Kröftugur hagvöxtur á síðasta ári, í samræmi við væntingar
Samkvæmt fyrsta mati Hagstofu Íslands mældist 6,4% hagvöxtur á síðasta ári. Hagvöxturinn var drifinn af kröftugum vexti einkaneyslu, sem jókst um 8,6% milli ára og fjármunamyndun, sem jókst um 6,9% milli ára. Samneyslan, sem jókst um 1,6% milli ára, hafði mun minni áhrif. Alls jókst innlend eftirspurn um 8,6% milli ára. Bæði útflutningur (+20,6% milli ára) og innflutningur (+19,7% milli ára) jukust verulega milli ára. Utanríkisverslun hafði engin heildaráhrif á hagvöxt, sem skýrir hvers vegna aukning innlendrar eftirspurnar var jöfn hagvextinum. Hagvöxtur á mann mældist 3,7%, nokkuð minni en heildarhagvöxtur, enda fjölgaði íbúum á síðasta ári.
Samfelldur hagvöxtur sjö ársfjórðunga í röð
Heldur dró úr hagvexti þegar leið á árið 2022. Hagvöxtur mældist 3,1% á 4. ársfjórðungi en hafði verið 8,2% á fyrsta ársfjórðungi, 7,2% á öðrum og 7,5% á þeim þriðja. Nú hefur mælst hagvöxtur sjö ársfjórðunga í röð, en síðast mældist samdráttur milli ára á 1. ársfjórðungi 2021. Samsetning hagvaxtarins var nokkuð keimlík alla sjö ársfjórðungana, kröftugur vöxtur einkaneyslu, útflutnings og fjármunamyndunar á meðan aukinn innflutningur dró verulega úr hagvextinum.
Einkaneysla jókst áttunda ársfjórðunginn í röð
Einkaneysla var kröftug á síðasta ári. Hún jókst um 8,6% milli áranna 2021 og 2022, eftir að hafa aukist um 7% árið áður. Hún hefur nú aukist samfellt átta ársfjórðunga í röð, sé horft til breytinga á milli ára. Á fyrsta ársfjórðungi ársins 2022 jókst einkaneysla um 9,2% frá fyrsta ársfjórðungi árið áður, á öðrum ársfjórðungi um 13,7%, um 7,4% á þeim þriðja og um 4,7% á fjórða ársfjórðungi. Einkaneyslan jókst einna mest í undirliðum tengdum samgöngum og bílakaupum og einkaneysla í tengslum við ferðalög til útlanda eykst líka mjög.
Kröftug einkaneysla þarf ekki að koma á óvart enda aðeins örfáir mánuðir síðan tólf ára tímabili samfelldrar kaupmáttaraukningar lauk. Á meðan á faraldrinum stóð jókst kaupmáttur á meðan einkaneysla dróst þó nokkuð saman, og því safnaðist upp sparnaður sem ætla má að einhverjir hópar geti enn gengið á. Eftirspurn fór hratt af stað eftir að takmarkanir vegna faraldursins voru afnumdar, og kortavelta Íslendinga tók að aukast bæði hér heima og erlendis.
Á síðasta ári tók þó að hægja á kaupmáttaraukningunni og á seinni helmingi ársins var verðbólgan farin að éta upp kaupmáttinn. Takist ekki að ná böndum á verðbólgu á næstu mánuðum er ólíklegt að kaupmáttur aukist, sem ætla má að hafi smám saman áhrif á einkaneysluna. Einkaneyslan hefur sveiflast með svipuðum hætti og greiðslukortavelta síðustu ár og gögn um kortaveltu, sem birt eru í hverjum mánuði, gefa að jafnaði ágætisvísbendingu um þróun einkaneyslunnar.
Mikið fjárfest annað árið í röð
Fjármunamyndun jókst um 6,9% milli ára og er þetta annað árið í röð sem fjármunamyndun eykst verulega milli ára. Aukningin í fjármunamyndun skýrist aðallega af aukinni atvinnuvegafjárfestingu sem jókst um 15,2% milli ára. Þessi aukna atvinnuvegafjárfesting er nokkur viðsnúningur, atvinnuvegafjárfesting dróst saman á milli ára á árunum 2018-2020. Annað árið í röð dróst fjárfesting í íbúðafjárfestingu saman milli ára og fjárfesting hins opinbera hélst nokkuð stöðug milli ára.
