Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur

Tölu­vert launa­skr­ið í sept­em­ber

Launavísitalan hækkaði um 0,8% milli mánaða í september og hefur ekki hækkað jafnmikið síðan í apríl. Hækkunin skýrist væntanlega af launaskriði sem drifið er áfram af mikilli spennu á vinnumarkaði. Vegna hækkunarinnar dregst kaupmáttur ekki saman í september eins og hann gerði næstu fjóra mánuði þar á undan.
Íslenskir peningaseðlar
24. október 2022

Launavísitalan hækkaði um 0,8% milli mánaða í september, eftir aðeins 0,2% hækkun í ágúst og lækkun tvo mánuði í röð þar á undan. Þetta er mesta hækkun vísitölunnar síðan í apríl þegar hún hækkaði um 1,6% vegna hagvaxtarauka samkvæmt kjarasamningum. Hækkunin hefur þau áhrif að árshækkun launa hækkar úr 8% í 8,1%.

Spenna á vinnumarkaði þrýstir launum upp á við

Hækkunin skýrist ekki af neinum kjarasamningsbundnum hækkunum, enda komið að lokum samningstímabils. Aftur á móti kemur launaskrið um þessar mundir ekki á óvart, enda ljóst að mikil spenna ríkir á vinnumarkaði. Merki um spennu má sjá á litlu atvinnuleysi, sem var 2,8% í september, og hversu hratt það hefur dregist saman. Til viðbótar er mikill skortur á starfsfólki en samkvæmt Gallup-könnun frá því í september sögðu 54% stjórnenda fyrirtækja að skortur væri á vinnuafli, og algengara en ekki að fyrirtæki vildu fjölga starfsfólki. Þetta hlutfall er mjög nálægt sögulegu hámarki og til samanburðar var hlutfallið í kringum 6% um mitt ár 2020. Vöntunin virðist mest í byggingarstarfsemi og greinum tengdum verslun, samgöngum, flutningum og ferðaþjónustu. Slík spenna á vinnumarkaði skapar þrýsting á laun til hækkunar, enda keppa fyrirtæki um starfsfólk í stað þess að fólk keppi um störf, og því ekki furða þótt launavísitalan þokist upp á við.

Hækkun launavísitölunnar leiðir til þess að kaupmáttur dregst ekki saman í september eins og hann gerði síðustu fjóra mánuðina þar á undan, heldur hækkar hann um 0,7%. Kaupmáttur á ársgrundvelli dregst þó áfram saman, nú um 1,1%. Ólík þróun launa og kaupmáttar á síðustu mánuðum skýrist af mikilli verðbólgu sem við teljum að hafi náð hámarki í júlí og haldi áfram að hjaðna á næstu mánuðum.

Ólík launaþróun milli atvinnugreina og starfstétta

Samhliða birtingu launavísitölunnar fyrir septembermánuð birti Hagstofan niðurbrot vísitölunnar eftir starfstéttum og atvinnugreinum fyrir júlímánuð. Eins og við fjölluðum um í nýbirtri Þjóðhags- og verðbólguspá okkar er launaþróun mjög misjöfn milli hópa. Af starfstéttum hafa laun hækkað langmest milli ára meðal verkafólks og sölu- og þjónustufólks, um 10,3-10,5%, og minnst meðal stjórnenda, um 6,1%.

Ef bornar eru saman ólíkar atvinnugreinar má sjá að laun þeirra sem starfa við rekstur gisti- og veitingastaða hafa hækkað langmest, um 11,5%, og næst mest meðal þeirra sem starfa við byggingarstarfsemi og mannvirkjagerð og veitustarfsemi, um 8,9-9%. Laun þeirra sem starfa við fjármála- og vátryggingastarfsemi hafa hækkað minnst, um 5,9%.

Þessi ólíka launaþróun er í takt við það sem lagt var upp með í síðustu kjarasamningum þegar samið var um krónutöluhækkanir, að lægri laun myndu hækka hlutfallslega meira en hærri laun.

Ef horft er á launaþróun milli mánaða má þó sjá að hægt hefur á launahækkun meðal þeirra sem starfa í þjónustu-, sölu- og afgreiðslustörfum. Í þeirri starfstétt lækkuðu laun örlítið í júlí, um 0,3%, og þegar horft er á rekstur gististaða og veitingarekstur má sjá að launin lækkuðu um 1,7% milli júní og júlí. Það ber að varast að lesa of mikið í mánaðartölur en lækkunin kemur þó á óvart, ekki síst vegna þess að mannaflsþörf greinarinnar er einna mest í júlí. Þá jókst eftirspurn skyndilega með auknum ferðamannafjölda og víða hefur eflaust þurft að manna stöður með hraði.   

Spáum 7,6% hækkun launa á þessu ári og 7,1% á því næsta

Laun eru á meðal þeirra stærða sem við spáum fyrir um í nýútgefinni Þjóðhags- og verðbólguspá. Óvissan um þann lið er þó nokkur, enda losna kjarasamningar á næstu vikum, bæði á almennum markaði og þeim opinbera. Við gerum ráð fyrir að laun hækki um 7,6% á þessu ári og svo 7,1% á næsta ári, sem er nokkuð í takt við breytingar síðustu ára. Við gerum áfram ráð fyrir þónokkurri verðbólgu á næstu mánuðum, þótt hún hjaðni, og búumst við að kaupmáttur dragist saman um 0,4% milli áranna 2021 og 2022 og aukist aðeins um 0,5% á næsta ári.

Fyrirvari
Innihald og form þessarar greiningar er unnið af starfsfólki Hagfræðideildar Landsbankans hf. (hagfraedideild@landsbankinn.is) og byggist á aðgengilegum opinberum upplýsingum á þeim tíma sem greiningin var unnin. Mat á þeim upplýsingum endurspeglar skoðanir starfsfólks Hagfræðideildar Landsbankans á þeim degi þegar greiningin er dagsett, en þær geta breyst án fyrirvara. Landsbankinn hf. og starfsfólk hans taka ekki ábyrgð á viðskiptum sem byggð eru á þeim upplýsingum og skoðunum sem hér eru settar fram, enda eru þær ekki veittar sem persónuleg ráðgjöf fyrir einstök viðskipti. Bent skal á að Landsbankinn hf. getur á hverjum tíma haft beinna eða óbeinna hagsmuna að gæta, ýmist sjálfur, dótturfélög hans eða fyrir hönd viðskiptavina, s.s. sem fjárfestir, lánardrottinn eða þjónustuaðili. Greiningar eru engu að síður unnar sjálfstætt af Hagfræðideild Landsbankans og innan Landsbankans eru í gildi reglur um aðskilnað starfssviða sem eru aðgengilegar á vef bankans.
Þú gætir einnig haft áhuga á
Bananar
28. júlí 2025
Vikubyrjun 28. júlí 2025
Verðbólga hjaðnaði úr 4,2% í 4,0% í júlí. Við teljum ekki horfur á að verðbólga fari aftur niður fyrir efri vikmörk verðbólgumarkmiðs Seðlabanka Íslands í ár, heldur haldist á bilinu 4,0% til 4,3% út árið.
25. júlí 2025
Minni verðbólga með bættri aðferð
Nú er liðið rúmt ár síðan Hagstofan tók upp nýja aðferð við að mæla reiknaða húsaleigu, sem er sá hluti vísitölu neysluverðs sem metur kostnað fólks við að búa í eigin húsnæði.
24. júlí 2025
Verðbólga aftur við efri vikmörk
Vísitala neysluverðs hækkaði um 0,32% á milli mánaða og verðbólgan hjaðnaði úr 4,2% í 4,0%. Þetta var í samræmi við væntingar, en við spáðum 0,26% aukningu VNV á milli mánaða og 4,0% verðbólgu. Við teljum að verðbólga komist ekki undir 4,0% efri vikmörk verðbólgumarkmiðs Seðlabankans í ár.
Fjölbýlishús
21. júlí 2025
Vikubyrjun 21. júlí 2025
Í júní dró úr árshækkun bæði vísitölu íbúðaverðs og leiguverðs. Ró virðist hafa færst yfir húsnæðismarkaðinn og HMS fjallaði um það í síðustu viku að markaðurinn væri frekar á valdi kaupenda en seljenda. Á fimmtudag birtir Hagstofan verðbólgutölur en við spáum því að verðbólga hjaðni úr 4,2% í 4,0%.
Háþrýstiþvottur
14. júlí 2025
Vikubyrjun 14. júlí 2025
Erlendum ferðamönnum fjölgaði um 10,1% á milli ára í júní, en það sem af er ári hafa þeir verið álíka margir og á sama tíma í fyrra. Atvinnuleysi jókst um 0,3 prósentustig á milli ára í júní, sem er svipuð aukning og hefur verið síðustu mánuði. Við birtum verðbólguspá í vikunni og teljum að verðbólga hjaðni úr 4,2% í 4,0%. Í þessari viku birtir HMS vísitölu íbúðaverðs, vísitölu leiguverðs og mánaðarskýrslu.
10. júlí 2025
Spáum 4% verðbólgu í júlí
Við spáum því að verðbólga minnki lítillega í júlí og mælist 4,0%. Eins og almennt í júlímánuði má búast við að sumarútsölur og breytingar á flugfargjöldum hafi mest áhrif á vísitölu neysluverðs. Við teljum ekki horfur á að verðbólga þokist nær verðbólgumarkmiði á árinu og spáum 4,2% verðbólgu í lok árs.
Fjölbýlishús
9. júlí 2025
Raunverð íbúða hefur þrefaldast frá aldamótum 
Íbúðaverð á Íslandi hefur hækkað langtum meira en laun og almennt verðlag frá aldamótum. Greiðslubyrði af meðalláni hélst tiltölulega stöðug til ársins 2021 þegar hún tók að hækka skarpt, sérstaklega greiðslubyrði af óverðtryggðum lánum.   
Hús í Reykjavík
7. júlí 2025
Matur og húsnæði helstu drifkraftar verðbólgu
Hækkandi matvöruverð og húsnæðiskostnaður eru þeir þættir sem eiga stærstan þátt í því að viðhalda verðbólgu á Íslandi um þessar mundir. Verðbólga mældist 4,2% í júní, nokkuð umfram spár. Ef matvara og húsnæði væru ekki hluti af vísitölu neysluverðs hefði verðbólga verið undir markmiði Seðlabankans frá því í ágúst í fyrra. Þættir á borð við sterkari krónu og lækkandi olíuverð hafa líkast til haldið aftur af verðhækkunum á ýmsum vörum upp á síðkastið, en á móti hefur þjónustuverð hækkað.
Bakarí
7. júlí 2025
Vikubyrjun 7. júlí 2025
Hagstofa Íslands spáir 2,2% hagvexti á yfirstandandi ári, samkvæmt hagspá sem birt var á föstudaginn. Hagvaxtarhorfur hafa verið færðar upp frá marsspánni þegar gert var ráð fyrir 1,8% hagvexti á árinu. Hagstofan spáir lítillega auknu atvinnuleysi næstu misserin, en Vinnumálastofnun birtir atvinnuleysistölur fyrir júnímánuð síðar í þessari viku.
1. júlí 2025
Mánaðamót 1. júlí 2025
Mánaðarlegt fréttabréf frá Greiningardeild um nýjustu hagtölur og stöðu og horfur í efnahagsmálum.