Mjög mis­mun­andi launa­hækk­an­ir hópa á samn­ings­tíma­bil­inu

Launavísitalan hækkaði um 0,3% milli september og október samkvæmt tölum Hagstofu Íslands. Síðustu 12 mánuði hefur launavísitalan hækkað um 7,9%. Launahækkanir halda ekki lengur í við verðbólguþróun og er kaupmáttur því á niðurleið.
Siglufjörður
23. nóvember 2022

Kaupmáttur lætur undan síga

Verðbólga mældist 9,4% í október 2022. Árshækkun launavísitölunnar var 7,9% þannig að kaupmáttur launa minnkaði um 1,4% milli októbermánaða 2021 og 2022. Kaupmáttur í október var 3,9% lægri en hann var í janúar 2022, en þá var kaupmáttur sá mesti í sögunni.

Kjarasamningar á almennum vinnumarkaði runnu út í lok október og var kaupmáttur í október að meðaltali 6,9% meiri en í mars 2019, mánuði áður en nýir kjarasamningar tóku gildi. Þetta er mun minni kaupmáttaraukning en á samningstímabilinu þar á undan, en þá jókst kaupmáttur að meðaltali um 21,7% frá janúar 2015 til ársloka 2018.

Tölur um niðurbrot launavísitölunnar á hópa ná fram til ágúst 2022, þannig að þar vantar enn tvo mánuði af síðasta samningstímabili. Launavísitalan hækkaði að meðaltali um 1,2% þessa tvo mánuði sem upp á vantar. Þar sem viðræður um endurnýjun kjarasamninga eru hafnar er ekki úr vegi að skoða hvernig laun hinna ýmsu hópa hafa hækkað á samningstímabilinu frá mars 2019 fram til ágúst 2022. Vísitala neysluverðs hækkaði um 19,3% á þessu tímabili þannig að þeir hópar sem hafa fengið meiri launahækkun hafa náð kaupmáttaraukningu, hópar með minni launahækkanir hafa orðið fyrir kaupmáttarrýrnun.

Laun á opinbera markaðnum hækkuðu hraðar

Frá mars 2019 höfðu laun á almennum markaði hækkað um 25,7% á þessu tímabili og laun opinberra starfsmanna um 30%. Umframhækkun opinbera markaðarins kom öll til vegna launahækkana hjá sveitarfélögunum þar sem laun hækkuðu um 34,8% á meðan þau hækkuðu um 26% hjá ríkinu. Útfærsla samninganna með krónutöluhækkunum ræður miklu um þessa niðurstöðu, ásamt því sem vinnutími styttist meira á opinbera markaðnum en á þeim almenna, en hluti styttingar er metinn til launabreytinga. Allir þessir hópar hafa fengið kaupmáttaraukningu á tímabilinu.

Verkafólk hefur hækkað mest í launum

Launabreytingar eru mjög mismunandi fyrir þær starfsstéttir sem Hagstofan birtir gögn um. Þannig er launabreyting hæsta hópsins um 80% hærri en þess lægsta. Annars vegar verkafólk og hins vegar þjónustu-, sölu- og afgreiðslufólk tróna á toppnum með u.þ.b. 33% launahækkun á tímabilinu. Á neðri endanum eru stjórnendur með rúmlega 18% launahækkun og sérfræðingar með um 21% hækkun. Eins og áður skiptir krónutöluútfærslan miklu máli fyrir þennan samanburð - þeir sem hafa lægri laun fá hærri prósentubreytingar og öfugt. Stjórnendur höfðu þegar á þessum tíma, í ágúst 2022, orðið fyrir kaupmáttarrýrnun miðað við upphaf samningstímabilsins og líklegt er að a.m.k. sérfræðingar lendi í þeim hópi þegar tölur verða komnar fyrir nóvember

Fulltrúar þriggja efstu hópanna á myndinni standa nú í samningaviðræðum undir stjórn sáttasemjara.

Laun á veitinga- og gististöðum hækka mest

Meðal þeirra atvinnugreina sam Hagstofan birtir gögn um hafa laun hækkað langmest í veitinga- og gististarfsemi, um 37,9%. Launabreytingin þar er næstum tvöfalt meiri en í fjármála- og vátryggingarstarfsemi þar sem hún var 18,8% á tímabilinu. Þessi mikli munur endurspeglar þann mun sem er á tekjustigi í þessum tveimur greinum, þar sem önnur er hátekjugrein og hin lágtekjugrein. Þá eru aðstæður í þessum tveimur greinum mismunandi með þeim hætti að nokkuð stöðug fækkun er á starfsfólki í fjármálastarfsemi á meðan erfitt hefur verið að tryggja nægilegan fjölda starfsfólks í ferðþjónustu og veitinga- og gististarfsemi.

Viðræður um kjarasamninga í gangi

Samflot félaga verslunar og skrifstofufólks og hluta Starfsgreinasambandsins hefur verið í viðræðum við atvinnurekendur í nokkrar vikur og hefur málinu nú verið vísað til sáttasemjara. Það sama gildir um fleiri hópa. Venjan hefur verið sú í nokkrum síðustu viðræðulotum að einhver samflotshópur innan ASÍ hefur samið fyrst og búið til ramma fyrir aðra samninga. Nokkuð ljóst er að ekki er mikill áhugi á krónutöluhækkunum meðal sumra hópa. Þess er þó að vænta að ekki fari að draga til mikilla tíðinda úr Karphúsinu fyrr en þessi hópur fer að sjá til lands, hvenær sem það verður.

Fyrirvari
Innihald og form þessarar greiningar er unnið af starfsfólki Hagfræðideildar Landsbankans hf. (hagfraedideild@landsbankinn.is) og byggist á aðgengilegum opinberum upplýsingum á þeim tíma sem greiningin var unnin. Mat á þeim upplýsingum endurspeglar skoðanir starfsfólks Hagfræðideildar Landsbankans á þeim degi þegar greiningin er dagsett, en þær geta breyst án fyrirvara.

Landsbankinn hf. og starfsfólk hans taka ekki ábyrgð á viðskiptum sem byggð eru á þeim upplýsingum og skoðunum sem hér eru settar fram, enda eru þær ekki veittar sem persónuleg ráðgjöf fyrir einstök viðskipti.

Bent skal á að Landsbankinn hf. getur á hverjum tíma haft beinna eða óbeinna hagsmuna að gæta, ýmist sjálfur, dótturfélög hans eða fyrir hönd viðskiptavina, s.s. sem fjárfestir, lánardrottinn eða þjónustuaðili. Greiningar eru engu að síður unnar sjálfstætt af Hagfræðideild Landsbankans og innan Landsbankans eru í gildi reglur um aðskilnað starfssviða sem eru aðgengilegar á vef bankans.
Þú gætir einnig haft áhuga á
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn
28. okt. 2024
Vikubyrjun 28. október 2024
Í vikunni birtir Hagstofan verðbólgutölur fyrir októbermánuð. Þessar verðbólgutölur verða þær síðustu fyrir næstu vaxtaákvörðun sem verður tilkynnt þann 20. nóvember nk. Í síðustu viku birti Hagstofan veltu skv. VSK-skýrslum, niðurstöður úr vinnumarkaðsrannsókn og launavísitölu. Þá er uppgjörstímabilið í kauphöllinni áfram í fullum gangi.
Vélsmiðja Guðmundar
23. okt. 2024
Velta í hagkerfinu eykst og tæknigreinar draga vagninn
Velta í hagkerfinu jókst um 2,1% á milli ára í júlí og ágúst að raunvirði, samkvæmt virðisaukaskattskýrslum. Svo mikið hefur veltan ekki aukist frá því á VSK-tímabilinu janúar-febrúar árið 2023, þegar hagkerfið var enn að rétta úr kútnum eftir covid-samdráttinn.
Fiskveiðinet
22. okt. 2024
Meiri hagvöxtur ef loðna finnst
Hafrannsóknarstofnun leggur til að ekki verði gefinn út loðnukvóti fyrir veiðitímabilið 2024/2025. Ráðgjöfin verður uppfærð í janúar, þegar nýjar mælingar fara fram og því er ekki útséð um loðnuveiðar á næsta ári. Fyndist loðna í nægilegu magni hefði það töluverð áhrif á hagvöxt á næsta ári. Loðna hefur verið veidd hér á landi frá árinu 1962 og aðeins þrisvar orðið algjör loðnubrestur, árin 2019, 2020 og nú síðast í ár. 
21. okt. 2024
Vikubyrjun 21. október 2024
Í síðustu viku birtum við hagspá til ársins 2027. Vísitala íbúðaverðs og vísitala leiguverðs lækkuðu á milli mánaða í september og greiðslukortavelta heimilanna dróst saman á milli ára innanlands en jókst erlendis. Seðlabankinn birti fundargerð peningastefnunefndar og voru allir nefndarmenn sammála um að lækka vexti. Nokkur fyrirtæki birta uppgjör í þessari viku.
15. okt. 2024
Morgunfundur um hagspá til 2027 - upptökur
Hagspá Landsbankans til ársins 2027 var kynnt á morgunfundi í Silfurbergi Hörpu þriðjudaginn 15. október 2024 en auk þess var fjallað um stöðu og horfur á alþjóðlegum mörkuðum og í áhugaverðum pallborðsumræðum ræddu forstjórar fjögurra útflutningsfyrirtækja um tækifæri og áskoranir í útflutningi.
Hagspá Landsbankans
15. okt. 2024
Hagspá til 2027: Hagkerfið nær andanum
Greiningardeild Landsbankans spáir því að hagkerfið standi nánast í stað á milli ára í ár og að landsframleiðsla dragist saman um 0,1%. Bakslag í útflutningsgreinum setti svip sinn á fyrri hluta árs, loðnubrestur og hægari vöxtur ferðaþjónustu ollu samdrætti á sama tíma og háir vextir hafa kælt eftirspurnina sem engu að síður mælist nokkuð kröftug.
Smiður
14. okt. 2024
Vikubyrjun 14. október 2024
Í fyrramálið kynnum við nýja hagspá til ársins 2027 á morgunfundi í Hörpu. HMS birtir í vikunni vísitölu íbúðaverðs, vísitölu leiguverðs og mánaðarskýrslu um húsnæðismarkaðinn. Á miðvikudag birtist svo fundargerð peningastefnunefndar. Í síðustu viku bar hæst að erlendum ferðamönnum fjölgaði aðeins á milli ára í september á sama tíma og atvinnuleysi jókst lítillega.
Frosnir ávextir og grænmeti
10. okt. 2024
Spáum að verðbólga hjaðni í 5,1% í október 
Við spáum því að vísitala neysluverðs hækki um 0,27% á milli mánaða í október og að verðbólga lækki úr 5,4% niður í 5,1%. Við eigum von á áframhaldandi hjöðnun næstu mánuði og að ársverðbólga verði komin niður í 4,2% í janúar á næsta ári.
Seðlabanki Íslands
7. okt. 2024
Vikubyrjun 7. október 2024
Peningastefnunefnd Seðlabankans lækkaði vexti í síðustu viku, í fyrsta sinn í fjögur ár. Stýrivextir eru nú 9% eftir að hafa staðið í 9,25% í meira en ár. Verðbólga á evrusvæðinu er enn á niðurleið og mældist 1,8% í september, undir 2% verðbólgumarkmiði. Verðbólgutölur í Bandaríkjunum verða birtar í þessari viku.
1. okt. 2024
Fréttabréf Hagfræðideildar 1. október 2024
Mánaðarlegt fréttabréf frá Hagfræðideild um nýjustu hagtölur og stöðu og horfur í efnahagsmálum.
Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur