Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur

Hag­sjá: Veru­leg aukn­ing á fjár­fest­ing­um rík­is­sjóðs í ár í sér­stöku átaki

Sé litið á tillögu meirihluta fjárlaganefndar um 18 ma. kr. viðbót við það sem þegar hafði verið ákveðið um fjárfestingar ríkissjóðs sést að samgöngumálin eru í forgangi. Lagt er til að 36% viðbótarinnar fari til samgöngumannvirkja. Lagt er til að um 11% fari til annarra innviðaframkvæmda þannig að tæpur helmingur viðbótarinnar fer til beinna innviðaframkvæmda.
2. apríl 2020

Samantekt

Alþingi hefur samþykkt tillögu til þingsályktunar um sérstakt, tímabundið fjárfestingarátak í samræmi við yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar sem ætlað er að vinna gegn samdrætti í hagkerfinu í kjölfar heimsfaraldurs Covid-19. Samhliða því voru samþykkt fjáraukalög þar sem heimild er veitt til þess að auka útgjöld ríkissjóðs um 25,6 ma. kr. í ár. Síðustu fjárlög voru samþykkt með tæplega 10 ma. kr. halla. Það er hins vegar fyrirsjáanlegt að halli ríkissjóðs verði mun meiri á árinu og að betur megi ef duga skal.

Í fjáraukalögunum voru einnig gefnar heimildir til frestunar á greiðslu opinberra gjalda og til að veita lánastofnunum ábyrgð ríkissjóðs sem nemi 50–70% höfuðstóls viðbótarlána þeirra til fyrirtækja sem orðið hafa fyrir verulegu tekjutapi vegna heimsfaraldursins. Þá var einnig heimilað að auka lántökur úr 45 mö.kr. upp í 140 ma. kr. og að auka hlutafé í opinberum fyrirtækjum um 8 ma. kr. til að auka fjárfestingagetu þeirra.

Við framlagningu tillögu um fjárfestingarátak voru lögð til verkefni upp á 15 ma. kr., en við vinnslu málsins kom fram breytingartillaga frá meirihluta fjárlaganefndar um að auka framlög til fjárfestinga upp í tæpa 18 ma. kr., sem var samþykkt. Skilyrði til að hægt sé að veita framlög til verkefna er að þau hefjist eigi síðar en 1. september 2020 og sé að fullu lokið eigi síðar en 1. apríl 2021.

Í greinargerð með þingsályktunartillögunni um fjárfestingarátakið er getið um að stærri tillögur, sem taki til áranna 2021-2023, séu í undirbúningi.

Þá hefur einnig komið fram að sveitarfélögin vilji fá endurgreiddan virðisaukaskatt af framkvæmdum sem þau hyggjast ráðast í til að bæta stöðu atvinnulífsins. Markmið sveitarfélaganna er að flýta framkvæmdum fyrir 15 ma. kr. í þessu sambandi. Fram hefur komið að sett hafi verið markmið um 15 ma. kr. flýtiframkvæmdir sem virðast ætla að ganga eftir.

Ákvarðanir af þessu tagi eiga sér væntanlega ekki hliðstæðu en til þeirra er gripið með hraði nú við þær sérstöku og alvarlegu aðstæður sem ríkja í efnahagslífinu.

Sé litið á tillögu meirihluta fjárlaganefndar um 18 ma. kr. viðbót við það sem þegar hafði verið ákveðið um fjárfestingar ríkissjóðs sést að samgöngumálin eru í forgangi. Lagt er til að 36% viðbótarinnar fari til samgöngumannvirkja. Lagt er til að um 11% fari til annarra innviðaframkvæmda þannig að tæpur helmingur viðbótarinnar fer til beinna innviðaframkvæmda.

Það kemur svo sem ekki á óvart að samgöngumál séu í forgangi. Þörfin er augljós en þar að auki er jafnan fjöldi samgönguverkefna í undirbúningi og því tiltölulega auðvelt að hraða verkefnum af því tagi.

Fjárfesting ríkissjóðs var um 62 ma. kr. á árinu 2019. Í gildandi fjárlögum er gert ráð fyrir u.þ.b. 74 ma. kr. framlögum til fjárfestinga á árinu 2020. Viðbótin frá síðasta ári var þegar orðin töluverð. Nú er því verið að ræða um rúmlega 90 ma. kr. viðbót við fjárfestingar ríkissjóðs á síðasta ári auk mögulegra fjárfestinga ríkisfyrirtækja. Viðbótin við fjárfestingar miðað við síðasta ár er því veruleg, eða aukning um rúmlega helming miðað við stöðuna í dag.

Fjárfestingar sveitarfélaganna í fyrra voru um 43 ma. kr. þannig að 15 ma. kr. flýting myndi nema u.þ.b. þriðjungi af umfangi fjárfestinga á árinu 2019.

Almennt má segja að ríkissjóður leitist við að ná tveimur efnahagslegum markmiðum með því að auka fjárfestingar sínar. Í fyrsta lagi að styðja við eftirspurn á erfiðum tímum með framkvæmdum og horfa þá til þess að nýta innlenda framleiðsluþætti í sem mestum mæli, sérstaklega mannafla. Í öðru lagi er ávallt horft til þess að reyna að stuðla að aukinni framleiðni með áherslu á efnahagslega arðbær verkefni þannig að samkeppnishæfi hagkerfisins aukist.

Tímapunkturinn fyrir aðgerðir af þessu tagi er augljós. Oft var þörf en nú er hrein nauðsyn fyrir opinbera aðila, og þá einkum ríkissjóð, að láta hressilega til sín taka.

