Laun hækk­að um tæp 11% á síð­ustu 12 mán­uð­um

Nýjustu gögn yfir launahækkanir eftir atvinnugreinum og starfsstéttum ná yfir aprílmánuð. Á tímabilinu frá apríl í fyrra til apríl á þessu ári hækkuðu laun mest í veitinga- og gistigeiranum, um 12,4%, og næst mest í byggingarstarfsemi og mannvirkjagerð, um 11,6%. 

Í samræmi við það hækkuðu laun mest hjá verkafólki, um 11,7%, og þeim sem starfa við þjónustu-, sölu- og afgreiðslustörf, um 11,6%. Samanburðurinn verður þó líklega áhugaverðari og marktækari þegar allar kjarasamningsbundnar hækkanir verða komnar inn í vísitölurnar.

Atvinnuleysi 2,9% í júní

Atvinnuleysi var 2,9% í júní, samkvæmt skráningu Vinnumálastofnunar, og fór úr 3,0% í maí. Atvinnuleysi er almennt minnst á sumrin og hugsanlegt að áfram dragi úr því í júlí.

Árstíðasveiflur skýrast meðal annars af auknum umsvifum ýmissa atvinnugreina á sumrin, ekki síst í ferðaþjónustu og byggingariðnaði. Það var einmitt í ferðaþjónustu sem atvinnulausum fækkaði mest í mánuðinum, en einnig þó nokkuð í verslun og vöruflutningum.

Eftirspurn eftir starfsfólki nokkuð stöðug

Rúmlega 43% stjórnenda fyrirtækja telja ekki vera nægt framboð af starfsfólki og um 57% telja framboðið nægilegt, samkvæmt könnun sem Gallup gerir ársfjórðungslega fyrir Seðlabankann. Nýjustu niðurstöður voru birtar í lok júní og hlutföllin breyttust lítið frá því í apríl, þótt örlítið virðist hafa dregið úr spennu.

Í niðurstöðum könnunarinnar má einnig sjá niðurbrot eftir atvinnugreinum þar sem stjórnendur eru spurðir hvort þeir hafi í hyggju að fjölga starfsfólki á næstu sex mánuðum, eða fækka. Í langflestum greinum er hlutfall fyrirtækja sem vilja fjölga starfsfólki lægra en það hefur verið allt síðasta árið, sem kann að vera merki um lítillega rólegri vinnumarkað. Hlutfallið er hæst í byggingarstarfsemi og mannvirkjagerð, þótt það hafi lækkað frá því í apríl. Hlutfallið hefur lækkað um u.þ.b. helming í samgöngum, flutningum og ferðaþjónustu, enda var það sérstaklega hátt í apríl þegar sumarið var fram undan.

Mikil óvissa um næstu mánuði

Kaupmáttur er betri mælikvarði á lífskjör en laun, því launahækkanir einar og sér segja lítið um ávinninginn af þeim ef verð á vöru og þjónustu breytist líka. Þróun kaupmáttar ræðst af hækkunum verðlags annars vegar og launa hins vegar. Þegar verðlag hækkar meira en laun dregst kaupmáttur saman, en þegar launin hækka meira eykst hann.

Verðbólgan fór úr 8,9% í 7,6% í júlí og við búumst við að hún hjaðni hægt og rólega á næstu mánuðum. Launahækkanir vegna nýrra kjarasamninga hafa komið smám saman inn í launavísitöluna síðustu mánuði en viðbúið er að nú hægi á hækkuninni, þar til aðilar vinnumarkaðarins hefjast handa við að undirrita nýja kjarasamninga eftir örfáa mánuði. Harkan í viðræðunum hlýtur að velta að miklu leyti á því hvort verðbólgan hjaðni áfram og hvort fólk hafi trú á að áfram dragi úr henni. Ef verðlag heldur áfram að hækka hefur launafólk hvata til að krefjast meiri launahækkana til þess að verja kaupmáttinn.

Þróun verðbólgunnar veltur svo að hluta til á því um hversu miklar launahækkanir verður samið. Að gefnu verðlagi hafa hærri laun þau áhrif að kaupgeta almennings eykst og þar með eftirspurnin. Einnig vilja fyrirtæki hærra verð fyrir vörur ef launakostnaður hækkar. Spennustigið á vinnumarkaði hefur líka áhrif á kjaraviðræður. Mikil eftirspurn eftir starfsfólki bætir samningsstöðu launafólks en ef vaxta- og launahækkanir draga úr getu fyrirtækja til að bæta við starfsfólki er hugsanlegt að atvinnuleysi aukist og spennan minnki. Seðlabankinn hefur varað við því að víxlverkun launa og verðlags geti fests í sessi og þróunin á næstu mánuðum fer ekki síst eftir því hvort sú verði raunin.

Fyrirvari