölda fólks á vinnumarkaði og hafði minnkað úr 10,4% frá því í apríl. Almennt atvinnuleysi minnkaði alls staðar á landinu milli apríl og maí. Mest dró úr atvinnuleysi á Suðurlandi, um 2,9 prósentustig. Almennt atvinnuleysi á Suðurnesjum var 18,7% í maí og minnkaði um 2,9 prósentustig frá apríl. Almennt atvinnuleysi á því svæði er eftir sem áður næstum tvöfalt meira en á höfuðborgarsvæðinu, þar sem það var næst mest, eða 9,4%.

Hagstofan birtir júnímælingu vísitölu neysluverðs (VNV) þriðjudaginn 29. júní. Hagfræðideild Landsbankans spáir 0,3% hækkun vísitölunnar milli mánaða. Gangi spáin eftir lækkar verðbólgan úr 4,4% í 4,3%.

Frá því að Seðlabankinn hóf að lækka vexti í fyrra hafa heimilin í landinu aukið töku óverðtryggðra íbúðalána á breytilegum vöxtum verulega. Vextir slíkra lána fara nú hækkandi og þar með greiðslubyrði lántakenda.

Helstu stuðningsaðgerðir stjórnvalda vegna heimsfaraldursins til handa fyrirtækjum og heimilum nema nú ríflega 95 mö.kr. frá því að þær hófust. Til samanburðar er áætlað að útgjöld ríkissjóðs til menntamála nemi um 86 mö.kr. á árinu 2021. Ríkisstjórnin kynnti áframhaldandi efnahagsaðgerðir vegna heimsfaraldurs kórónuveirunnar í lok apríl. Stærstur hluti tillagnanna snýr að félags- og vinnumarkaðsmálum, eða um 11,6 ma.kr. Þar af nema aukin framlög vegna vinnumarkaðar og atvinnuleysis samtals 9,8 mö.kr.

Íslenska krónan styrktist á móti gjaldmiðlum helstu viðskiptalanda okkar í maí og hefur ekki mælst sterkari frá því um miðjan mars á síðasta ári. Velta á millibankamarkaði með gjaldeyri var 35,5 ma.kr. Hlutdeild Seðlabanka Íslands var 2,1 ma.kr., sem var 5,8% af heildarveltunni.

Viðskiptabankarnir seldu sértryggð bréf fyrir 440 m.kr. í maí. Ávöxtunarkrafan hækkaði nokkuð á markaði.

Lausum störfum samkvæmt talningu Vinnumálastofnunar fjölgað mjög hratt síðustu mánuði, eða úr 350 í febrúar í tæplega 2.000 í apríl. Til samanburðar er meðaltal áranna 2011-2020 um 215 og fór hæst á þessu tímabili í 500 í september 2016.

Á fyrsta ársfjórðungi mældist 27,1 ma.kr. halli af viðskiptum við útlönd. Þetta er um 38,8 ma.kr. lakari niðurstaða en á sama ársfjórðungi 2020 og 50 ma.kr. lakari niðurstaða en á næsta fjórðungi á undan. Óveruleg breyting varð á hreinni erlendri stöðu á fjórðungnum, en í lok ársfjórðungsins var hrein staða við útlönd jákvæð um 1.069 ma.kr.

Skrýtin staða hefur komið upp sums staðar í heiminum þegar efnahagslífið er óðum að nálgast fyrra horf eftir veirufaraldurinn. Margir benda á rausnarlegar atvinnuleysisbætur sem rót vandans. Samkvæmt Hagstofu Íslands má ætla að heildarmánaðarlaun verkafólks séu um 670 þús. kr. að meðaltali nú á miðju ári 2021. Venjulegar atvinnuleysisbætur eru um kr. 307 þús. kr. á mánuði, eða u.þ.b. 55% af heildarlaunum.

Samkvæmt bráðabirgðamati Hagstofu Íslands dróst landsframleiðslan saman um 1,7% á fyrsta ársfjórðungi miðað við sama tímabil í fyrra. Þetta er mun minni samdráttur en verið hefur á síðustu fjórðungum. Mesti samdrátturinn var á öðrum fjórðungi síðasta árs þegar hann nam 10,1%. Síðan þá hefur dregið úr samdrættinum. Við teljum að samdráttur hagkerfisins muni fljótlega breytast í vöxt og spáum því að hagvöxtur yfir árið í heild verði 4,9%.

Í apríl í fyrra fór atvinnuþátttaka niður í 73,4% og hafði ekki verið lægri a.m.k. frá árinu 2003. Atvinnuþátttaka hefur sveiflast nokkuð síðan, í samræmi við stöðu sóttvarna á hverjum tíma, og mældist nú í apríl 78,4% sem er heilum 5 prósentustigum hærra en á sama tíma í fyrra. Sé miðað við 12 mánaða hlaupandi meðaltal var atvinnuþátttaka mest um mitt ár 2017, en þá fór hún upp í 82%. Samsvarandi tala nú er nú rétt undir 78% og hefur atvinnuþátttaka aukist nokkuð síðustu mánuði.

Verðbólga í helstu viðskiptalöndum okkar er að aukast. Þannig jókst verðbólga í Bandaríkjunum úr 2,6% í mars í 4,2% í apríl og úr 0,7% í 1,5% í Bretlandi.

Frá því að Covid-faraldurinn hófst hefur eftirspurn eftir húsnæði aukist verulega. Mikill áhugi virðist vera á kaupum umhverfis höfuðborgarsvæðið, til dæmis í Árborg og Reykjanesbæ, þar sem verð hefur hækkað að undanförnu og það hraðar en á höfuðborgarsvæðinu.

