Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur

Verð­bólga tölu­vert minni hér á landi en í Evr­ópu

Síðustu áratugi hefur verðbólga hér á landi jafnan verið hærri og stundum mun hærri en í þeim löndum sem við viljum bera okkur saman við. Í dag er þessu öfugt farið og er verðbólga hér á landi nú minni en í langflestum samanburðarlöndum.
25. október 2022

Verðhækkanir á mat og drykk hafa verið mun minni hér á landi en víðast hvar annars staðar og orkukostnaður hefur hækkað margfalt minna. Þessu til viðbótar er verðbólga hér á landi byrjuð að hjaðna, öfugt við flest önnur lönd Evrópu, þar sem enn sjást engin merki hjöðnunar.

Einungis eitt land í Evrópu með minni verðbólgu en við

Verðbólga hér á landi mæld með samræmdri vísitölu neysluverðs (SVN) í Evrópu var 6% í september en verðbólga á mælikvarða neysluverðsvísitölunnar (VNV), sem er sú verðbólga sem við tölum jafnan um hér á landi, var á sama tíma 9,3%. Munurinn á þessum tveimur verðbólgutölum liggur fyrst og fremst í því að SVN undanskilur fasteignaverðsþróun í hverju landi í verðmælingunni en fasteignaverðsþróun hefur verið megindrifkraftur verðbólgu hér á landi. SVN er mæld og reiknuð í 36 löndum í Evrópu og sé litið til septembermánaðar var einungis eitt land með minni verðbólgu en við. Þetta var Sviss en þar var verðbólga 3,2% á mælikvarða SVN. Það land sem kom næst á eftir okkur var Frakkland með 6,2% verðbólgu og því næst Malta með 7,4%. Á Norðurlöndunum lá verðbólgan á bilinu 7,7% (Noregur) til 11,2% (Danmörk). Sé horft til Vestur-Evrópulanda var verðbólgan mest í Hollandi, eða 17,1%, en þar á eftir kom Grikkland með 12,1% verðbólgu, sömuleiðis mæld með SVN. Af þessum 36 löndum er verðbólga langmest í Tyrklandi en þar er hún 83%. Verðbólga á evrusvæðinu var 9,9% í september og 10,9% í löndum Evrópusambandsins.

Verðbólga hér á landi byrjuð að hjaðna, ólíkt flestum öðrum löndum

Ekki nóg með að verðbólga sé lægri hér á landi heldur er hún einnig byrjuð að hjaðna. Það að verðbólgan sé byrjuð að hjaðna heyrir til undantekninga sé horft til ofangreindra landa en í flestum þessara landa var verðbólga að ná nýju hámarki nú í september. Það að verðbólga sé byrjuð að hjaðna er skýr vísbending þess að hámarki hafi verið náð og ólíklegt að verðbólga nái nýju hámarki á næstunni. Staðan kann enn að versna í Evrópu áður en hún batnar, þar sem nýjustu gögn sýna að verðbólga færist enn í aukana. Þetta á við um öll Norðurlöndin, evrusvæðið og lönd Evrópusambandsins. Ísland er þó ekki eina landið þar sem verðbólga hafði þegar náð hámarki fyrir september heldur á það einnig við um Kýpur, Frakkland, Írland, Lúxemborg og Spán.

Matvælaverð hefur hækkað mun minna hér á landi en í Evrópu

Verðbólga er mæld á grundvelli ákveðinnar neyslukörfu sem endurspeglar neyslukörfu meðalheimilis. Það er ánægjulegt að geta bent á að hér á landi hefur matvælaverð á grundvelli SVN hækkað minna á síðustu 12 mánuðum en í flestum, ef ekki öllum, löndum Evrópu. Í september hafði verð á mat og drykk hækkað um 8,6% hér á landi. Í samanburðinum sem gögnin ná yfir var ekkert land með lægri verðbólgu í matvöru. Það land sem kom næst á eftir okkur var Lúxemborg með 8,8% en þar á eftir kom Kýpur með 9,1%. Verðhækkun á matvöru á evrusvæðinu var 13,8% og 15,5% í löndum Evrópusambandsins. Á Norðurlöndunum var hækkun að meðaltali 14,6% en hún var lægst 12% í Noregi og hæst í Svíþjóð 16,4%. Það ber að hafa í huga að samsetning neyslukörfunnar er töluvert breytileg eftir tekjum heimila og sömuleiðis hlutfall þess í útgjöldum heimilisins alls. Þannig vega matarinnkaup t.d. mun þyngra hjá heimilum með lægri tekjur en heimilum með hærri tekjur.

