Þjóð­hags- og verð­bólgu­spá 2021-2023

Hagfræðideild Landsbankans gerir ráð fyrir að efnahagsbatinn hefjist á öðrum ársfjórðungi 2021 og landsframleiðslan vaxi um tæp 5% á árinu. Góður gangur í bólusetningum, bæði innanlands og í helstu viðskiptalöndum, bendir til þess að ferðaþjónustan taki fyrr við sér en reiknað var með 2020.
Hraunrennsli
18. maí 2021

Birtir til eftir þungbúið ár

Við spáum hóflegri, en þó áfram kröftugum, hagvexti á næsta ári en að það hægi enn frekar á hagvexti árið 2023 en við höfðum áður reiknað með. Útlit er fyrir að verðbólga gangi hægt og sígandi niður eftir því sem líður á árið samhliða því sem alþjóðleg áhrif faraldursins á hrávöruverð og flutningskostnað fjara út. Áhrif vegna styrkingar krónunnar síðustu mánuði, umtalsverður framleiðsluslaki og varfærin hækkun stýrivaxta á seinni hluta ársins, ætti að skila sér í verðbólgu sem verður nálægt markmiði Seðlabanka Íslands um mitt næsta ár.

Helstu niðurstöður:

  • Útlit er fyrir að böndum verði komið á Covid-19 heimsfaraldurinn á seinni hluta árs 2021 og að landsframleiðslan hér á landi aukist um 4,9% á árinu. Útflutningur eykst um ríflega 15%, einkaneysla um 3,8% og heildarfjármunamyndun um 5,5%.
  • Reiknað er með samfelldum hagvexti næstu tvö árin; 3,3% árið 2022 og 2,2% árið 2023. Áætlað er að verg landsframleiðsla nái sama stigi og fyrir faraldurinn undir lok árs 2022.
  • Gert er ráð fyrir um 800.000 erlendum ferðamönnum í ár, 1,5 milljónum á næsta ári og um 2 milljónum árið 2023.
  • Draga mun úr atvinnuleysi en útlit er fyrir að skráð atvinnuleysi verði að meðaltali 8,8% á þessu ári, lækki í 5,5% á næsta ári og verði nálægt 4,6% árið 2023.
  • Gert er ráð fyrir að viðskiptajöfnuður við útlönd verði jákvæður um að jafnaði 1,1% af landsframleiðslu næstu þrjú árin.
  • Verðbólgan nær hámarki á öðrum ársfjórðungi 2021 og verður töluvert yfir markmiði út þetta ár en verður komin í markmið um mitt næsta ár. Gert er ráð fyrir að verðbólga verði að meðaltali 4% í ár, 2,5% á næsta ári og 2,6% árið 2023.
  • Spáin gerir ráð fyrir að stýrivextir verði hækkaðir á seinni helmingi ársins og að meginvextir Seðlabanka Íslands verði 1,5% í árslok, hækki í 2,5% árið 2022 og verði 2,75% í lok árs 2023.
  • Fasteignamarkaðurinn tók verulega við sér í vor í kjölfar vaxtalækkana. Við gerum ráð fyrir að íbúðaverð hækki um 10,5% í ár, milli ársmeðaltala, en að það hægi verulega á hækkunartaktinum næstu ár.
  • Ríkissjóður hefur tekið á sig miklar byrðar í kreppunni. Fjárlög ársins 2021 voru samþykkt með 326 ma.kr. halla. Samneysluútgjöld jukust um 3,1% á árinu 2020 og við spáum 2% aukningu í ár.

Þetta er meðal þess sem kemur fram í hagspá Hagfræðideildarinnar sem nær til ársloka 2023.

Stefnir í kröftugan efnahagsbata á næstu árum

Góður gangur í bólusetningum innanlands og í helstu viðskiptalöndum eykur líkur á að ferðaþjónustan taki við sér fyrr en við reiknuðum með í fyrra. Hagvaxtarhorfurnar fyrir árið í ár eru því töluvert betri en þær voru í október 2020. Við gerum ráð fyrir að efnahagsbatinn hefjist á öðrum ársfjórðungi 2021 og að landsframleiðslan vaxi um tæp 5% á árinu, studd af kröftugum vexti útflutnings, einkaneyslu og fjármunamyndunar. Við reiknum með hóflegri en þó áframhaldandi kröftugum hagvexti 2022 en að það hægi enn frekar á hagvexti árið 2023 og hann verði þá ríflega 2%.

  Í ma. kr. Magnbreytingar frá fyrra ári (%)
Landsframleiðsla og helstu undirliðir hennar 2020 2020 2021 2022 2023
Verg landsframleiðsla 2.941 -6,6 (-8,5) 4,9 (3,4) 3,3 (5,0) 2,2 (4,9)
Einkaneysla 1.512 -3,3 (-5,5) 3,8 (3,5) 3,5 (4,0) 3,0 (3,0)
Samneysla 809 3,1 (3,5) 2,0 (2,5) 1,5 (2,0) 1,5 (2,0)
Fjármunamyndun 620 -6,8 (-10,3) 5,5 (5,9) 2,1 (5,3) 4,8 (5,3)
Atvinnuvegafjárfesting 350 -8,7 (-16,9) 4,3 (5,7) 6,8 (7,1) 7,8 (7,8)
Fjárfesting í íbúðarhúsnæði 167 -1,2 (-16,0) -4,0 (2,5) -3,0 (2,0) 1,0 (5,0)
Fjárfesting hins opinbera 102 -9,3 (20,0) 25,0 (10,0) -5,0 (5,0) 0,0 (0,0)
Þjóðarútgjöld alls 2.958 -1,9 (-4,1) 3,7 (3,7) 2,7 (3,7) 3,0 (3,2)
Útflutningur vöru og þjónustu 1.003 -30,5 (-29,6) 15,3 (7,4) 14,6 (16,6) 8,5 (13,1)
Innflutningur vöru og þjónustu 1.020 -22,0 (-22,0) 11,5 (8,2) 13,0 (13,0) 10,5 (9,0)

 
Stýrivextir og verðbólga   2020 2021 2022 2023
Meginvextir Seðlabanka Íslands (7 daga bundin innlán, lok árs %)   0,75 (1,00) 1,50 (1,00) 2,50 (1,75) 2,75 (3,50)
Verðbólga (ársmeðaltal, %)   2,8 (2,9) 4,0 (3,1) 2,5 (2,7) 2,6 (2,6)
Gengi evru (lok árs)   156 (162) 145 (162) 140 (158) 140 (155)
Fasteignaverð (breyting milli ársmeðaltala, %)   4,8 (4,5) 10,5 (4,0) 4,5 (4,0) 3,5 (4,0)

 
Vinnumarkaður   2020 2021 2022 2023
Vísitala launa (ársmeðaltal, %)   6,3 (5,8) 7,9 (6,1) 5,6 (5,0) 3,5 (4,0)
Kaupmáttur launa (ársmeðaltal, %)   3,4 (2,8) 3,8 (3,0) 3,1 (2,3) 0,9 (1,3)
Atvinnuleysi (ársmeðaltal, %)   7,9 (7,8) 8,8 (8,4) 5,5 (5,8) 4,6 (4,8)

 
Viðskiptajöfnuður   2020 2021 2022 2022
Fjöldi erlendra ferðamanna (þúsund manns)   479 (500) 800 (650) 1.500 (1.300) 2.000 (1.900)
Vöru- og þjóustujöfnuður (%VLF)   -0,6 (-1,0) -0,2 (-1,0) 0,3 (0,8) -0,2 (2,9)
Viðskiptajöfnuður (%VLF)   1,0 (0,1) 1,2 (-0,3) 1,5 (1,4) 0,7 (3,4)

Tölur innan sviga eru spá Hagfræðideildar frá október 2020

Útlit fyrir að verðbólga verði yfir markmiði fram á mitt ár 2022

Verðbólguhorfur til skamms tíma hafa versnað nokkuð frá því haustið 2020. Það skýrist m.a. af aukinni spennu á fasteignamarkaði sem hefur leitt til hærri húsnæðiskostnaðar. Verð á þjónustu hefur einnig hækkað meira en reiknað var með og alþjóðlegar verðbólguhorfur til skemmri tíma hafa versnað. Við reiknum með að verðbólgan nái hámarki á öðrum ársfjórðungi 2021 og verði töluvert yfir markmiði Seðlabankans út þetta ár en verði komin í markmið um mitt næsta ár. Gert er ráð fyrir að verðbólga verði að meðaltali 4% í ár en við markmið næstu tvö árin, þ.e. 2,5% að meðaltali á 12 mánaða tímabili.