Vísitala neysluverðs (VNV) hækkaði um 0,42% milli mánaða í maí og mælist verðbólga nú 4,4% samanborið við 4,6% í mars. Þetta var nokkuð meiri hækkun en við áttum von á. Munar langmestu um að húsnæðisverðið í vísitölunni hækkaði meira en við reiknuðum með.

Útflutningur vöru og þjónustu nam 223,6 mö.kr. á fyrsta ársfjórðungi og dróst saman um 40,6 ma.kr., eða 15,4% miðað við sama tímabil í fyrra. Innflutningur vöru og þjónustu nam 256,4 mö.kr. og dróst saman um 8,7 ma.kr., eða 3,3%. Halli af vöru- og þjónustuviðskiptum nam 32,8 mö.kr. og jókst um 31,9 ma.kr.

Launavísitalan hækkaði um 0,3% milli mars og apríl, samkvæmt tölum Hagstofu Íslands. Síðustu 12 mánuði hefur launavísitalan hækkað um 7,4%, sem er töluvert minni ársbreyting en á fyrstu mánuðum ársins. Launavísitalan hefur hækkað mun meira undanfarið á opinbera markaðnum en þeim almenna.

Í nýbirtri þjóðhags- og verðbólguspá okkar gerum við ráð fyrir að böndum verði komið á heimsfaraldur Covid-19 á seinni hluta ársins og að um 800 þúsund erlendir ferðamenn komi til landsins í ár.

Verð íslenskra sjávarafurða mælt í erlendri mynt lækkaði um 1,9% á fyrsta fjórðungi ársins borið saman við fjórðunginn á undan. Þetta er fjórða skiptið í röð sem verð sjávarafurða lækkar milli samliggjandi fjórðunga.

Á fyrsta ársfjórðungi 2020 voru bæði atvinnuþátttaka og hlutfall starfandi af mannfjölda með því lægsta sem mælst hefur í vinnumarkaðsrannsókn Hagstofu Íslands. Atvinnuþátttaka 16 til 74 ára mældist 76,5% og hefur aðeins tvisvar áður mælst lægri en 77%. Á fyrsta ársfjórðungi 2021 voru 70,7% af mannfjölda starfandi og hafði hlutfallið lækkaði um 2,5 prósentustig frá fyrra ári. Hlutfall starfandi hefur aldrei mælst jafn lágt á fyrsta ársfjórðungi og nú og er mælingin á meðal þriggja lægstu frá upphafi, eða frá árinu 2003.

Samkvæmt nýbirtum og endurskoðuðum tölum Þjóðskrár Íslands er mun meiri kraftur í íbúðamarkaði höfuðborgarsvæðisins en áður birtar tölur Þjóðskrár gáfu til kynna. Íbúðaverð hækkaði um 3,3% milli mánaða í mars og 2,7% í apríl. Mikil eftirspurn virðist vera eftir sérbýliseignum sem leiða nú hækkunina.

Hagstofan birtir maímælingu vísitölu neysluverðs (VNV) fimmtudaginn 27. maí. Hagfræðideild Landsbankans spáir 0,33% hækkun vísitölunnar milli mánaða. Gangi spáin eftir lækkar verðbólgan úr 4,6% í 4,3%.

Neysla Íslendinga jókst verulega milli ára í apríl, eða um 21% innanlands, og 59% erlendis. Samanlagt jókst kortavelta um 25% milli ára miðað við fast verðlag og gengi. Mælingin kemur ekki á óvart þar sem í apríl í fyrra stóð fyrsta bylgja faraldursins sem hæst og er því verið að miða 12 mánaða hækkun við afar neyslulítinn mánuð.

Í nýjustu væntingakönnun markaðsaðila, sem gerð var fyrir tveimur vikum, töldu 44% svarenda taumhald peningastefnunnar vera of laust en enginn taldi það vera of þétt. Þetta er nokkur breyting frá næstu könnun þar á undan.

Við spáum því að peningastefnunefnd Seðlabanka Íslands haldi meginvöxtum bankans óbreyttum í 0,75% við næstu vaxtaákvörðun þann 19. maí. Það styttist þó í næstu vaxtahækkun.

Samkvæmt tölum Vinnumálastofnunar var almennt skráð atvinnuleysi í apríl 10,4% af áætluðum fjölda fólks á vinnumarkaði og hafði minnkað úr 11,0% frá því í mars. Atvinnuleysi sem tengist hlutabótaleið var 1,1% og var óbreytt milli mánaða. Heildaratvinnuleysi í apríl var því 11,5% samanborið við 12,1% í mars og minnkaði þannig um 0,6 prósentustig. Almennt atvinnuleysi minnkaði alls staðar á landinu milli mars og apríl. Mest dró úr atvinnuleysi á Austurlandi, um 2,6 prósentustig, og á Suðurnesjum um 1,6 prósentustig.

Í lok mánaðarins stóð evran í 149,6 krónum í samanburði við 148,1 í lok mars og Bandaríkjadalur stóð í 123,8 krónum í samanburði við 126,3 í lok mars.

Seðlabanki Íslands hefur aðallega verið á söluhliðinni á millibankamarkaði með gjaldeyri frá því heimsfaraldurinn skall á fyrir rúmlega ári síðan, enda minnkaði innflæði gjaldeyris mikið við hrun í komum erlendra ferðamanna.

Landsbankinn seldi sértryggð bréf að nafnvirði 4.220 m.kr. og Íslandsbanki að nafnvirði 4.100 m.kr. í apríl. Arion banki hélt ekki útboð í mánuðinum.