Lesa Hagsjána í heild

Hagsjá: Veruleg aukning á fjárfestingum ríkissjóðs í ár í sérstöku átaki (PDF)

Þú gætir einnig haft áhuga á
Flugvöllur, Leifsstöð
19. maí 2025
Vikubyrjun 19. maí 2025
Kortavelta Íslendinga jókst verulega í apríl, sérstaklega erlendis þar sem hún var 32,8% meiri en í apríl í fyrra að raunvirði. Íslendingar hafa aldrei farið í jafnmargar utanlandsferðir í einum mánuði og í apríl síðastliðnum. Nýlegar vísbendingar um aukinn eftirspurnarþrýsting draga enn frekar úr líkum á vaxtalækkun á miðvikudaginn, en við spáum því að vöxtum verði haldið óbreyttum fram í ágúst.
Flugvél
16. maí 2025
Íslendingar á faraldsfæti og kortavelta erlendis aldrei meiri
Kortavelta jókst um 9,4% á milli ára í apríl að raunvirði og erlendis jókst hún um 32,8%. Íslendingar hafa aldrei farið í fleiri utanlandsferðir í einum mánuði en í apríl síðastliðnum, samkvæmt gögnum Ferðamálastofu. Nýbirtar kortaveltutölur renna enn frekari stoðum undir spá um að stýrivöxtum verði haldið óbreyttum í næstu viku. Neysla landsmanna hefur haldið dampi þrátt fyrir hátt vaxtastig og við teljum horfur á að einkaneysla aukist smám saman á næstu árum.
Bananar
15. maí 2025
Spáum 3,9% verðbólgu í maí
Við spáum því að verðbólga lækki úr 4,2% í 3,9% í maí. Horfur eru á að verðbólga hjaðni lítillega í sumar en aukist aftur með haustinu þegar einskiptisliðir vegna skólagjalda og skólamáltíða detta úr 12 mánaða taktinum. Við gerum ráð fyrir 4,0% verðbólgu í árslok.
Seðlabanki Íslands
15. maí 2025
Spáum óbreyttum vöxtum í næstu viku
Við spáum því að peningastefnunefnd geri hlé á vaxtalækkunarferlinu og haldi stýrivöxtum óbreyttum í næstu viku. Verðbólga jókst umfram væntingar í apríl og verðbólguvæntingar hafa haldist tiltölulega stöðugar. Þá virðist hagkerfið þola vaxtastigið vel, kortavelta hefur aukist sífellt síðustu mánuði og enn er þó nokkur velta á íbúðamarkaði. Peningalegt taumhald losnaði með aukinni verðbólgu í apríl og við teljum ólíklegt að peningastefnunefnd þyki tímabært að lækka raunstýrivexti enn frekar.
Sendibifreið og gámar
12. maí 2025
Vikubyrjun 12. maí 2025
Brottfarir um Keflavíkurflugvöll hafa aldrei verið jafnmargar í aprílmánuði eins og í apríl síðastliðnum og erlendir ferðamenn voru 6,5% fleiri en í apríl í fyrra. Skráð atvinnuleysi var 3,9% í apríl og minnkaði um 0,3 prósentustig frá því í mars. Seðlabanki Bandaríkjanna hélt stýrivöxtum óbreyttum en Englandsbanki lækkaði stýrivexti um 0,25 prósentustig. Báðar ákvarðanir voru í takt við væntingar.
Flutningaskip við Vestmannaeyjar
7. maí 2025
Stór hluti íslensks vöruútflutnings til Bandaríkjanna undanþeginn tollum
Ætla má að um þriðjungur íslenskra vara sem fluttar eru frá Íslandi til Bandaríkjanna sé undanþeginn þeim tollum sem nú eru í gildi, til dæmis lyf og flestar lækningavörur. Óvissa um framvindu mála í alþjóðaviðskiptum getur samt ein og sér leitt til þess að fyrirtæki halda að sér höndum og ráðast síður í nýjar fjárfestingar. Á síðasta ári fór um 12% af vöruútflutningi Íslands til Bandaríkjanna.
Dollarar og Evrur
5. maí 2025
Vikubyrjun 5. maí 2025
Í apríl jókst verðbólga úr 3,8% í 4,2%, nokkuð umfram okkar spá um 4,0% verðbólgu. Velta samkvæmt VSK-skýrslum jókst á milli ára í flestum atvinnugreinum á fyrstu tveimur mánuðum ársins. Á fyrsta ársfjórðungi mældist hagvöxtur á evrusvæðinu en samdráttur í Bandaríkjunum. Í þessari viku er vaxtaákvörðun í Bandaríkjunum og einnig í Bretlandi.
2. maí 2025
Mánaðamót 2. maí 2025
Mánaðarlegt fréttabréf frá Greiningardeild um nýjustu hagtölur og stöðu og horfur í efnahagsmálum.
Fasteignir
2. maí 2025
Leiguverð á hraðari uppleið en kaupverð undanfarið
Ör fólksfjölgun og hækkun húsnæðisverðs hefur aukið eftirspurn eftir leiguíbúðum. Stærstur hluti Airbnb-íbúða er nú leigður út af leigusölum með fleiri en tvær íbúðir í útleigu. Frumvarp um hert skilyrði um skammtímaleigu hefur verið sett í samráðsgátt. Hömlur á skammtímaleigu gætu aukið framboð leiguíbúða og jafnvel söluframboð. 
29. apríl 2025
Verðbólga yfir væntingum og mælist 4,2%
Verðbólga mældist 4,2% í apríl og hækkaði úr 3,8% frá því í mars. Verðbólga var umfram okkar spá, einkum vegna þess að reiknuð húsaleiga og verð á matvörum hækkaði meira en við bjuggumst við.