Ferðaþjónustan skýrir aukinn útflutning
Útflutningur jókst um 10,7% milli ára á fjórða fjórðungi sem er talsvert minni vöxtur en á fyrstu þremur ársfjórðungum 2022. Útflutningur var 24,2% meiri á fyrstu þremur ársfjórðungum ársins 2022 en á fyrstu þremur fjórðungum ársins 2021. Vöxtur útflutnings kemur að mestu til vegna aukins þjónustuútflutnings sem jókst um 24,6% á fjórða ársfjórðungi 2022 þegar ferðaþjónusta var komin aftur á flug eftir faraldurinn. Vöxtur í vöruútflutningi jókst minna eða um 2,1%. Ef horft er til ársins í heild jókst heildarútflutningur um 20,6%, þar sem þjónustuútflutningur jókst um 53,8% og vöruútflutningur um 1,4%. Vöxtur í þjónustuútflutningi skýrist sem fyrr segir aðallega af ferðaþjónustunni sem komst á gott skrið eftir því sem leið á árið. Fjöldi ferðamanna á fjórða ársfjórðungi var um 98% af fjöldanum 2019, síðasta árið fyrir faraldurinn. Alls komu 1,7 milljón erlendra ferðamanna til landsins á öllu árinu sem er um 85% af fjöldanum 2019.
Samhliða birtingu þjóðhagsreikninga birti Hagstofan ferðaþjónustureikninga. Heildarhlutur ferðaþjónustu í vergri landsframleiðslu var 230 ma. kr. í fyrra sem samsvara 6,1% af landsframleiðslunni. Hlutfallið er minna en á árunum 2016-2019 þegar það var stöðugt í 8%.
Athygli vakti í frétt Hagstofunnar sem fylgdi með útgáfu þjóðhagsreikninga að viðskipti vegna notkunar á hugverkum milli landa væru til skoðunar. Upphæðir í tengslum við viðskipti vegna notkunar á hugverkum hafa verið töluverðar á síðustu árum. Hagstofan hefur til skoðunar hvort stór hluti þessara viðskipta falli undir skilgreiningu þjóðhagsreikningastaðla um útflutta þjónustu. Hagstofan gaf það út fyrir helgi, í frétt með vöru- og þjónustuviðskiptum fyrir fjórða ársfjórðung, að á meðan málið væri til skoðunar yrðu þær tölur ekki með fyrir 2022. Í fréttinni með nýjum þjóðhagsreikningatölum segir hins vegar að þessar færslur hafi verið fjarlægðar aftur til ársins 2018. Í fréttinni segir einnig að áhrifin fyrir tímabilið í heild nemi um 90 ma.kr. til lækkunar á viðskiptajöfnuði.
Innflutningur jókst að sama skapi
Innflutningur jókst um 10,5% milli ára á fjórða fjórðungi, minna en á fyrstu þremur ársfjórðungunum. Heildarverðmæti innflutnings var hins vegar meira á fjórða fjórðungi samanborið við fyrstu þrjá, en minni vöxtur skýrist af grunnáhrifum. Vöruinnflutningur jókst um 9,7% og þjónustuinnflutningur um 12,8%. Sé litið til ársins í heild jókst innflutningur um 19,7%, þar sem þjónustuinnflutningur jókst um 39,8% og vöruinnflutningur um 11,5%. Stærstur hluti vaxtar í þjónustuinnflutningi er til kominn vegna ferðagleði landsmanna til útlanda.
Hagvöxtur í takti við spár
Fyrstu spár um hagvöxt ársins 2022 voru birtar árið 2019. Þá var gert ráð fyrir að hagvöxtur yrði í kringum 2,5% árið 2022, sem er nokkuð nálægt jafnvægishagvexti. Síðan þá hefur mikið vatn runnið til sjávar, heimsfaraldur skollið á með tilheyrandi skelli á eftirspurnarhliðinni og eftirspurn svo aukist hratt á ný eftir að samkomu- og ferðatakmarkanir voru afnumdar. Smám saman hækkuðu flestallir greiningaraðilar spár um hagvöxt en mikil óvissa um þróun faraldursins gerði það að verkum að þó nokkuð bar í milli. Hagvaxtartalan upp á 6,4% sem Hagstofan birti í morgun var í samræmi við flestar nýjustu spár, spár frá því í haust lágu á bilinu 5,6%-7,3%. Nýjasta spá okkar gerði ráð fyrir 6,5% hagvexti árið 2022.
Eins og kom fram að ofan er þetta fyrsta mat á landsframleiðslunni í fyrra. Hagstofan mun uppfæra tölurnar samhliða birtingu þjóðhagsreikninga fyrir 2. ársfjórðung í lok ágúst. Við teljum mesta óvissu ríkja um það hvernig viðskipti með hugverk verða tekin inn í tölurnar. Ákveði Hagstofan að taka hugverk með í reikninginn má búast við að hagvöxtur á árunum 2019-2022 verði meiri en nú virðist.