Orkuverð hefur hækkað margfalt meira í Evrópu en hér á landi

Það sem er og mun sennilega halda áfram að valda evrópskum heimilum hvað mestum búsifjum í vetur eru gríðarlega miklar hækkanir á orkuverði, bæði raforkuverði og húshitunarkostnaði. Ísland er í algjörum sérflokki hvað þetta varðar en 12 mánaða verðhækkun á orkukostnaði hér á landi í september nam einungis 7% á mælikvarða SVN. Vegna náttúrulegra aðstæðna búum við Íslendingar afskaplega vel hvað varðar framboð á ódýrri raforku og heitu vatni og erum sjálfum okkur nóg í þeim efnum. Sé horft til áðurnefndra samanburðarlanda var næst minnsta verðbólgan í orku í september í Slóvakíu, 17,5%, en þar á eftir kom Serbía með 18,5%. Mesta hækkunin var í Hollandi en þar hefur orkuverð hvorki meira né minna en þrefaldast á síðustu 12 mánuðum og liggur þar skýringin á því af hverju verðbólga í Vestur-Evrópu er hæst í Hollandi. Hækkunin á evrusvæðinu nemur 55,5% og er hækkunin svipuð í löndum Evrópusambandsins. Hækkunin á Norðurlöndum liggur á bilinu 20% (Noregur) og upp í 73% (Danmörk) en meðaltalið hjá Norðurlöndunum er 44%. Í þessu sambandi má einnig benda á að líklegt kann að verða að orkuverð muni halda áfram að hækka á næstunni í Evrópu eftir því sem veðurfar fer kólnandi og eftirspurn eftir orku eykst. Á móti kemur að stjórnvöld ýmissa ríkja hafa rætt það að setja þak á orkukostnað heimila sem gæti unnið á móti kostnaðarauka heimilanna.

Fyrirvari
Innihald og form þessarar greiningar er unnið af starfsfólki Hagfræðideildar Landsbankans hf. (hagfraedideild@landsbankinn.is) og byggist á aðgengilegum opinberum upplýsingum á þeim tíma sem greiningin var unnin. Mat á þeim upplýsingum endurspeglar skoðanir starfsfólks Hagfræðideildar Landsbankans á þeim degi þegar greiningin er dagsett, en þær geta breyst án fyrirvara. Landsbankinn hf. og starfsfólk hans taka ekki ábyrgð á viðskiptum sem byggð eru á þeim upplýsingum og skoðunum sem hér eru settar fram, enda eru þær ekki veittar sem persónuleg ráðgjöf fyrir einstök viðskipti. Bent skal á að Landsbankinn hf. getur á hverjum tíma haft beinna eða óbeinna hagsmuna að gæta, ýmist sjálfur, dótturfélög hans eða fyrir hönd viðskiptavina, s.s. sem fjárfestir, lánardrottinn eða þjónustuaðili. Greiningar eru engu að síður unnar sjálfstætt af Hagfræðideild Landsbankans og innan Landsbankans eru í gildi reglur um aðskilnað starfssviða sem eru aðgengilegar á vef bankans.
Þú gætir einnig haft áhuga á
12. júní 2025
Spáum 3,9% verðbólgu í júní
Við spáum því að verðbólga aukist lítillega í júní og mælist 3,9%. Verðbólga helst líklega nær óbreytt í sumar en eykst svo aðeins með haustinu, þegar einskiptisliðir vegna skólagjalda og skólamáltíða detta út úr tólf mánaða taktinum. Við gerum áfram ráð fyrir 4,0% verðbólgu í árslok.
Bílar
11. júní 2025
Merki um að bílakaup hafi aukist á ný
Eftir hægagang í bílaviðskiptum á síðasta ári virðast þau hafa færst í aukana í byrjun þessa árs. Um 53% fleiri fólksbílar hafa verið nýskráðir til einkanota á fyrstu fimm mánuðum ársins en á sama tíma í fyrra. Um 21% þeirra bíla sem hafa verið nýskráðir á þessu ári eru hreinir rafmagnsbílar.
Peningaseðlar
10. júní 2025
Vikubyrjun 10. júní 2025
Viðskiptahalli Íslands hefur aldrei verið jafnmikill og á síðustu tveimur fjórðungum. Þá hefur halli á vöruviðskiptum aldrei verið meiri en í maí og hið sama má segja um innflutningsverðmæti, samkvæmt Hagstofu Íslands. Í næstu viku verða birtar atvinnuleysistölur og brottfarir um Keflavíkurflugvöll í maí.
Flutningaskip
6. júní 2025
Áfram verulegur halli á viðskiptum við útlönd
Alls var 59,5 ma.kr. halli á viðskiptum við útlönd á fyrsta fjórðungi ársins. Viðskiptahalli Íslands hefur aldrei verið jafnmikill og á síðustu tveimur fjórðungum. Hann skýrist að verulegu leyti af stórfelldum innflutningi á tölvubúnaði vegna uppbyggingar á gagnaverum. Erlend staða þjóðarbúsins breyttist lítið á fjórðungnum.
Strönd
5. júní 2025
Stóraukin útgjöld til hernaðar- og varnarmála um allan heim
Útgjöld til hernaðar- og varnarmála hafa stóraukist á síðustu árum, einkum í Evrópu og Mið-Austurlöndum. Leiðtogafundur NATO verður haldinn í Haag í lok mánaðarins og talið er að viðmið um útgjöld aðildarríkja til varnarmála verði hækkað til muna. Enn er óljóst upp að hvaða marki Ísland gæti þurft að auka varnartengd útgjöld. Aukin hernaðaruppbygging litar hagvaxtar- og verðbólguhorfur á heimsvísu og getur haft margþætt efnahags- og samfélagsleg áhrif.
2. júní 2025
Mánaðamót 2. júní 2025
Mánaðarlegt fréttabréf frá Greiningardeild um nýjustu hagtölur og stöðu og horfur í efnahagsmálum.
Gróðurhús
2. júní 2025
Vikubyrjun 2. júní 2025
Verðbólga hjaðnaði úr 4,2% í 3,8% í apríl og landsframleiðsla jókst um 2,6% á milli ára á fyrsta ársfjórðungi. Gistinóttum fjölgaði alls um 11,6% á milli ára í apríl. Í vikunni birtir Seðlabankinn viðskiptajöfnuð við útlönd og fundargerð peningastefnunefndar.
Lyftari í vöruhúsi
30. maí 2025
2,6% hagvöxtur á fyrsta ársfjórðungi en samdráttur í fyrra
2,6% hagvöxtur mældist á fyrsta ársfjórðungi þessa árs, samkvæmt fyrsta mati Hagstofunnar sem var birt í morgun. Samkvæmt endurskoðuðum þjóðhagsreikningum mældist 0,7% samdráttur á síðasta ári en ekki 0,5% hagvöxtur eins og áður var áætlað.
Epli
28. maí 2025
Verðbólga hjaðnar og mælist 3,8%
Verðbólga mældist 3,8% í maí og hjaðnar úr 4,2% frá því í apríl. Verðbólga var örlítið undir okkar spá, einkum vegna þess að flugfargjöld til útlanda lækkuðu nokkuð á milli mánaða. Við eigum von á að verðbólga fari lægst í 3,6% í júlí, en hækki síðan aftur upp í 3,8% í ágúst.
Þjóðvegur
27. maí 2025
Launavísitalan hækkað um 8,2% á einu ári
Á síðustu mánuðum hefur smám saman hægt á hækkunartakti launa eftir ríflegar launahækkanir síðustu ár. Launahækkanir eru þó enn langt umfram verðbólgu og gera má ráð fyrir að kaupmáttur haldi áfram að aukast næstu misseri. Óvissa um launaþróun minnkaði eftir að langtímakjarasamningar náðust á stærstum hluta vinnumarkaðar, en líkt og í kjarasamningum síðustu ára eru hækkanir mismiklar eftir hópum.