Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur

Spá­um vaxta­lækk­un um 0,25 pró­sentu­stig

Við spáum 0,25 prósentustiga vaxtalækkun í næstu viku. Verðbólga hjaðnaði um 0,4 prósentustig í febrúar en við teljum að hagvöxtur umfram væntingar og aukin neysla, lítil breyting á verðbólguvæntingum og ólga á vinnumarkaði haldi peningastefnunefnd á tánum.
Seðlabanki
13. mars 2025

Peningastefnunefnd Seðlabankans kemur saman í næstu viku og kynnir vaxtaákvörðun á miðvikudaginn 19. mars. Nefndin lækkaði vexti á síðustu þremur fundum, eftir rúmt ár af óbreyttu vaxtastigi. Vextirnir standa nú í 8,0% og ef tekið er mið af liðinni verðbólgu standa raunstýrivextir í 3,8%.

Raunstýrivextir hækka örlítið með vorinu ef spár okkar standast

Verðbólga hefur verið á undanhaldi síðustu mánuði og stýrivextir hafa nokkurn veginn elt hjöðnunina frá því á haustmánuðum. Þegar peningastefnunefnd kom síðast saman, þann 5. febrúar, stóð verðbólga í 4,6%. Raunstýrivextir miðað við liðna verðbólgu voru 3,9% en nefndin lækkaði vexti um 0,5 prósentustig og tók raunstýrivextina þannig niður í 3,4%. Verðbólga hjaðnaði svo í febrúar og við það fóru raunstýrivextir aftur upp í 3,8%, þar sem þeir standa nú.  

Lækkun stýrivaxta um 0,25 prósentustig myndi færa raunstýrivexti niður í 3,55% og ef verðbólga hjaðnar í takt við skammtímaspá okkar yrðu þeir 3,61% í maí þegar peningastefnunefnd kemur saman næst. Við spáum þannig þéttu taumhaldi næstu mánuði, jafnvel þótt verðbólga sé á réttri leið.

Við teljum að peningastefnunefnd verði á bremsunni gagnvart lausara taumhaldi og fyrir því eru í megindráttum þrjár ástæður:

1. Verðbólguvæntingar breytast lítið og horfur á tregbreytanlegri verðbólgu

Þótt nýjustu verðbólgutölur séu nærtækustu vísbendingar til að meta verðþrýsting eru þær langt frá því að vera þær einu. Verðbólgutölur segja til um það hvernig verðlag hefur hækkað á síðustu tólf mánuðum, en væntingar um verðbólgu gefa hugmynd um verðbólgu fram í tímann og geta einar og sér haft veruleg áhrif á verðbólguþróun. Þær hafa áhrif á verðsetningu fyrirtækja og launakröfur launafólks og því er mikið í húfi að halda þeim í skefjum. Á síðasta kynningarfundi peningastefnunefndar kom einmitt fram að þótt verðbólga hefði hjaðnað væru verðbólguvæntingar enn allt og háar.

Einn mælikvarði á væntingar er verðbólguálag á skuldabréfamarkaði. Samkvæmt þeim mælikvarða hafa væntingar um verðbólgu til lengri tíma verið nokkuð stöðugar síðustu mánuði og eru í kringum 4% þegar þetta er skrifað. Væntingar til skemmri tíma, 1-2 ár, eru einnig í kringum 4% en eru ívíð hærri en til dæmis í nóvember í fyrra.

Væntingar má líka meta út frá könnunum Seðlabankans, annars vegar meðal heimila og fyrirtækja og hins vegar meðal markaðsaðila. Niðurstöður úr könnun meðal heimila og fyrirtækja voru birtar í gær og væntingar heimila hækkuðu örlítið frá því á lokafjórðungi síðasta árs. Til dæmis vænta fyrirtæki þess að verðbólga verði enn 4% eftir eitt ár en heimilin telja að hún verði komin upp í 5% eftir eitt ár.

Seðlabankinn birti síðast niðurstöður úr könnun á meðal markaðsaðila í lok janúar. Samkvæmt henni höfðu væntingar til skamms tíma lítið breyst frá því í nóvember. Markaðsaðilar væntu þess að verðbólga hjaðnaði smám saman en kæmist ekki niður í markmið á næstunni. Væntingar voru um 3,6% verðbólgu eftir eitt ár, 3,3% eftir tvö ár og 3,4% að meðaltali næstu fimm árin.

Væntingar til skamms tíma ríma ágætlega við okkar verðbólguspá. Við teljum að þótt verðbólga haldi áfram að hjaðna á allra næstu mánuðum verði erfitt að ná henni niður fyrir 3,5%. Á sumarmánuðum gæti hún setið föst rétt undir 4% og í haust jafnvel aukist örlítið þegar áhrifa einskiptisliða frá síðasta hausti gætir ekki lengur.

Það hlýtur að teljast áhyggjuefni að þrátt fyrir þétt peningalegt aðhald virðast ekki vera horfur á að verðbólga komist niður í markmið í náinni framtíð.  

2. Kraftur í hagkerfinu, aukin neysla og uppsöfnuð innlán

Hagstofan birti þjóðhagsreikninga í lok febrúar og áætlar að hagvöxtur hafi verið 0,5% á síðasta ári. Seðlabankinn, auk flestra greiningaraðila, hafði búist við lítils háttar samdrætti yfir árið og krafturinn í hagkerfinu var því aðeins umfram væntingar. Þótt þjóðhagsreikningar veiti upplýsingar um fortíðina hefur sýnt sig að peningastefnunefnd grípur allar upplýsingar sem gefast til þess að meta kraftinn í hagkerfinu – eftir því sem hann virðist meiri minnkar svigrúm til vaxtalækkana, að öðru óbreyttu.

Einkaneysla jókst örlítið á seinni helmingi síðasta árs. Kortaveltugögn gáfu líka vísbendingu um aukna neyslu allt síðasta ár og áfram í upphafi þessa árs. Áfram gætu landsmenn átt inneign fyrir aukinni neyslu, að minnsta kosti hafa innlán haldið áfram að aukast og yfirdráttur er með minnsta móti.

Í ljósi þessa ætti peningastefnunefnd ekki að finna sig knúna til að slaka verulega á taumhaldi peningastefnunnar, heldur frekar að varast að kynda enn frekar undir umsvif og neyslu.

Hafa ber í huga að dagana fyrir ákvörðunina berast fleiri gögn sem skipta máli í þessu samhengi. Seðlabankinn birtir gögn um kortaveltu í febrúar á mánudaginn og HMS birtir vísitölu íbúðaverðs á þriðjudaginn.

3. Launahækkanir kennara og ólga á vinnumarkaði

Kennarar undirrituðu kjarasamning í lok febrúar eftir harða deilu við samninganefnd sveitarfélaganna. Umsamdar launahækkanir kennara eru þó nokkuð umfram hækkanir annarra hópa og samningurinn virtist strax vekja ugg meðal forsvarsmanna annarra hópa á vinnumarkaði. Umframhækkanir til kennara gætu skapað vantraust í næstu kjarasamningalotu og til skemmri tíma gætu þeir jafnvel skapað launaskrið með því að kynda undir launakröfur víðar á vinnumarkaði. Óróleiki á vinnumarkaði getur haft áhrif á verðbólguvæntingar og þar með á verðbólgu og líklega hafa samningarnir frekar þau áhrif að peningastefnunefnd stigi varlegar til jarðar en ella.

Meiri óvissa – minna skref

Peningastefnunefnd hefur haldið ágætlega á spöðunum í vaxtalækkunarferli síðustu mánaða og lækkaði vexti um 0,5 prósentustig í nóvember og febrúar, eftir lækkun um 0,25 prósentustig í október. Vaxtalækkanirnar hafa verið í takt við hjöðnun verðbólgunnar og á síðasta fundi nefndarinnar mátti skilja á máli nefndarmanna að þeim fyndist ekki liggja á að slaka á taumhaldinu.

Óvissuþættir í verðbólgu- og vaxtaþróun snúa nú ekki síst að efnahagshorfum erlendis. Sú óvissa hefur síst minnkað á síðustu vikum og fyrr í vikunni viðraði seðlabankastjóri áhyggjur af áhrifum tollastríðs á íslenskan efnahag. Þótt erfitt sé að segja til um áhrif slíkra atburða á vaxtastig hérlendis má leiða líkum að því að óvissan haldi aftur af vaxtalækkunum, frekar en að flýta þeim. Lítil lækkun í næstu viku veitir aukið svigrúm til að lækka vexti hugsanlega aftur í maí.

Í þetta sinn er vandasamara en stundum áður að spá nákvæmlega fyrir um ákvörðunina, en í ljósi alls þess sem er útlistað hér að ofan teljum við að vextir verði lækkaðir um 0,25 prósentustig á miðvikudaginn.

Vaxtaákvarðanir peningastefnunefndar

Dags. Lagt til Atkvæði með Atkvæði móti Kosið annað Niðurstaða Meginvextir
8. feb. 2023 +0,50% ÁJ, RS, GJ, GZ, HS HS (+0,75%) +0,50% 6,50%
22. mars 2023
+1,00% ÁJ, RS, GJ, ÁP, HS  

+1,00%

7,50%
24. maí 2023 +1,25% ÁJ, RS, ÁP, HS GJ (+1,00%)   +1,25% 8,75%
23. ágúst 2023 +0,50% ÁJ, RS, ÁP, HS GJ (+0,25%)   +0,50% 9,25%
4. október 2023 óbr. ÁJ, RS, GJ, ÁP HS (+0,25%) ÁÓP (+0,25%) óbr. 9,25%
22. nóvember 2023 óbr. ÁJ, RS, GJ, ÁP, HS   óbr. 9,25%
7. febrúar 2024 óbr. ÁJ, RS, ÁP, HS GJ (-0,25%)   óbr. 9,25%
20. mars 2024 óbr. ÁJ, RS, ÁP, HS GJ (-0,25%)   óbr. 9,25%
8. maí 2024 óbr. ÁJ, RS, ÁP, HS AS (-0,25%)   óbr. 9,25%
21. ágúst 2024 óbr. ÁJ, RS, TB, ÁP, HS     óbr. 9,25%
2. október 2024 -0,25% ÁJ, RS, TB, ÁP, HS   HS (óbr.) -0,25% 9,00
20. nóvember 2024 -0,50% ÁJ, RS, TB,  ÁÓP, HS     -0,50% 8,50%
5. febrúar 2025 -0,50% ÁJ, RS, TB, ÁÓP, HS     -0,50% 8,00%
19. mars 2025            
21. maí 2025            
20. ágúst 2025            
8. október 2025            
19. nóvember 2025            

AS: Arnór Sighvatsson, ÁJ: Ásgeir Jónsson, ÁÓP: Ásgerður Ósk Pétursdóttir, GJ: Gunnar Jakobsson, GZ: Gylfi Zoëga, HS: Herdís Steingrímsdóttir, RS: Rannveig Sigurðardóttir, TB: Tómas Brynjólfsson.
Heimild: Seðlabanki Íslands

Fyrirvari
Innihald og form þessarar greiningar er unnið af starfsfólki Greiningardeildar Landsbankans hf. (greiningardeild@landsbankinn.is) og byggist á aðgengilegum opinberum upplýsingum á þeim tíma sem greiningin var unnin. Mat á þeim upplýsingum endurspeglar skoðanir starfsfólks Greiningardeildar Landsbankans á þeim degi þegar greiningin er dagsett, en þær geta breyst án fyrirvara.

Landsbankinn hf. og starfsfólk hans taka ekki ábyrgð á viðskiptum sem byggð eru á þeim upplýsingum og skoðunum sem hér eru settar fram, enda eru þær ekki veittar sem persónuleg ráðgjöf fyrir einstök viðskipti.

Bent skal á að Landsbankinn hf. getur á hverjum tíma haft beinna eða óbeinna hagsmuna að gæta, ýmist sjálfur, dótturfélög hans eða fyrir hönd viðskiptavina, s.s. sem fjárfestir, lánardrottinn eða þjónustuaðili. Greiningar eru engu að síður unnar sjálfstætt af Greiningardeild Landsbankans og innan Landsbankans eru í gildi reglur um aðskilnað starfssviða sem eru aðgengilegar á vef bankans.
Þú gætir einnig haft áhuga á
Seðlabanki Íslands
2. okt. 2025
Þrálát verðbólga kallar á óbreytta vexti
Við spáum því að peningastefnunefnd haldi stýrivöxtum óbreyttum í næstu viku. Verðbólga hefur haldist á þröngu bili í kringum 4% frá því í febrúar og horfur eru á nær óbreyttri verðbólgu á næstu mánuðum. Áfram má greina skýr merki um þenslu í hagkerfinu og nær óhugsandi að peningastefnunefnd telji tímabært að halda vaxtalækkunarferlinu áfram. 
1. okt. 2025
Mánaðamót 1. október 2025
Mánaðarlegt fréttabréf frá Greiningardeild um nýjustu hagtölur og stöðu og horfur í efnahagsmálum.
Íbúðahús
29. sept. 2025
Vikubyrjun 29. september 2025
Verðbólga mældist í takt við væntingar í september og fór úr 3,8% í 4,1%, samkvæmt vísitölu neysluverðs, sem Hagstofan birti í síðustu viku. Aukin verðbólga var fyrirséð og mælingin ber þess ekki merki að verðbólguþrýstingur í hagkerfinu hafi aukist. Kaupmáttur launa er 3,8% meiri en í ágúst í fyrra.
Litríkir bolir á fataslá
25. sept. 2025
Verðbólga eykst í takt við væntingar
Vísitala neysluverðs hækkaði um 0,11% á milli mánaða í september og verðbólga jókst úr 3,8% í 4,1%. Hækkunin skýrist að langmestu leyti af því að lækkunaráhrif gjaldfrjálsra skólamáltíða duttu nú úr 12 mánaða taktinum. Fátt í septembermælingunni kom á óvart en við spáðum 0,07% hækkun á vísitölunni og 4,1% verðbólgu. Við gerum ráð fyrir að verðbólga verði áfram á þessu bili út árið og verði 4,0% í árslok.
Bílar
23. sept. 2025
Aukin neysla, aldrei jafnmargar utanlandsferðir og bílakaup færast í aukana
Greiðslukortavelta heimila heldur áfram að aukast samhliða aukinni einkaneyslu. Það sama má segja um utanlandsferðir Íslendinga en það sem af er ári hafa Íslendingar farið í rúmlega 20% fleiri utanlandsferðir en á sama tímabili í fyrra. Auk þess að fara meira til útlanda virðast landsmenn kaupa þó nokkuð fleiri bíla en í fyrra. Á fyrstu átta mánuðum þessa árs voru nýskráðir bílar um 28% fleiri en á sama tíma í fyrra.
Íbúðahús
22. sept. 2025
Vikubyrjun 22. september 2025
Raunverð íbúða lækkaði á milli ára í ágúst, í fyrsta skipti frá því í byrjun árs 2024. Nafnverð íbúða hefur aðeins hækkað um 2,2% á einu ári og sífellt lengri tíma tekur að selja íbúðir. Leiguvísitalan hækkaði þó í ágúst og hækkandi leiguverð hefur með tímanum áhrif á verðbólgumælingar. Hagstofan birtir vísitölu neysluverðs næsta fimmtudag.
Fólk við Geysi
15. sept. 2025
Vikubyrjun 15. september 2025
Ferðamönnum hélt áfram að fjölga af krafti í ágúst og Íslendingar slógu enn eitt metið í fjölda utanlandsferða. Atvinnuleysi hélst óbreytt á milli mánaða í 3,4% og er lítillega meira en á sama tíma í fyrra. Í þessari viku birtir HMS nýjustu gögn um íbúðamarkað og við fylgjumst með vaxtaákvörðunum í Bandaríkjunum og Bretlandi.
Bakarí
11. sept. 2025
Spáum 4,1% verðbólgu í september
Við spáum því að verðbólga aukist í september og mælist 4,1%. Aukin verðbólga skýrist aðallega af því að í september í fyrra voru máltíðir í grunnskólum gerðar ókeypis og lækkunaráhrifin af því detta nú út úr ársverðbólgunni. Verðhækkun á mjólkurafurðum leiðir til meiri hækkunar á matvöruverði en síðustu mánuði. Ró yfir húsnæðismarkaðnum heldur aftur af hækkunum á reiknaðri húsaleigu en útsölulok hafa áhrif til hækkunar í mánuðinum, gangi spáin eftir.
8. sept. 2025
Vikubyrjun 8. september 2025
Í þessari viku ber hæst  útgáfu á tölum um fjölda ferðamanna í ágúst og skráð atvinnuleysi. Í síðustu viku birti Seðlabankinn fundargerð peningastefnunefndar þar sem fram kom að allir nefndarmenn hefðu verið sammála um að halda vöxtum óbreyttum í ágúst. Þá birti Seðlabankinn einnig tölur um greiðslujöfnuð við útlönd sem gáfu til kynna mun meiri halla á viðskiptum við útlönd á öðrum fjórðungi þessa árs en þess síðasta.
1. sept. 2025
Mánaðamót 1. september 2025
Mánaðarlegt fréttabréf frá Greiningardeild um nýjustu hagtölur og stöðu og horfur í efnahagsmálum.