Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur

Tölu­vert launa­skr­ið í sept­em­ber

Launavísitalan hækkaði um 0,8% milli mánaða í september og hefur ekki hækkað jafnmikið síðan í apríl. Hækkunin skýrist væntanlega af launaskriði sem drifið er áfram af mikilli spennu á vinnumarkaði. Vegna hækkunarinnar dregst kaupmáttur ekki saman í september eins og hann gerði næstu fjóra mánuði þar á undan.
Íslenskir peningaseðlar
24. október 2022

Launavísitalan hækkaði um 0,8% milli mánaða í september, eftir aðeins 0,2% hækkun í ágúst og lækkun tvo mánuði í röð þar á undan. Þetta er mesta hækkun vísitölunnar síðan í apríl þegar hún hækkaði um 1,6% vegna hagvaxtarauka samkvæmt kjarasamningum. Hækkunin hefur þau áhrif að árshækkun launa hækkar úr 8% í 8,1%.

Spenna á vinnumarkaði þrýstir launum upp á við

Hækkunin skýrist ekki af neinum kjarasamningsbundnum hækkunum, enda komið að lokum samningstímabils. Aftur á móti kemur launaskrið um þessar mundir ekki á óvart, enda ljóst að mikil spenna ríkir á vinnumarkaði. Merki um spennu má sjá á litlu atvinnuleysi, sem var 2,8% í september, og hversu hratt það hefur dregist saman. Til viðbótar er mikill skortur á starfsfólki en samkvæmt Gallup-könnun frá því í september sögðu 54% stjórnenda fyrirtækja að skortur væri á vinnuafli, og algengara en ekki að fyrirtæki vildu fjölga starfsfólki. Þetta hlutfall er mjög nálægt sögulegu hámarki og til samanburðar var hlutfallið í kringum 6% um mitt ár 2020. Vöntunin virðist mest í byggingarstarfsemi og greinum tengdum verslun, samgöngum, flutningum og ferðaþjónustu. Slík spenna á vinnumarkaði skapar þrýsting á laun til hækkunar, enda keppa fyrirtæki um starfsfólk í stað þess að fólk keppi um störf, og því ekki furða þótt launavísitalan þokist upp á við.

Hækkun launavísitölunnar leiðir til þess að kaupmáttur dregst ekki saman í september eins og hann gerði síðustu fjóra mánuðina þar á undan, heldur hækkar hann um 0,7%. Kaupmáttur á ársgrundvelli dregst þó áfram saman, nú um 1,1%. Ólík þróun launa og kaupmáttar á síðustu mánuðum skýrist af mikilli verðbólgu sem við teljum að hafi náð hámarki í júlí og haldi áfram að hjaðna á næstu mánuðum.

Ólík launaþróun milli atvinnugreina og starfstétta

Samhliða birtingu launavísitölunnar fyrir septembermánuð birti Hagstofan niðurbrot vísitölunnar eftir starfstéttum og atvinnugreinum fyrir júlímánuð. Eins og við fjölluðum um í nýbirtri Þjóðhags- og verðbólguspá okkar er launaþróun mjög misjöfn milli hópa. Af starfstéttum hafa laun hækkað langmest milli ára meðal verkafólks og sölu- og þjónustufólks, um 10,3-10,5%, og minnst meðal stjórnenda, um 6,1%.

Ef bornar eru saman ólíkar atvinnugreinar má sjá að laun þeirra sem starfa við rekstur gisti- og veitingastaða hafa hækkað langmest, um 11,5%, og næst mest meðal þeirra sem starfa við byggingarstarfsemi og mannvirkjagerð og veitustarfsemi, um 8,9-9%. Laun þeirra sem starfa við fjármála- og vátryggingastarfsemi hafa hækkað minnst, um 5,9%.

Þessi ólíka launaþróun er í takt við það sem lagt var upp með í síðustu kjarasamningum þegar samið var um krónutöluhækkanir, að lægri laun myndu hækka hlutfallslega meira en hærri laun.

Ef horft er á launaþróun milli mánaða má þó sjá að hægt hefur á launahækkun meðal þeirra sem starfa í þjónustu-, sölu- og afgreiðslustörfum. Í þeirri starfstétt lækkuðu laun örlítið í júlí, um 0,3%, og þegar horft er á rekstur gististaða og veitingarekstur má sjá að launin lækkuðu um 1,7% milli júní og júlí. Það ber að varast að lesa of mikið í mánaðartölur en lækkunin kemur þó á óvart, ekki síst vegna þess að mannaflsþörf greinarinnar er einna mest í júlí. Þá jókst eftirspurn skyndilega með auknum ferðamannafjölda og víða hefur eflaust þurft að manna stöður með hraði.   

Spáum 7,6% hækkun launa á þessu ári og 7,1% á því næsta

Laun eru á meðal þeirra stærða sem við spáum fyrir um í nýútgefinni Þjóðhags- og verðbólguspá. Óvissan um þann lið er þó nokkur, enda losna kjarasamningar á næstu vikum, bæði á almennum markaði og þeim opinbera. Við gerum ráð fyrir að laun hækki um 7,6% á þessu ári og svo 7,1% á næsta ári, sem er nokkuð í takt við breytingar síðustu ára. Við gerum áfram ráð fyrir þónokkurri verðbólgu á næstu mánuðum, þótt hún hjaðni, og búumst við að kaupmáttur dragist saman um 0,4% milli áranna 2021 og 2022 og aukist aðeins um 0,5% á næsta ári.

Fyrirvari
Innihald og form þessarar greiningar er unnið af starfsfólki Hagfræðideildar Landsbankans hf. (hagfraedideild@landsbankinn.is) og byggist á aðgengilegum opinberum upplýsingum á þeim tíma sem greiningin var unnin. Mat á þeim upplýsingum endurspeglar skoðanir starfsfólks Hagfræðideildar Landsbankans á þeim degi þegar greiningin er dagsett, en þær geta breyst án fyrirvara. Landsbankinn hf. og starfsfólk hans taka ekki ábyrgð á viðskiptum sem byggð eru á þeim upplýsingum og skoðunum sem hér eru settar fram, enda eru þær ekki veittar sem persónuleg ráðgjöf fyrir einstök viðskipti. Bent skal á að Landsbankinn hf. getur á hverjum tíma haft beinna eða óbeinna hagsmuna að gæta, ýmist sjálfur, dótturfélög hans eða fyrir hönd viðskiptavina, s.s. sem fjárfestir, lánardrottinn eða þjónustuaðili. Greiningar eru engu að síður unnar sjálfstætt af Hagfræðideild Landsbankans og innan Landsbankans eru í gildi reglur um aðskilnað starfssviða sem eru aðgengilegar á vef bankans.
Þú gætir einnig haft áhuga á
1. júlí 2025
Mánaðamót 1. júlí 2025
Mánaðarlegt fréttabréf frá Greiningardeild um nýjustu hagtölur og stöðu og horfur í efnahagsmálum.
Flugvél á flugvelli
30. júní 2025
Vikubyrjun 30. júní 2025
Verðbólga jókst úr 3,8% og mældist 4,2% í júní. Aukin verðbólga skýrist aðallega af auknum þrýstingi á innfluttum vörum en einnig af hækkandi flugfargjöldum og verðhækkun á þjónustu. Þá jókst velta samkvæmt virðisaukaskattsskýrslum um 1,5% að raunvirði í mars og apríl.
Paprika
27. júní 2025
Verðbólga umfram væntingar
Verðbólga mældist 4,2% í júní og jókst úr 3,8% frá því í maí. Verðlag hækkaði umfram spár, en við höfðum spáð 3,9% verðbólgu. Aukin verðbólga skýrist aðallega af auknum verðþrýstingi á innfluttum vörum, einkum fötum, skóm og tómstundarvörum, en einnig af hækkandi flugfargjöldum og verðhækkun á þjónustu.
Orlofshús á Íslandi
27. júní 2025
Viðskipti með sumarhús færast aftur í aukana
Sumarhúsum á Íslandi hefur fjölgað um 45% á síðustu 20 árum. Viðskipti með sumarhús færðust verulega í aukana á tímum faraldursins. Fyrst eftir faraldurinn hægðist um en nú virðist aftur hafa glaðnað yfir markaðnum.
Herðubreið
25. júní 2025
Áfram merki um viðnámsþrótt í hagkerfinu
Velta samkvæmt virðisaukaskattsskýrslum jókst um 1,5% að raunvirði í mars og apríl og um 5,2% í janúar og febrúar, samkvæmt nýbirtum gögnum Hagstofunnar. Veltugögnin bera þess merki að hagkerfið standi vaxtastigið vel af sér sem er í takt við aukinn hagvöxt í byrjun árs. Það sem af er ári hefur velta aukist mest í sölu og viðhaldi á bílum en einnig má greina aukin umsvif í helstu útflutningsgreinunum: álframleiðslu, sjávarútvegi og ferðaþjónustu.
Ferðafólk
23. júní 2025
Færri ferðamenn en meiri ferðaþjónusta?
Færri ferðamenn hafa heimsótt Ísland það sem af er ári en á sama tíma í fyrra. Þrátt fyrir það hefur erlend kortavelta aukist á milli ára og það sama má segja um útflutningstekjur af ferðaþjónustu. Við teljum ýmislegt benda til þess að erlendir ferðamenn hafi verið fleiri síðustu mánuði en talning Ferðamálastofu segir til um.
Íbúðahús
23. júní 2025
Vikubyrjun 23. júní 2025
Vísitala íbúðaverðs lækkaði um 0,45% á milli mánaða í maí. Vísitalan lækkaði þar með í fyrsta sinn á þessu ári og ársbreytingin hefur ekki verið jafn lítil frá því í byrjun síðasta árs. Áfram er kraftur í kortaveltu Íslendinga, ekki síst erlendis.
Kortagreiðsla
19. júní 2025
Kortavelta Íslendinga erlendis eykst og veldur auknum greiðslukortahalla
Kortavelta jókst um 6,8% á milli ára í maí að raunvirði þar af jókst hún um 21% erlendis. Það sem af er ári hefur kortavelta aukist um 5,5% frá sama tímabili í fyrra, að teknu tilliti til verðlags og gengis. Íslendingar hafa aldrei farið í fleiri utanlandsferðir í maímánuði en nú í ár. Greiðslukortajöfnuður var neikvæður um 4,2 ma.kr. sem er töluvert meiri halli en í maí í fyrra.
Hús í Reykjavík
16. júní 2025
Vikubyrjun 16. júní 2025
Í síðustu viku fór fram uppgjör við eigendur HFF-bréfa. Erlendum ferðamönnum fjölgaði aðeins á milli ára í maí og atvinnuleysi jókst á milli ára. Í vikunni fram undan birtir HMS vísitölu íbúðaverðs, vísitölu leiguverðs og mánaðarskýrslu.
12. júní 2025
Spáum 3,9% verðbólgu í júní
Við spáum því að verðbólga aukist lítillega í júní og mælist 3,9%. Verðbólga helst líklega nær óbreytt í sumar en eykst svo aðeins með haustinu, þegar einskiptisliðir vegna skólagjalda og skólamáltíða detta út úr tólf mánaða taktinum. Við gerum áfram ráð fyrir 4,0% verðbólgu í árslok.