Við eigum von á að peningastefnunefnd Seðlabankans taki fyrsta skrefið í vaxtahækkunum á 3. ársfjórðungi 2021 og hækki vexti um 0,25 prósentustig í ágúst. Búast má við að það dragi jafnt og þétt úr framleiðsluslakanum í hagkerfinu þegar líður á spátímabilið og að stýrivextir verði hækkaðir í smáum skrefum í 2,75% í lok spátímans.

Horfur á að viðspyrnan í ferðaþjónustu sé hafin

Bólusetningar hér á landi og í helstu viðskiptalöndum Íslands í ferðaþjónustu, Bretlandi og Bandaríkjunum, hafa gengið mun hraðar en við reiknuðum með síðastliðið haust. Það er því útlit fyrir að ferðaþjónustan nái viðspyrnu fyrr en talið var og að fjöldi erlendra ferðamanna verði í kringum 800.000 á árinu. Dvalarlengd þeirra ferðamanna sem komið hafa í faraldrinum hefur verið töluvert lengri en í meðalári og teljum við að svo verði áfram á þessu og fram á næsta ár. Sú forsenda, ein og sér, hefur umtalsverð áhrif til aukins útflutnings ferðaþjónustu. Jafnframt er útlit fyrir nokkra aukningu á útflutningi sjávarafurða og áls á árinu. Samantekið gerum við ráð fyrir mun meiri vexti útflutnings á árinu en áður, eða um 15% aukningu milli ára, sem er tvöfalt meiri vöxtur en við reiknuðum með í október sl.

Þrátt fyrir þungan vinnumarkað hafa laun hækkað töluvert

Árshækkun launavísitölunnar hefur verið í kringum 10% í upphafi árs og kaupmáttaraukningin umtalsverð, eða 6%. Áfram er reiknað með miklum launahækkunum á spátímabilinu, en við gerum þó ráð fyrir að draga muni úr hækkunum.

Þrátt fyrir samdrátt launatekna er áætlað að á árinu 2020 hafi ráðstöfunartekjur heimila aukist um 7,1% og ráðstöfunartekjur á mann um 5,4%. Launatekjur heimilanna drógust saman um 2% milli ára, en lífeyristekjur og félagslegar tilfærslur jukust um 27%. Kaupmáttur ráðstöfunartekna á mann jókst um 2,5% á árinu 2020 og hefur aukist á hverju ári frá 2011.

Starfsfólki sem fékk staðgreiðsluskyldar tekjur fækkaði um tæp 9% frá upphafi ársins 2019 til sama tíma 2020. Starfsfólki í opinberri stjórnsýslu fjölgaði um rúmlega 5% á sama tíma.

Flugvél

Meira atvinnuleysi en í síðustu kreppum

Stjórnvöld hafa gripið til viðamikilla ráðstafana til þess að bæta stöðu heimila og fyrirtækja og milda áhrif kreppunnar. Almennt atvinnuleysi var 10,4% í apríl 2021 og heildaratvinnuleysi 11,5% og hefur minnkað á síðustu mánuðum. Hagfræðideild reiknar með að atvinnuleysi án hlutabóta verði að meðaltali 8,6% á árinu 2021, 5,3% á árinu 2022 og 4,3% á árinu 2023.

Einkaneysla dróst minna saman en útlit var fyrir

Neysla landsmanna fylgdi að miklu leyti bylgjum faraldursins og minnkaði því mest á öðrum og fjórða ársfjórðungi 2020 þegar smit voru mörg í samfélaginu og harðar samkomutakmarkanir við lýði. Eftir því sem leið á árið aðlöguðu Íslendingar neysluna að aðstæðum og varð netverslun til að mynda áberandi. Útlit er fyrir nokkuð kröftugan vöxt einkaneyslu árið 2021, eða um 3,8% milli ára, og að hún verði svipuð að umfangi og árið 2019, áður en faraldurinn skall á. Framan af mun neyslan aðallega fara fram innanlands, meðan ferðalög eru fátíð, en færist svo í auknum mæli út fyrir landsteinana eftir því sem faraldurinn rénar. Landsmenn virðast bjartsýnir á framtíðina og mun það að líkindum endurspeglast í aukinni neyslu, líkt og sagan sýnir okkur.

Kröftugri atvinnuvegafjárfesting en gert var ráð fyrir

Við gerum ráð fyrir að atvinnuvegafjárfesting verði meiri á þessu ári en við spáðum í október 2020. Aðstæður til aukinnar fjárfestingar hafa líklega aldrei verið betri. Vextir hafa aldrei verið jafn hagstæðir, eiginfjárhlutföll með hæsta móti, aðgangur að lánsfjármagni greiður, gengi krónunnar sterkara, flestar greinar utan ferðaþjónustu ganga ágætlega og bjartsýni stjórnenda til næstu sex mánaða er nálægt sögulegu hámarki. Við spáum því að atvinnuvegafjárfesting aukist um ríflega 4% á þessu ári og að almenn atvinnuvegafjárfesting vaxi um 12%.

Alþingishús

Ríkissjóður hefur tekið á sig miklar byrðar í kreppunni

Fjárlög ársins 2021 voru samþykkt með 326 ma.kr. halla. Samneysluútgjöld jukust um 3,1% á árinu 2020 og við spáum 2% aukningu í ár. Tekjur hins opinbera lækkuðu um 2,3% á nafnverði milli 2019 og 2020. Tekjur ríkissjóðs drógust saman um 4,8% en tekjur sveitarfélaga jukust um 5,3%.

Margboðað fjárfestingarátak stjórnvalda hefur látið á sér standa og opinber fjárfesting minnkaði töluvert á árunum 2019 og 2020. Útlit er þó fyrir að opinber fjárfesting verði mikil í ár. Fjárfestingarátak ríkissjóðs verður í fullum gangi á árinu auk þess sem fjárhagsáætlanir sveitarfélaga benda einnig til töluverðs vaxtar. Hagfræðideild reiknar með að opinber fjárfesting aukist um 25% árið 2021, árið 2022 verði 5% samdráttur og óbreytt 2023.

Töluverður kraftur á fasteignamarkaði og í íbúðauppbyggingu

Árið 2020 hækkaði íbúðaverð um 4,8% á milli ára sem er nokkuð hófleg hækkun í sögulegu samhengi og einnig í ljósi þess að vextir lækkuðu verulega, sparnaður jókst og kaupmáttur einnig. Við gerum ráð fyrir því að íbúðaverð hækki töluvert meira í ár eða um 10,5% en svo hægi verulega á hækkunartaktinum á næstu árum. Þegar líður á spátímann er viðbúið að vextir hækki sem mun draga úr kaupkrafti og eftirspurn eftir íbúðum, ásamt því sem ferðalög og önnur neysla verður fyrirferðameiri og þar af leiðandi áhugi fólks á húsnæðiskaupum minni.

Mikill kraftur hefur verið í íbúðauppbyggingu á síðustu árum og gerum við ráð fyrir að svo verði áfram, þrátt fyrir að aðeins hægi á vextinum. Áform stjórnvalda um íbúðauppbyggingu spila þar stóran þátt, auk þess sem hækkun íbúðaverðs mun hvetja til áframhaldandi íbúðauppbyggingar. Í fyrra mældist samdráttur í íbúðafjárfestingu aðeins 1% milli ára sem kom nokkuð á óvart og skilaði metfjöldi fullbúinna íbúða sér á markað. Við spáum því að íbúðafjárfestingin muni halda áfram að dragast lítilsháttar saman á næstu árum.

Lesa hagspá Hagfræðideildarinnar í heild (PDF)

Þú gætir einnig haft áhuga á
Fasteignir
20. sept. 2023
Vísitala íbúðaverðs hækkar lítillega og verðbólguspáin með
Vísitala íbúðaverðs hækkaði um 0,7% milli mánaða í ágúst. Árshækkun vísitölunnar fór úr 0,8% í 2,0%. Undirritaðir kaupsamningar á höfuðborgarsvæðinu voru 9,6% færri í júlí en í sama mánuði í fyrra. Vísitalan er hærri en við gerðum ráð fyrir við gerð verðbólguspár fyrir septembermánuð og því færum við hana upp og spáum 7,8% ársverðbólgu í stað 7,7%.
Flugvöllur, Leifsstöð
18. sept. 2023
Aukinn þjónustuútflutningur skýrist allur af vexti ferðaþjónustu
Um 282 þúsund erlendir ferðamenn fóru um Keflavíkurflugvöll í ágúst. Ef sumarmánuðirnir eru teknir saman hafa aðeins einu sinni komið fleiri ferðamenn að sumri, árið 2018. Samkvæmt nýjustu þjóðhagsreikningum Hagstofunnar jókst þjónustuútflutningur á fyrstu tveimur fjórðungum ársins um 21%, og má rekja allan þann vöxt til ferðaþjónustunnar.
Hverasvæði
18. sept. 2023
Vikubyrjun 18. september 2023
Í síðustu viku komu tölur um brottfarir frá Leifsstöð, skráð atvinnuleysi og veltu greiðslukorta. Í þessari viku ber hæst vísitala íbúðaverðs, sem kemur á þriðjudag, og yfirlýsing fjármálastöðugleikanefndar Seðlabanka Íslands, sem gefin verður út á miðvikudaginn.
Símagreiðsla
15. sept. 2023
Frekari merki um hægari takt
Nýjar kortaveltutölur bera með sér frekari vísbendingar um að verulega sé að hægja á innlendri eftirspurn. Heildarkortavelta íslenskra heimila dróst saman um 3,4% milli ára í ágúst. Kortavelta Íslendinga innanlands var 4,3% minni en í ágúst í fyrra á föstu verðlagi og hefur nú dregist saman sex mánuði í röð. Erlendis jókst kortavelta Íslendinga um 0,7% á milli ára og kortaveltujöfnuður er jákvæður um 19,2 milljarða.
Flugvél
14. sept. 2023
Spáum 7,7% verðbólgu í september
Við spáum því að vísitala neysluverðs hækki um 0,07% milli mánaða í september og að ársverðbólga standi í stað og verði áfram 7,7%. Útsölulok hafa aftur mest áhrif til hækkunar milli mánaða í september samkvæmt spánni. Það sem helst dregur spána niður er árstíðabundin lækkun á flugfargjöldum til útlanda. Við gerum ráð fyrir að verðbólga lækki áfram næstu mánuði og verði 6,6% í desember.
Foss
11. sept. 2023
Vikubyrjun 11. september 2023
Í síðustu viku birti Seðlabankinn fundargerð peningastefnunefndar. Samkvæmt henni greiddi einn nefndarmaður atkvæði gegn tillögu seðlabankastjóra um að hækka vexti um 0,50 prósentustig á síðasta fundi nefndarinnar og hefði heldur kosið að hækka þá um 0,25 prósentustig. Í þessari viku berast gögn yfir fjölda brottfara um Leifsstöð, skráð atvinnuleysi og kortaveltu.
4. sept. 2023
Mánaðaryfirlit yfir sértryggð skuldabréf - ágúst 2023
Meðfylgjandi er mánaðarlegt yfirlit um sértryggð skuldabréf.
Bláa lónið
4. sept. 2023
Vikubyrjun 4. september 2023
Verðbólga jókst úr 7,6% í 7,7% samkvæmt ágústmælingu Hagstofunnar. Hagvöxtur mældist 4,5% á öðrum ársfjórðungi samkvæmt nýjum þjóðhagsreikningum sem Hagstofan birti í vikunni, en hagvöxtur á fyrsta ársfjórðungi mældist 7,1%. Minni vöxtur einkaneyslu skýrir að stórum hluta minni hagvöxt á öðrum ársfjórðungi.
Fataverslun
31. ágúst 2023
Hægir á hagvexti og einkaneysla á mann dregst saman
Hagvöxtur mældist 4,5% á öðrum ársfjórðungi, samkvæmt fyrsta mati Hagstofunnar. Eins og við var að búast benda tölurnar til þess að hægt hafi á hagkerfinu, en hagvöxtur mældist 7,1% á fyrsta ársfjórðungi. Vaxtahækkanir hafa tekið að tempra innlenda eftirspurn á sama tíma og hægt hefur á vexti kaupmáttar á síðustu misserum. Einkaneysla jókst örlítið en vegna hraðrar fólksfjölgunar dróst hún saman á mann.
Frosnir ávextir og grænmeti
30. ágúst 2023
Ársverðbólga eykst úr 7,6% í 7,7%
Vísitala neysluverðs hækkaði um 0,34% milli mánaða í ágúst og við það jókst ársverðbólga úr 7,6% í 7,7%. Við eigum þó enn von á að verðbólga hjaðni næstu mánuði og gerum nú ráð fyrir að verðbólgan verði komin niður í 6,4% í nóvember. Þetta er fyrsti mánuðurinn síðan í apríl 2021 þar sem húsnæði ber ekki ábyrgð á stærstum hluta verðbólgunnar. Nú bera bæði innfluttar vörur og þjónusta ábyrgð á stærri hluta verðbólgunnar en húsnæði.
Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur