Töluvert launaskrið í september
Launavísitalan hækkaði um 0,8% milli mánaða í september, eftir aðeins 0,2% hækkun í ágúst og lækkun tvo mánuði í röð þar á undan. Þetta er mesta hækkun vísitölunnar síðan í apríl þegar hún hækkaði um 1,6% vegna hagvaxtarauka samkvæmt kjarasamningum. Hækkunin hefur þau áhrif að árshækkun launa hækkar úr 8% í 8,1%.
Spenna á vinnumarkaði þrýstir launum upp á við
Hækkunin skýrist ekki af neinum kjarasamningsbundnum hækkunum, enda komið að lokum samningstímabils. Aftur á móti kemur launaskrið um þessar mundir ekki á óvart, enda ljóst að mikil spenna ríkir á vinnumarkaði. Merki um spennu má sjá á litlu atvinnuleysi, sem var 2,8% í september, og hversu hratt það hefur dregist saman. Til viðbótar er mikill skortur á starfsfólki en samkvæmt Gallup-könnun frá því í september sögðu 54% stjórnenda fyrirtækja að skortur væri á vinnuafli, og algengara en ekki að fyrirtæki vildu fjölga starfsfólki. Þetta hlutfall er mjög nálægt sögulegu hámarki og til samanburðar var hlutfallið í kringum 6% um mitt ár 2020. Vöntunin virðist mest í byggingarstarfsemi og greinum tengdum verslun, samgöngum, flutningum og ferðaþjónustu. Slík spenna á vinnumarkaði skapar þrýsting á laun til hækkunar, enda keppa fyrirtæki um starfsfólk í stað þess að fólk keppi um störf, og því ekki furða þótt launavísitalan þokist upp á við.
Hækkun launavísitölunnar leiðir til þess að kaupmáttur dregst ekki saman í september eins og hann gerði síðustu fjóra mánuðina þar á undan, heldur hækkar hann um 0,7%. Kaupmáttur á ársgrundvelli dregst þó áfram saman, nú um 1,1%. Ólík þróun launa og kaupmáttar á síðustu mánuðum skýrist af mikilli verðbólgu sem við teljum að hafi náð hámarki í júlí og haldi áfram að hjaðna á næstu mánuðum.
Ólík launaþróun milli atvinnugreina og starfstétta
Samhliða birtingu launavísitölunnar fyrir septembermánuð birti Hagstofan niðurbrot vísitölunnar eftir starfstéttum og atvinnugreinum fyrir júlímánuð. Eins og við fjölluðum um í nýbirtri Þjóðhags- og verðbólguspá okkar er launaþróun mjög misjöfn milli hópa. Af starfstéttum hafa laun hækkað langmest milli ára meðal verkafólks og sölu- og þjónustufólks, um 10,3-10,5%, og minnst meðal stjórnenda, um 6,1%.
Ef bornar eru saman ólíkar atvinnugreinar má sjá að laun þeirra sem starfa við rekstur gisti- og veitingastaða hafa hækkað langmest, um 11,5%, og næst mest meðal þeirra sem starfa við byggingarstarfsemi og mannvirkjagerð og veitustarfsemi, um 8,9-9%. Laun þeirra sem starfa við fjármála- og vátryggingastarfsemi hafa hækkað minnst, um 5,9%.
Þessi ólíka launaþróun er í takt við það sem lagt var upp með í síðustu kjarasamningum þegar samið var um krónutöluhækkanir, að lægri laun myndu hækka hlutfallslega meira en hærri laun.
Ef horft er á launaþróun milli mánaða má þó sjá að hægt hefur á launahækkun meðal þeirra sem starfa í þjónustu-, sölu- og afgreiðslustörfum. Í þeirri starfstétt lækkuðu laun örlítið í júlí, um 0,3%, og þegar horft er á rekstur gististaða og veitingarekstur má sjá að launin lækkuðu um 1,7% milli júní og júlí. Það ber að varast að lesa of mikið í mánaðartölur en lækkunin kemur þó á óvart, ekki síst vegna þess að mannaflsþörf greinarinnar er einna mest í júlí. Þá jókst eftirspurn skyndilega með auknum ferðamannafjölda og víða hefur eflaust þurft að manna stöður með hraði.
Spáum 7,6% hækkun launa á þessu ári og 7,1% á því næsta
Laun eru á meðal þeirra stærða sem við spáum fyrir um í nýútgefinni Þjóðhags- og verðbólguspá. Óvissan um þann lið er þó nokkur, enda losna kjarasamningar á næstu vikum, bæði á almennum markaði og þeim opinbera. Við gerum ráð fyrir að laun hækki um 7,6% á þessu ári og svo 7,1% á næsta ári, sem er nokkuð í takt við breytingar síðustu ára. Við gerum áfram ráð fyrir þónokkurri verðbólgu á næstu mánuðum, þótt hún hjaðni, og búumst við að kaupmáttur dragist saman um 0,4% milli áranna 2021 og 2022 og aukist aðeins um 0,5% á næsta ári.
