Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur

Spá­um 0,75 pró­sentu­stiga hækk­un stýri­vaxta í mars

Við spáum því að peningastefnunefnd Seðlabanka Íslands hækki vexti bankans um 0,75 prósentustig í næstu viku. Gangi spáin eftir fara meginvextir bankans, vextir á sjö daga bundnum innlánum, úr 6,5% upp í 7,25%.
Seðlabanki Íslands
16. mars 2023

Peningastefnunefnd Seðlabanka Íslands kemur saman í næstu viku og ákvörðun nefndarinnar verður birt miðvikudaginn 22. febrúar. Við eigum von á að nefndin ræði hækkun á bilinu 0,5-1,0 prósentustig, en við teljum líklegast að millivegurinn verði farinn, hækkun um 0,75 prósentustig. Verði það niðurstaðan fara stýrivextir upp í 7,25% eða hæsta gildi þeirra síðan í júní árið 2010, en þá var skilgreiningin á meginvöxtum önnur en í dag.

Afdráttarlaus framvirk leiðsögn bendir til hækkunar

Í síðustu yfirlýsingu peningastefnunefndar sem birtist 8. febrúar, þegar vextir voru hækkaðir um 0,5 prósentustig, kom fram að nefndin teldi líklegt að auka þyrfti aðhaldið enn frekar á næstunni til þess að verðbólga myndi hjaðna í markmið innan ásættanlegs tíma. Á þeim tíma spáði Seðlabankinn að verðbólgan myndi hjaðna í febrúar, en ekki aukast eins og hún gerði, og að meðalverðbólgan á fyrsta ársfjórðungi þessa árs yrði 9,5%, en nokkuð víst má telja að sú spá reynist of bjartsýn.

Síðan sú yfirlýsing var gefin út hafa verðbólguhorfur versnað. Aukin verðbólga í febrúar kom á óvart, hún er almennari en áður og undirliggjandi verðbólguþrýstingur hefur aukist. Verðbólguálag á skuldabréfamarkaði hefur aukist og gengi krónunnar hefur lítið sem ekkert breyst. Þættir á borð við miklar launahækkanir, stuttan gildistíma nýrra kjarasamninga og áframhaldandi óvissu um launaþróun eru einnig til þess fallnir að auka verðbólguþrýsting frekar en hitt. Einnig benda tölur um kortaveltu Íslendinga í janúar og febrúar ekki til þess að dregið hafi úr neyslugleði landsmanna, sem einnig eykur verðbólguþrýsting. Kortavelta landsmanna innanlands jókst um 2,8% milli ára í febrúar og 4,4% í janúar, eftir að hafa dregist saman í fjóra mánuði þar á undan.

Vaxtaákvarðanir Peningastefnunefndar

Dags. Lagt til Atkvæði með Atkvæði móti Kosið annað Meginvextir
3. febrúar 2021 óbr. allir 0,75
24. mars 2021 óbr. allir 0,75
19. maí 2021 +0,25 allir GJ (+0,50) 1,00
25. ágúst 2021 +0,25 allir GJ,GZ (+0,50) 1,25
6. október 2021 +0,25 ÁJ, RS, KÓ GJ,GZ (+0,50) 1,50
17. nóvember 2021 +0,50 allir 2,00
9. febrúar 2022 +0,75 allir 2,75
4. maí 2022 +1,00 allir 3,75
22. júní 2022 +1,00 allir GZ (+1,25) 4,75
24. ágúst 2022 +0,75 allir GZ (+1,00) 5,50
5. október 2022 +0,25 allir 5,75
23. nóvember 2022 +0,25 allir GZ (+0,50) 6,00
8. feb. 2023 +0,50 allir HS(+0,75) 6,50
22. mars 2023
       
24. maí 2023        
23. ágú. 2023        
4. okt. 2023        
22. nóv. 2023        

Verðbólgan jókst þvert á væntingar í febrúar og er almennari en áður

Ársverðbólgan mældist 10,2% í febrúar og jókst úr 9,9% í janúar. Vísitala neysluverðs hækkaði um 1,39% milli mánaða en svo mikil hefur mánaðarhækkunin ekki verið síðan í júní á síðasta ári. Rétt eins og aðrir greiningaraðilar höfðum við spáð því að ársverðbólgan myndi hjaðna lítillega í febrúar, ekki síst vegna þess hversu mikil verðbólga mældist í febrúar í fyrra (1,16% milli mánaða), mánuði sem datt út úr ársvísitölunni nú í febrúar. Þvert á væntingar mældist verðbólgan enn meiri þennan febrúarmánuð en þann síðasta.

Það sem vekur ekki síst athygli, og við erum viss um að peningastefnunefnd líti til, er hversu almenn verðbólgan er orðin. Samsetning verðbólgunnar hefur breyst með tímanum og hún er ekki lengur drifin áfram af húsnæðisverðshækkunum heldur kemur hún nú fram í langflestum undirliðum vísitölunnar. Meirihluti undirliða, það er 102 af 169 (60%), hafa hækkað um meira en 5% á síðustu tólf mánuðum. Þar af hafa 59 þeirra (35%) hækkað um meira en 10% á síðustu tólf mánuðum. Aukinn undirliggjandi verðbólguþrýstingur birtist svo meðal annars í því að árshækkun á kjarnavísitölu 4 jókst þriðja mánuðinn í röð. Sú vísitala segir til um þróun verðlags þegar búið er að taka út sveiflukenndustu liðina (búvöru, grænmeti, ávextir, bensín), opinbera þjónustu og reiknaða húsaleigu. Nýjasta spá okkar gerir ráð fyrir 9,8% verðbólgu í mars og að hún hjaðni hægar en áður var spáð.

Taumhaldið hefur veikst frá síðasta fundi

Við teljum að nefndin hljóti að taka alvarlega vísbendingar um svartsýni markaðsaðila þegar kemur að þróun verðbólgunnar næstu mánuði, sem og liðna verðbólgu, en hvort tveggja bendir til þess að taumhald peningastefnunnar hafi losnað. Verðbólguálag á skuldabréfamarkaði rauk upp þegar Hagstofan gaf út verðbólgumælingu febrúarmánaðar. Verðbólguálag á stystu bréfunum RIKB 25 – RIKB 26 fór hæst í 7% um mánaðamótin síðustu en hefur hjaðnað í 6,5% síðan. Það er þó enn meira en það var þegar peningastefnunefnd tilkynnti um síðustu vaxtaákvörðun, en þá var það 6%. Þetta aukna verðbólguálag gefur til kynna að væntingar um verðbólgu til framtíðar hafi aukist og taumhaldið því veikst, þvert á markmið peningastefnunefndar um þessar mundir.

Væntingar markaðsaðila og eins heimila um verðþróun fram í tímann hafa mikið að segja. Launafólk sem býst við þrálátri verðbólgu er líklegra til að krefjast hærri launa og fyrirtæki sem býst við verðhækkunum er líklegra til að verðsetja vörur og þjónustu hátt fram í tímann. Þegar verðbólga hefur verið mikil í langan tíma er hætta á að fólk missi trú á að hún hjaðni og geri ráðstafanir í samræmi við verðþróun sem er langt yfir markmiði Seðlabankans. Víst má því telja að peningastefnunefnd sé mikið í mun að ná niður verðbólguvæntingum.

Fleiri þættir en verðbólguhorfur sem styðja spána

Við teljum að vísbendingar um kröftugan hagvöxt, þó nokkuð mikla einkaneyslu og áframhaldandi komu erlendra ferðamanna renni frekari stoðum undir stýrivaxtaspána. Þrátt fyrir að meginvextir bankans hafi hækkað úr 0,75% í 6,5% á tæpum tveimur árum virðast þeir síður en svo hafa dregið allan þrótt úr hagkerfinu. Hagvöxtur í fyrra mældist 6,4% eða sá mesti síðan 2007. Vaxtahækkanir hafa þó vissulega snöggkælt fasteignamarkaðinn og íbúðaverð hefur nú lækkað þrjá mánuði í röð.

Eins og kom fram hér að ofan tók nefndin það fram í yfirlýsingu að loknum síðasta fundi að sennilega þyrfti að auka enn frekar aðhaldið. Þar sem verðbólguhorfur hafa versnað síðan teljum við ólíklegt að vaxtahækkunin verði undir 0,5 prósentustigum.

Að loknum fundi peningastefnunefndar í næstu viku er næsti fundur ekki á dagskrá fyrr en tveimur mánuðum síðar, þann 24. maí. Svo líða þrír mánuðir þar til sá næsti er á dagskrá, í ágúst. Þar sem nokkuð langt er á milli næstu funda gerum við ráð fyrir að nefndin telji vissast að stíga fast til jarðar og sem fyrr segir teljum við að þau ræði hækkun vaxta á bilinu 0,5-1 prósentustig og að 0,75 prósentustiga hækkun verði ofan á.

Fyrirvari
Innihald og form þessarar greiningar er unnið af starfsfólki Hagfræðideildar Landsbankans hf. (hagfraedideild@landsbankinn.is) og byggist á aðgengilegum opinberum upplýsingum á þeim tíma sem greiningin var unnin. Mat á þeim upplýsingum endurspeglar skoðanir starfsfólks Hagfræðideildar Landsbankans á þeim degi þegar greiningin er dagsett, en þær geta breyst án fyrirvara.

Landsbankinn hf. og starfsfólk hans taka ekki ábyrgð á viðskiptum sem byggð eru á þeim upplýsingum og skoðunum sem hér eru settar fram, enda eru þær ekki veittar sem persónuleg ráðgjöf fyrir einstök viðskipti.

Bent skal á að Landsbankinn hf. getur á hverjum tíma haft beinna eða óbeinna hagsmuna að gæta, ýmist sjálfur, dótturfélög hans eða fyrir hönd viðskiptavina, s.s. sem fjárfestir, lánardrottinn eða þjónustuaðili. Greiningar eru engu að síður unnar sjálfstætt af Hagfræðideild Landsbankans og innan Landsbankans eru í gildi reglur um aðskilnað starfssviða sem eru aðgengilegar á vef bankans.
Þú gætir einnig haft áhuga á
Háþrýstiþvottur
14. júlí 2025
Vikubyrjun 14. júlí 2025
Erlendum ferðamönnum fjölgaði um 10,1% á milli ára í júní, en það sem af er ári hafa þeir verið álíka margir og á sama tíma í fyrra. Atvinnuleysi jókst um 0,3 prósentustig á milli ára í júní, sem er svipuð aukning og hefur verið síðustu mánuði. Við birtum verðbólguspá í vikunni og teljum að verðbólga hjaðni úr 4,2% í 4,0%. Í þessari viku birtir HMS vísitölu íbúðaverðs, vísitölu leiguverðs og mánaðarskýrslu.
10. júlí 2025
Spáum 4% verðbólgu í júlí
Við spáum því að verðbólga minnki lítillega í júlí og mælist 4,0%. Eins og almennt í júlímánuði má búast við að sumarútsölur og breytingar á flugfargjöldum hafi mest áhrif á vísitölu neysluverðs. Við teljum ekki horfur á að verðbólga þokist nær verðbólgumarkmiði á árinu og spáum 4,2% verðbólgu í lok árs.
Fjölbýlishús
9. júlí 2025
Raunverð íbúða hefur þrefaldast frá aldamótum 
Íbúðaverð á Íslandi hefur hækkað langtum meira en laun og almennt verðlag frá aldamótum. Greiðslubyrði af meðalláni hélst tiltölulega stöðug til ársins 2021 þegar hún tók að hækka skarpt, sérstaklega greiðslubyrði af óverðtryggðum lánum.   
Hús í Reykjavík
7. júlí 2025
Matur og húsnæði helstu drifkraftar verðbólgu
Hækkandi matvöruverð og húsnæðiskostnaður eru þeir þættir sem eiga stærstan þátt í því að viðhalda verðbólgu á Íslandi um þessar mundir. Verðbólga mældist 4,2% í júní, nokkuð umfram spár. Ef matvara og húsnæði væru ekki hluti af vísitölu neysluverðs hefði verðbólga verið undir markmiði Seðlabankans frá því í ágúst í fyrra. Þættir á borð við sterkari krónu og lækkandi olíuverð hafa líkast til haldið aftur af verðhækkunum á ýmsum vörum upp á síðkastið, en á móti hefur þjónustuverð hækkað.
Bakarí
7. júlí 2025
Vikubyrjun 7. júlí 2025
Hagstofa Íslands spáir 2,2% hagvexti á yfirstandandi ári, samkvæmt hagspá sem birt var á föstudaginn. Hagvaxtarhorfur hafa verið færðar upp frá marsspánni þegar gert var ráð fyrir 1,8% hagvexti á árinu. Hagstofan spáir lítillega auknu atvinnuleysi næstu misserin, en Vinnumálastofnun birtir atvinnuleysistölur fyrir júnímánuð síðar í þessari viku.
1. júlí 2025
Mánaðamót 1. júlí 2025
Mánaðarlegt fréttabréf frá Greiningardeild um nýjustu hagtölur og stöðu og horfur í efnahagsmálum.
Flugvél á flugvelli
30. júní 2025
Vikubyrjun 30. júní 2025
Verðbólga jókst úr 3,8% og mældist 4,2% í júní. Aukin verðbólga skýrist aðallega af auknum þrýstingi á innfluttum vörum en einnig af hækkandi flugfargjöldum og verðhækkun á þjónustu. Þá jókst velta samkvæmt virðisaukaskattsskýrslum um 1,5% að raunvirði í mars og apríl.
Paprika
27. júní 2025
Verðbólga umfram væntingar
Verðbólga mældist 4,2% í júní og jókst úr 3,8% frá því í maí. Verðlag hækkaði umfram spár, en við höfðum spáð 3,9% verðbólgu. Aukin verðbólga skýrist aðallega af auknum verðþrýstingi á innfluttum vörum, einkum fötum, skóm og tómstundarvörum, en einnig af hækkandi flugfargjöldum og verðhækkun á þjónustu.
Orlofshús á Íslandi
27. júní 2025
Viðskipti með sumarhús færast aftur í aukana
Sumarhúsum á Íslandi hefur fjölgað um 45% á síðustu 20 árum. Viðskipti með sumarhús færðust verulega í aukana á tímum faraldursins. Fyrst eftir faraldurinn hægðist um en nú virðist aftur hafa glaðnað yfir markaðnum.
Herðubreið
25. júní 2025
Áfram merki um viðnámsþrótt í hagkerfinu
Velta samkvæmt virðisaukaskattsskýrslum jókst um 1,5% að raunvirði í mars og apríl og um 5,2% í janúar og febrúar, samkvæmt nýbirtum gögnum Hagstofunnar. Veltugögnin bera þess merki að hagkerfið standi vaxtastigið vel af sér sem er í takt við aukinn hagvöxt í byrjun árs. Það sem af er ári hefur velta aukist mest í sölu og viðhaldi á bílum en einnig má greina aukin umsvif í helstu útflutningsgreinunum: álframleiðslu, sjávarútvegi og ferðaþjónustu.