Óbreytt vaxt­ast­ig en bjart­ur tónn

Þótt verðbólgumæling febrúarmánaðar hafi valdið vonbirgðum ber að taka fram að kjarnavísitölur verðbólgunnar, sem gefa vísbendingu um undirliggjandi verðbólguþrýsting, lækkuðu allar eða stóðu í stað og því virðast ekki merki um aukinn verðbólguþrýsting.

Væntingar enn yfir markmiði

Verðbólguvæntingar hafa mikið að segja og peningastefnunefnd er mikið í mun að koma böndum á þær, en þær hafa lítið breyst á síðustu vikum þrátt fyrir jákvæða raunstýrivexti. Ein vísbending sem við höfum um þróun verðbólguvæntinga frá síðasta fundi peningastefnunefndar er verðbólguálag á skuldabréfamarkaði.

Verðbólguálag á skuldabréfamarkaði er munurinn á ávöxtunarkröfu óverðtryggðra skuldabréfa og verðtryggðra, sem gefur vísbendingu um spá markaðarins um verðbólgu fram í tímann. Verðbólgumæling febrúarmánaðar virðist hafa haft slæm áhrif á væntingar um verðbólgu, sem jukust aðeins. Þær lækkuðu svo á ný eftir að kjarasamningar á stórum hluta vinnumarkaðar voru undirritaðir. Engu að síður eru væntingar um verðbólgu talsvert ofar markmiði um 2,5% verðbólgu.

Væntingar um verðbólgu í framtíðinni auka verðbólguþrýsting og torvelda peningastefnunni að koma böndum á verðbólgu. Þegar launafólk gerir ráð fyrir hækkandi verðlagi er það líklegra til að krefjast mikilla launahækkana í því skyni að verja kaupmáttinn. Að gefnum hærri launakostnaði eru fyrirtæki líklegri til að hækka verð á vörum og þjónustu og kröftug eftirspurn gerir þeim einnig betur kleift að velta kostnaðarhækkunum út í verðlag. Eftir því sem verðbólga er þrálátari eykst hættan á því að kjölfesta verðbólguvæntinga losni sem veldur því að væntingar sveiflast auðveldar upp á við með aukinni verðbólgu.

Raunstýrivextir miðað við liðna verðbólgu hafa verið jákvæðir frá því í kringum mitt síðasta ár og sennilega hefði nefndin vilja sjá þá slá hraðar á væntingar.

Nýundirritaðir kjarasamningar líklega góðar fréttir fyrir verðstöðugleika

Þótt við spáum óbreyttu vaxtastigi teljum við ekki útséð um að Seðlabankinn lækki vexti um 0,25 prósentustig. Kæmi til þess byggði ákvörðunin líklega að mestu á því að peningastefnunefnd hefði trú á að breið sátt myndi nást um frið á vinnumarkaði. Þar með væri mun minni hætta á að víxlverkun launa og verðlags festist í sessi.

Stærsta breytingin frá síðasta fundi peningastefnunefndar er án efa undirritun kjarasamninga á stórum hluta vinnumarkaðar á síðustu dögum. Rúm 40% launafólks heyrir undir samningana sem samningsaðilar vonast til að verði rammi fyrir komandi viðræður annarra hópa.

Það er fagnaðarefni að samningarnir skuli gilda í fjögur ár, enda er aukinn stöðugleiki á vinnumarkaði mikilvægur þáttur í því að ná niður verðbólgu og hemja verðbólguvæntingar. Samkvæmt samningunum hækka viðmiðunartaxtar hóflega, um 3,25% í ár og 3,5% á ári næstu þrjú ár á eftir. Þó kann að hafa mikið að segja að einnig er samið um lágmarkskrónutöluhækkun, 23.750 kr. Lágmarkið gerir það að verkum að stór hluti hópsins fær prósentuhækkanir þó nokkuð umfram umsamdar prósentuhækkanir. Allt launafólk sem heyrir undir samningana með laun undir 730.000 fær prósentuhækkun umfram 3,25% á þessu ári. Þar að auki voru ákveðnir hópar teknir út fyrir sviga og munu þeir fá mun hærri krónutöluhækkun, samanber svokallaða ræstingaruppbót. Launafólk sem heyrir undir samninginn fær einnig kauptaxtaauka ef launahækkanir á almennum vinnumarkaði verða umfram þeirra launahækkun.

Jafnvel þótt næðist sátt um sambærilegan samning fyrir önnur félög má ætla að laun hækki um meira en 3,25%-3,5% á ári á næstu árum, bæði vegna lágmarkskrónutöluhækkunar en einnig vegna launaskriðs. Þó ber að hafa í huga að líklega verður launaskrið minna á næstu mánuðum en það hefur verið síðustu ár. Margt bendir til þess að verulega hafi dregið úr spennu á vinnumarkaði eftir því sem dregið hefur úr eftirspurn í hagkerfinu á síðustu mánuðum. Þegar eftirspurn eftir vinnuafli minnkar versnar samningsstaða launafólks og þar með minnka líkurnar á miklu launaskriði.

Vextir hafa slegið á eftirspurn en ekki kæft hana

Hátt vaxtastig hefur borið skýran árangur í því að slá á þenslu í þjóðarbúinu. Eftirspurn hefur tekið að dragast lítillega saman á milli ára, bæði einkaneysla og fjárfesting, og á síðasta fjórðungi síðasta árs mældist aðeins 0,6% hagvöxtur.

Kortavelta íslenskra heimila hefur dregist saman á milli ára síðustu tíu mánuði, en þó aðeins lítillega á síðustu mánuðum. Eftirspurn eftir vinnuafli hefur einnig dregist saman, samkvæmt könnunum meðal stjórnenda stærstu fyrirtækjanna. Við teljum að peningastefnunefnd meti kólnunina í hagkerfinu ennþá ekki áhyggjuefni, heldur frekar nauðsynlegan hluta af því að draga úr verðbólgu. Við teljum að á meðan verðbólga er enn jafn há og raun ber vitni sé ólíklegt að vextir verði lækkaðir í því skyni að stemma stigu við kólnun í hagkerfinu.

Stíga áfram varlega til jarðar

Þótt peningastefnunefnd líti nýundirritaða kjarasamninga líklega björtum augum teljum við ólíklegt að hún lækki vexti á meðan stórir hópar á vinnumarkaði eiga enn eftir að semja. Nefndin vill líklega ekki senda þau merki að hún taki ákvörðun um vaxtalækkun til þess að þóknast vinnumarkaðnum eða til þess að greiða fyrir kjaraviðræðum. Frekar vill hún fylgjast með frekari framvindu í kjaraviðræðum og vera þess fullviss að sátt náist víðar og stuðli að verðstöðugleika.

Þá má einnig nefna að til þess að styðja við samningana kynnti ríkisstjórnin aðgerðapakka þar sem ákveðnum hópum launafólks er tryggð veruleg kjarabót í gegnum tilfærslukerfin. Áætlað er að aðgerðirnar útheimti aukin ríkisútgjöld upp á 20 ma.kr. á ári næstu fjögur ár og enn er á huldu hvernig þau verða fjármögnuð.

Peningastefnunefnd hefur tekið varfærin skref síðustu mánuði. Til mikils er að vinna að tryggja að verðbólga hjaðni áfram og við teljum ólíklegt að nefndin vilji hætta á að missa stjórn á verðbólguvæntingum. Í því samhengi hjálpar ekki að verðbólga hjaðnaði minna en búist var við í febrúar og að væntingar hafa lítið breyst síðustu vikur.

Því spáum við því að peningastefnunefnd haldi vöxtum óbreyttum í næstu viku, þótt líklega sé fyrsta vaxtalækkunin á næsta leiti.

Fyrirvari