Spáum áframhaldandi hjöðnun verðbólgunnar í október
Vísitala neysluverðs hækkaði um 0,09% milli mánaða í september, sem var ögn minni hækkun milli mánaða en við áttum von á. Við höfðum spáð 0,14% hækkun þannig að það munaði frekar litlu og má því segja að mælingin hafi verið í takt við væntingar. Þrátt fyrir það var ýmislegt sem kom okkur á óvart í septembermælingunni. Flugfargjöld til útlanda lækkuðu mun meira en við áttum von á, matarkarfan hækkaði minna og reiknuð húsaleiga var nokkuð óbreytt, en við áttum von á lækkun milli mánaða.
Flugfargjöld til útlanda, matarkarfan og dælueldsneyti hækka milli mánaða
Við spáum því að vísitalan hækki um 0,3% milli mánaða í október. Gangi það eftir lækkar verðbólgan um 0,3 prósentustig, eða úr 9,3% í 9,0%. Mun þá verðbólgan vera 0,9 prósentustigum lægri en þegar hún mældist hæst í þessum verðbólgukúf, 9,9% í júlí. Spá okkar gerir ráð fyrir að flugfargjöld til útlanda hækki um 4,3% milli mánaða og að áhrif þess verði 0,07% til hækkunar, matarkarfan hækki um 0,4% sem mun hafa 0,06% áhrif til hækkunar og dæluverð á eldsneyti hækki um 1,3% sem hefur 0,05% áhrif. Þessir þrír undirliðir skýra 60% af hækkun vísitölunnar milli mánaða. Það er lítið um að undirliðir lækki að þessu sinni, einungis póstur og sími sem við spáum að lækki milli mánaða, en áhrif þess á vísitöluna í heild eru óveruleg.
Spá um októbermælingu VNV
Spá |
|||
|---|---|---|---|
| Undirliður | Vægi í VNV | Breyting | Áhrif |
| Matur og drykkjarvara | 15,0% | 0,4% | 0,06% |
| Áfengi og tóbak | 2,4% | 0,1% | 0,00% |
| Föt og skór | 3,5% | 0,5% | 0,02% |
| Húsnæði án reiknaðra húsaleigu | 10,3% | 0,1% | 0,01% |
| - Reiknuð húsaleiga | 19,9% | 0,1% | 0,02% |
| Húsgögn og heimilisbúnaður | 6,4% | 0,0% | 0,00% |
| Heilsa | 3,7% | 0,4% | 0,01% |
| Ferðir og flutningar (annað) | 4,0% | 0,2% | 0,01% |
| - Kaup ökutækja | 5,9% | 0,2% | 0,01% |
| - Bensín og díselolía | 3,8% | 1,3% | 0,05% |
| - Flugfargjöld til útlanda | 1,7% | 4,3% | 0,07% |
| Póstur og sími | 1,6% | -0,6% | -0,01% |
| Tómstundir og menning | 9,3% | 0,4% | 0,04% |
| Menntun | 0,7% | 0,0% | 0,00% |
| Hótel og veitingastaðir | 5,0% | 0,0% | 0,00% |
| Aðrar vörur og þjónusta | 7,0% | 0,4% | 0,03% |
| Alls | 100,0% | 0,33% | |
Fasteignamarkaðurinn loks að róast
Mikil hækkun á húsnæðisverði hefur verið megindrifkraftur verðbólgunnar undanfarið. Þannig skýrði reiknuð húsaleiga, sem endurspeglar kostnað þess að búa í eigin húsnæði, um 40% af ársverðbólgunar í september, eða 3,8 prósentustig af 9,3% verðbólgu. Nú sjáum við aftur á móti mjög skýr merki þess að markaðurinn sé að róast. Mæling Hagstofunnar á markaðsverði íbúðarhúsnæðis, sem var notuð við útreikning á reiknaðri húsaleigu í september, var óbreytt milli mánaða. Nýjasta mæling Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar (HMS) á vísitölu íbúðaverðs á höfuðborgarsvæðinu sýndi lækkun milli mánaða og í mánaðarskýrslu stofnunarinnar sem kom út um miðjan september kom fram að hlutfall íbúða sem selst yfir ásettu verði hefði lækkað, íbúðum í sölu fjölgað og kaupsamningum fækkað. Allt bendir þetta til þess að markaðurinn sé að róast.
Í september var áhrif vaxtabreytinga á reiknaða húsaleigu til hækkunar í fyrsta sinn síðan í janúar 2019, en framlag vaxtabreytinga fór lægst í 0,5 prósentustig til lækkunar sumarið 2020. Við eigum von á mjög hófstilltum hækkunum á húsnæðisverði næstu mánuði. Þó munu áhrif vaxtabreytinga til hækkunar á reiknaðri húsaleigu aukast. Spá okkar til næstu mánaða gerir ráð fyrir í mesta lagi 0,2% hækkunum milli mánaða og að áhrifin á vísitöluna verði ekki meiri en 0,03 prósentustig. Til samanburðar hækkaði reiknuð húsaleiga að meðaltali um 2,1% milli mánaða fyrstu sjö mánuði ársins, þannig að þetta verður veruleg breyting gangi spá okkar eftir.
Dýrara að keyra, fljúga og taka strætó
Ferðir og flutningar eru um 15% af vísitölu neysluverðs. Alls gerum við ráð fyrir að þessi liður hækki um 0,9% milli mánaða og að áhrifin á vísitölu neysluverðs verði 0,14% til hækkunar.
Spá okkar gerir ráð fyrir að flugfargjöld til útlanda hækki um 4,3% milli mánaða. Gangi það eftir verður tæplega 20% dýrara að fljúga til útlanda en í október 2019, en frá því í júní hafa flugfargjöld verið á bilinu 15% til 30% dýrari en í sama mánuði 2019. Þess ber auðvitað að geta að flugfargjöld til útlanda eiga það til að sveiflast mjög milli mánaða og er sá undirliður vísitölu neysluverðs sem greinendur eiga einna erfiðast með að spá fyrir um.
Heimsmarkaðsverð á hráolíu (Brent) er núna um 95 USD/fatið, en var að meðaltali um 91 USD/fatið í verðkönnunarvikunni í september. Alls er heimsmarkaðsverð því 4,3% hærra í Bandaríkjadölum, en vegna þess að Bandaríkjadalur hefur styrkst er fatið núna um 8,5% hærra í krónum talið. Verðkönnun okkar bendir til þess að bensín hafi hækkað um 1,5% milli mánaða en díselolía hafi staðið í stað. Alls mun liðurinn bensín og díselolía því hækka um 1,3% milli mánaða. Gangi það eftir mun árshækkun dælueldsneytis mælast 26%.
Að lokum hækkaði gjaldskrá Strætó um 12,5% þann 1. október. Strætisvagnar eru 0,07% af vísitölu neysluverðs og eru áhrif þeirrar hækkunar á VNV um 0,01 prósentustig.
Matarkarfan hækkar
Eins og fram hefur komið hækkaði matarkarfan mun minna milli mánaða í september en við áttum von á. Verðlagsnefnd búvara hækkaði lágmarksverð mjólkur til bænda og heildsöluverð mjólkur og mjólkurafurða hækkaði því milli ágúst- og septembermælingar vísitölu neysluverðs. Áhrifin voru svipuð og við áttum von á. Það sem kom samt á óvart var að heildaráhrif hinna liðanna í matarkörfunni voru engin og mjólk og mjólkurafurðir skýrðu því alla hækkunina á matarkörfunni milli mánaða í september. Við eigum von á að matarkarfan hækki um 0,4% milli mánaða núna í október. Gangi það eftir verður matarkarfan um 8,4% dýrari en í október 2021.
Eigum von á 8,4% verðbólgu í lok árs
Spá okkar um 9,0% verðbólgu í október er 0,1 prósentustigum hærri en síðasta birta spá okkar fyrir októbermánuð. Hún birtist 28. september, daginn sem Hagstofan birti septembermælingu vísitölu neysluverðs. Skýrist munurinn af því að samkvæmt verðmælingu okkar hefur verð á bensíni hækkað, en við gerðum ráð fyrir óverulegri breytingu milli mánaða. Krónan er einnig örlítið veikari en þá. Við gerum óverulega breytingu á spá okkar fyrir aðra undirliði. Skoðun okkur á framvindu næstu mánuði er einnig óbreytt. Við eigum ennþá von á hægfara hjöðnun verðbólgu út árið. Ársverðbólgan mun líklega lækka nokkuð í janúar á næsta ári vegna grunnáhrifa, en þá dettur mæling milli desember 2021 og janúar 2022 út úr ársverðbólgunni og en sú mæling var nokkuð há miðað við dæmigerðan janúarmánuð.
