Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur

Það er erfitt að spá fyr­ir um þró­un íbúða­verðs

Það hefur reynst okkur í Hagfræðideild Landsbankans, eins og fleirum, erfitt að spá fyrir um þróun vísitölu íbúðaverðs síðustu mánuði, enda hefur vísitalan sveiflast óvenju mikið milli mánaða.
Hús í Reykjavík
30. október 2023

Vaxtahækkanir hafa kælt fasteignamarkaðinn töluvert, sem sést vel á því að fjöldi kaupsamninga á mánuði hefur dregist saman, íbúðir eru lengur að seljast og hlutfall kaupsamninga þar sem íbúðir eru seldar undir ásettu verði hefur hækkaði. Árshækkun íbúðaverðs minnkaði niður í 2,6% í september eftir að hafa náð hámarki í 25,5% í júlí í fyrra.

Auknar sveiflur torvelda yfirsýn

Undanfarna tvo mánuði hefur vísitala íbúðaverðs á hinn bóginn tekið upp á því að hækka aftur, eftir að hafa lækkað mánuðina þar á undan. Nýbirt vísitala íbúðaverðs á höfuðborgarsvæðinu fyrir september hækkaði til að mynda um 1,4%, eftir að hafa hækkað um 0,7% í ágúst. Þessar hækkanir komu okkur töluvert á óvart, enda telst 1,4% hækkun á milli mánaða vera töluverð. Miðað við helstu áhrifaþætti á íbúðaverð er erfitt að sjá rökrétta ástæðu fyrir svo mikilli hækkun á vísitölunni. Ein möguleg skýring á auknum sveiflum síðustu mánuði er að það eru færri samningar að baki útreikningi á íbúðaverðsvísitölunni sökum þess að færri eignir eru að seljast. Þekkt er að vísitala fyrir sérbýli sveiflast meira en vísitala fyrir fjölbýli, bæði vegna þess að miklu færri sérbýli ganga kaupum og sölum, en einnig vegna þess að sérbýli eru misjafnari að sniði og verðið á stærra bili en fyrir fjölbýli. Eftir því sem kaupsamningar eru fleiri, því minna sveiflast verðvísitalan og öfugt. Samsetning þeirra kaupsamninga sem eru notaðir við mánaðarlegan útreikning getur því haft nokkur áhrif.

Hafa hlutdeildarlán haft áhrif til hækkunar?

Einnig er vert að velta því upp hvaða áhrif útvíkkun á úrræði Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar (HMS) um svokölluð hlutdeildarlán getur haft á vísitölu íbúðaverðs. Fyrstu hlutdeildarlánin voru veitt árið 2020 og voru langflest slík lán veitt árið 2021, 297 talsins. Síðan hefur dregið verulega úr fjölda nýrra hlutdeildarlána vegna þess að íbúðaverð hækkaði töluvert umfram þau skilyrði sem sett voru um lánin. Í júní á þessu ári var hámarksverð íbúða og tekjuviðmið umsækjanda hækkað, auk þess sem úthlutunartímabilum var fjölgað úr 6 í 12. Samkvæmt frétt HMS frá 5. október hafa hlutdeildarlánin tekið við sér eftir útvíkkun á úrræðinu og 102 hlutdeildarlán verið veitt á þessu ári, þar af 65 á þriðja ársfjórðungi, eða í júlí, ágúst og september. Hlutdeildarlánin virðast því ýta undir eftirspurnarþrýsting á fasteignamarkaðnum.

Hlutdeildarlán eru að langmestu leyti veitt til kaupa á nýjum íbúðum. Fermetraverð á nýjum íbúðum er alla jafna töluvert hærra en á eldri íbúðum. Samkvæmt mánaðarskýrslu HMS fyrir júní var söluverð á fermetra í nýju húsnæði á höfuðborgarsvæðinu 867 þúsund kr., en 716 þúsund kr. fyrir aðrar íbúðir. Þegar kaupsamningum vegna nýrra eigna fjölgar og þeir koma inn í útreikning vísitölunnar í gegnum hlutdeildarlánaúrræðið, á sama tíma og heildarfjöldi kaupsamninga höfuðborgarsvæðinu er að dragast saman, þá hljóta að vakna spurningar um hvort hlutdeildarlánin ýti ekki undir hækkun á vísitölu íbúðaverðs.

Áhrif á þróun stýrivaxta?

Peningastefnunefnd Seðlabankans ákvað við síðustu vaxtaákvörðun að halda stýrivöxtum óbreyttum í 9,25%. Meðal þess sem nefndin benti á var að verðbólga hefði á suma mælikvarða hjaðnað og óvissa væri um framvindu efnahagsþróunar næstu mánuði. Í nýrri hagspá okkar til ársins 2026, sem við kynntum fyrir rúmlega viku, spáðum við því að stýrivextir hefðu náð toppi, en myndu haldast háir fram á mitt næsta ár. Það veldur því óneitanlega áhyggjum ef vísitala íbúðaverðs, sem er liður í útreikningi á vísitölu neysluverðs, hækkar enn meira vegna hlutdeildarlánanna.

Greinin birtist fyrst í ViðskiptaMogganum 25. október 2023.

Þú gætir einnig haft áhuga á
Flutningaskip við Vestmannaeyjar
7. maí 2025
Stór hluti íslensks vöruútflutnings til Bandaríkjanna undanþeginn tollum
Ætla má að um þriðjungur íslenskra vara sem fluttar eru frá Íslandi til Bandaríkjanna sé undanþeginn þeim tollum sem nú eru í gildi, til dæmis lyf og flestar lækningavörur. Óvissa um framvindu mála í alþjóðaviðskiptum getur samt ein og sér leitt til þess að fyrirtæki halda að sér höndum og ráðast síður í nýjar fjárfestingar. Á síðasta ári fór um 12% af vöruútflutningi Íslands til Bandaríkjanna.
Dollarar og Evrur
5. maí 2025
Vikubyrjun 5. maí 2025
Í apríl jókst verðbólga úr 3,8% í 4,2%, nokkuð umfram okkar spá um 4,0% verðbólgu. Velta samkvæmt VSK-skýrslum jókst á milli ára í flestum atvinnugreinum á fyrstu tveimur mánuðum ársins. Á fyrsta ársfjórðungi mældist hagvöxtur á evrusvæðinu en samdráttur í Bandaríkjunum. Í þessari viku er vaxtaákvörðun í Bandaríkjunum og einnig í Bretlandi.
2. maí 2025
Mánaðamót 2. maí 2025
Mánaðarlegt fréttabréf frá Greiningardeild um nýjustu hagtölur og stöðu og horfur í efnahagsmálum.
Fasteignir
2. maí 2025
Leiguverð á hraðari uppleið en kaupverð undanfarið
Ör fólksfjölgun og hækkun húsnæðisverðs hefur aukið eftirspurn eftir leiguíbúðum. Stærstur hluti Airbnb-íbúða er nú leigður út af leigusölum með fleiri en tvær íbúðir í útleigu. Frumvarp um hert skilyrði um skammtímaleigu hefur verið sett í samráðsgátt. Hömlur á skammtímaleigu gætu aukið framboð leiguíbúða og jafnvel söluframboð. 
29. apríl 2025
Verðbólga yfir væntingum og mælist 4,2%
Verðbólga mældist 4,2% í apríl og hækkaði úr 3,8% frá því í mars. Verðbólga var umfram okkar spá, einkum vegna þess að reiknuð húsaleiga og verð á matvörum hækkaði meira en við bjuggumst við.
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn
28. apríl 2025
Versnandi efnahagshorfur í heiminum að mati AGS
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (AGS) birti nýja efnahagsspá um páskana. Hagvaxtarhorfur í heiminum hafa verið færðar niður og AGS telur að spenna í alþjóðaviðskiptum og veruleg óvissa komi til með að draga úr umsvifum í heimshagkerfinu.
USD
28. apríl 2025
Vikubyrjun 28. apríl 2025
Hagstofan birtir verðbólgutölur fyrir aprílmánuð á morgun og við búumst við að verðbólga hækki tímabundið upp í 4%. Í vikunni fáum við fyrstu uppgjör fyrir fyrsta ársfjórðung og fyrsta mat á hagvexti í Bandaríkjunum og á evrusvæðinu á fyrsta ársfjórðungi.
Íbúðir
23. apríl 2025
Horfur á hófstilltum hækkunum á íbúðaverði
Við teljum horfur á tiltölulega hófstilltum verðhækkunum á íbúðamarkaði næstu árin, 5,9% hækkun á þessu ári, 4,8% hækkun á næsta ári og 6,4% hækkun árið 2027. Til samanburðar hefur íbúðaverð hækkað um 9% á ári að jafnaði frá aldamótum, og að meðaltali um 13% á ári frá árinu 2021. 
Greiðsla
22. apríl 2025
Vikubyrjun 22. apríl 2025
Leiguverð hefur hækkað um 11,3% á síðustu tólf mánuðum, þó nokkuð meira en íbúðaverð sem hefur hækkað um 8% á sama tímabili. Hækkanir á íbúða- og leigumarkaði eru þó nokkuð umfram almennar verðhækkanir í landinu, en verðbólga mældist 3,8% í mars. Áfram er kraftur í innlendri neyslu, greiðslukortavelta heimila hefur aukist statt og stöðugt síðustu mánuði og var 1,8% meiri í mars síðastliðnum en í mars í fyrra.  
Gönguleið
16. apríl 2025
Óljósar horfur í ferðaþjónustu vegna sviptinga í alþjóðasamskiptum
Sviptingar í alþjóðaviðskiptum gætu haft margvísleg áhrif á ferðaþjónustu hér á landi. Tollar gætu rýrt kaupmátt Bandaríkjamanna og haft áhrif á komur þeirra hingað til lands. Auk þess eru merki um að áhugi Evrópubúa á að heimsækja Bandaríkin fari dvínandi, sem gæti haft áhrif hingað heim, enda hafa Evrópubúar gjarnan komið við á Íslandi á leið sinni vestur um haf. Í nýrri hagspá gerum við ráð fyrir samdrætti í ferðaþjónustu á þessu ári, en að hún taki aftur við sér á næstu tveimur árum.