Kaupmáttur lætur undan síga
Verðbólga mældist 9,4% í október 2022. Árshækkun launavísitölunnar var 7,9% þannig að kaupmáttur launa minnkaði um 1,4% milli októbermánaða 2021 og 2022. Kaupmáttur í október var 3,9% lægri en hann var í janúar 2022, en þá var kaupmáttur sá mesti í sögunni.
Kjarasamningar á almennum vinnumarkaði runnu út í lok október og var kaupmáttur í október að meðaltali 6,9% meiri en í mars 2019, mánuði áður en nýir kjarasamningar tóku gildi. Þetta er mun minni kaupmáttaraukning en á samningstímabilinu þar á undan, en þá jókst kaupmáttur að meðaltali um 21,7% frá janúar 2015 til ársloka 2018.
Tölur um niðurbrot launavísitölunnar á hópa ná fram til ágúst 2022, þannig að þar vantar enn tvo mánuði af síðasta samningstímabili. Launavísitalan hækkaði að meðaltali um 1,2% þessa tvo mánuði sem upp á vantar. Þar sem viðræður um endurnýjun kjarasamninga eru hafnar er ekki úr vegi að skoða hvernig laun hinna ýmsu hópa hafa hækkað á samningstímabilinu frá mars 2019 fram til ágúst 2022. Vísitala neysluverðs hækkaði um 19,3% á þessu tímabili þannig að þeir hópar sem hafa fengið meiri launahækkun hafa náð kaupmáttaraukningu, hópar með minni launahækkanir hafa orðið fyrir kaupmáttarrýrnun.
Laun á opinbera markaðnum hækkuðu hraðar
Frá mars 2019 höfðu laun á almennum markaði hækkað um 25,7% á þessu tímabili og laun opinberra starfsmanna um 30%. Umframhækkun opinbera markaðarins kom öll til vegna launahækkana hjá sveitarfélögunum þar sem laun hækkuðu um 34,8% á meðan þau hækkuðu um 26% hjá ríkinu. Útfærsla samninganna með krónutöluhækkunum ræður miklu um þessa niðurstöðu, ásamt því sem vinnutími styttist meira á opinbera markaðnum en á þeim almenna, en hluti styttingar er metinn til launabreytinga. Allir þessir hópar hafa fengið kaupmáttaraukningu á tímabilinu.
Verkafólk hefur hækkað mest í launum
Launabreytingar eru mjög mismunandi fyrir þær starfsstéttir sem Hagstofan birtir gögn um. Þannig er launabreyting hæsta hópsins um 80% hærri en þess lægsta. Annars vegar verkafólk og hins vegar þjónustu-, sölu- og afgreiðslufólk tróna á toppnum með u.þ.b. 33% launahækkun á tímabilinu. Á neðri endanum eru stjórnendur með rúmlega 18% launahækkun og sérfræðingar með um 21% hækkun. Eins og áður skiptir krónutöluútfærslan miklu máli fyrir þennan samanburð - þeir sem hafa lægri laun fá hærri prósentubreytingar og öfugt. Stjórnendur höfðu þegar á þessum tíma, í ágúst 2022, orðið fyrir kaupmáttarrýrnun miðað við upphaf samningstímabilsins og líklegt er að a.m.k. sérfræðingar lendi í þeim hópi þegar tölur verða komnar fyrir nóvember
Fulltrúar þriggja efstu hópanna á myndinni standa nú í samningaviðræðum undir stjórn sáttasemjara.
Laun á veitinga- og gististöðum hækka mest
Meðal þeirra atvinnugreina sam Hagstofan birtir gögn um hafa laun hækkað langmest í veitinga- og gististarfsemi, um 37,9%. Launabreytingin þar er næstum tvöfalt meiri en í fjármála- og vátryggingarstarfsemi þar sem hún var 18,8% á tímabilinu. Þessi mikli munur endurspeglar þann mun sem er á tekjustigi í þessum tveimur greinum, þar sem önnur er hátekjugrein og hin lágtekjugrein. Þá eru aðstæður í þessum tveimur greinum mismunandi með þeim hætti að nokkuð stöðug fækkun er á starfsfólki í fjármálastarfsemi á meðan erfitt hefur verið að tryggja nægilegan fjölda starfsfólks í ferðþjónustu og veitinga- og gististarfsemi.
Viðræður um kjarasamninga í gangi
Samflot félaga verslunar og skrifstofufólks og hluta Starfsgreinasambandsins hefur verið í viðræðum við atvinnurekendur í nokkrar vikur og hefur málinu nú verið vísað til sáttasemjara. Það sama gildir um fleiri hópa. Venjan hefur verið sú í nokkrum síðustu viðræðulotum að einhver samflotshópur innan ASÍ hefur samið fyrst og búið til ramma fyrir aðra samninga. Nokkuð ljóst er að ekki er mikill áhugi á krónutöluhækkunum meðal sumra hópa. Þess er þó að vænta að ekki fari að draga til mikilla tíðinda úr Karphúsinu fyrr en þessi hópur fer að sjá til lands, hvenær sem það verður.