Hag­sjá: Slak­að á að­haldi í fjár­lög­um 2020 – op­in­ber fjár­fest­ing minni en ætl­að var

Miklar sveiflur hafa verið í opinberri fjárfestingu að undanförnu. Á fyrstu þremur fjórðungum ársins dróst opinber fjárfesting t.d. saman um tæp 6% frá sama tíma á síðasta ári. Þá dróst fjárfestingin einnig saman um 6% milli 2. og 3. ársfjórðungs í ár. Fjárfestingin stökk upp í miklar hæðir á 4. ársfjórðungi í fyrra vegna Hvalfjarðarganganna. og því þarf mikið að gerast til þess að breytingin á milli 2018 og 2019 verði jákvæð.
6. desember 2019

Samantekt

Fjárlög voru samþykkt á dögunum í samræmi við breytingartillögur meirihluta fjárlaganefndar. Niðurstaðan varð því tæplega 10 ma. kr. halli á fjárlögum næsta árs. Samkvæmt þessu nemur hallinn um 0,3% af vergri landsframleiðslu en óvissusvigrúm vegna tilslökunar, sem kveðið var á um í fjármálastefnu 2020-2024, hljóðaði upp á hámark 0,8% af VLF fyrir árin 2019-2022.

Samkvæmt niðurstöðum þjóðhagsreikninga jókst samneyslan um 2,8% á fyrstu þremur fjórðungum ársins miðað við sama tíma á síðasta ári. Opinber fjárfesting dróst hins vegar saman um 5,8% á sama tíma.

Umfang samneyslunnar í hlutfalli við landsframleiðslu er jafnan mismunandi innan ársins, minnst á 3. ársfjórðungi þegar sumarleyfi hafa mikil áhrif á starfsemi hins opinbera. Svo er að sjá sem þessar sveiflur hafi aukist frá árinu 2010. Sveiflur í opinberri fjárfestingu eru einnig töluverðar innan ársins og eru fjárfestingar oft minnstar á 1. ársfjórðungi þegar erfiðara er um framkvæmdir.

Samneysla jókst stöðugt að raungildi allt frá aldamótum fram til ársins 2008. Eftir það fór hún lækkandi fram til ársins 2012 þegar hún fór að hækka aftur. Samneyslan náði ekki fyrra hámarki sínu frá 2008 fyrr en á árinu 2017 og síðan bættist enn við 2018.

Annar mælikvarði á samneysluna er hlutdeild hennar í landsframleiðslunni (VLF), en hún varð hæst um 25% á árunum 2003 og 2008. Hlutur samneyslu af VLF lækkaði stöðugt frá 2008 fram til 2016 en hefur hækkað síðan. Hlutur samneyslu af VLF í fyrra var 1,3 prósentustigum minni en var 2008. Síðustu ársfjórðunga hefur heldur dregið úr vexti samneyslu og hefur aukningin verið u.þ.b. 3% á ári síðustu fjórðunga.

Frá aldamótum hefur hlutfall opinberrar fjárfestingar af VLF verið að meðaltali 3,8% á ári. Hæstu gildin voru 5,1% á árunum 2000 og 2001 og lægsta gildið var 2,7% á árinu 2013. Gildið fyrir 2018 var 3,9% sem er nálægt meðaltali frá aldamótum.

Í gildandi fjármálastefnu og fjármálaáætlun stjórnvalda hafa verið yfirlýsingar um nauðsyn aukinnar opinberrar fjárfestingar, sérstaklega í innviðum. Sérstaklega hefur verið bent á að einmitt nú, þegar atvinnuvegafjárfesting er í lágmarki, sé lag fyrir hið opinbera til þess að stíga inn og láta til sín taka.

Eins og getið var um hér að framan hafa verið miklar sveiflur í opinberri fjárfestingu að undanförnu. Á fyrstu þremur fjórðungum ársins dróst opinber fjárfesting t.d. saman um tæp 6% frá sama tíma á síðasta ári. Þá dróst fjárfestingin einnig saman um 6% milli 2. og 3. ársfjórðungs í ár. Fjárfestingin stökk upp í miklar hæðir á 4. ársfjórðungi í fyrra vegna Hvalfjarðarganganna og því þarf mikið að gerast til þess að breytingin á milli 2018 og 2019 verði jákvæð.

Í afgreiðsluferli fjárlagafrumvarpsins voru framlög til nýbyggingar Landspítalans lækkaðar um 3,5 ma. kr. vegna tafa á framkvæmdum. Í frumvarpinu er gert ráð fyrir fjárfestingu upp á 72,4 ma. kr. Hækkunin frá árinu 2019 nemur rúmum 10 ma. kr. sem sé aukning um 17%.

Opinber fjárfesting af því tagi að taka við Hvalfjarðargöngum eða greiða viðbótarkostnað vegna ferju sem þegar er komin í notkun er væntanlega ekki sú innviðafjárfesting sem stefnt var að í fjármálastefnu. Það lítur því út fyrir að sú stefna ríkisstjórnarinnar að koma sterkt inn á sama tíma og atvinnuvegafjárfesting er að dragast saman sé ekki að takast sem skyldi. Mikilvægt er að áform um aukna fjárfestingu hins opinbera á næstu misserum verði hrundið í framkvæmd tímanlega því annars er hætt við að þær komi til þegar hagsveiflan hefur snúist á ný og magni því hagsveifluna fremur en að vera hagsveiflujafnandi eins og ætlunin er.

Lesa Hagsjána í heild

Hagsjá: Slakað á aðhaldi í fjárlögum 2020 – opinber fjárfesting minni en ætlað var (PDF)

Þú gætir einnig haft áhuga á
Byggingakrani og fjölbýlishús
25. sept. 2023
Vikubyrjun 25. september 2023
Vísitala íbúðaverðs á höfuðborgarsvæðinu hækkaði um 0,7% milli mánaða í ágúst, samkvæmt gögnum sem HMS birti í síðustu viku. Vísitalan lækkaði þó nokkuð í júní og júlí og hækkunin kom því nokkuð á óvart. Í næstu viku ber hæst birting Hagstofunnar á vísitölu neysluverðs á fimmtudag.
Fasteignir
20. sept. 2023
Vísitala íbúðaverðs hækkar lítillega og verðbólguspáin með
Vísitala íbúðaverðs hækkaði um 0,7% milli mánaða í ágúst. Árshækkun vísitölunnar fór úr 0,8% í 2,0%. Undirritaðir kaupsamningar á höfuðborgarsvæðinu voru 9,6% færri í júlí en í sama mánuði í fyrra. Vísitalan er hærri en við gerðum ráð fyrir við gerð verðbólguspár fyrir septembermánuð og því færum við hana upp og spáum 7,8% ársverðbólgu í stað 7,7%.
Flugvöllur, Leifsstöð
18. sept. 2023
Aukinn þjónustuútflutningur skýrist allur af vexti ferðaþjónustu
Um 282 þúsund erlendir ferðamenn fóru um Keflavíkurflugvöll í ágúst. Ef sumarmánuðirnir eru teknir saman hafa aðeins einu sinni komið fleiri ferðamenn að sumri, árið 2018. Samkvæmt nýjustu þjóðhagsreikningum Hagstofunnar jókst þjónustuútflutningur á fyrstu tveimur fjórðungum ársins um 21%, og má rekja allan þann vöxt til ferðaþjónustunnar.
Hverasvæði
18. sept. 2023
Vikubyrjun 18. september 2023
Í síðustu viku komu tölur um brottfarir frá Leifsstöð, skráð atvinnuleysi og veltu greiðslukorta. Í þessari viku ber hæst vísitala íbúðaverðs, sem kemur á þriðjudag, og yfirlýsing fjármálastöðugleikanefndar Seðlabanka Íslands, sem gefin verður út á miðvikudaginn.
Símagreiðsla
15. sept. 2023
Frekari merki um hægari takt
Nýjar kortaveltutölur bera með sér frekari vísbendingar um að verulega sé að hægja á innlendri eftirspurn. Heildarkortavelta íslenskra heimila dróst saman um 3,4% milli ára í ágúst. Kortavelta Íslendinga innanlands var 4,3% minni en í ágúst í fyrra á föstu verðlagi og hefur nú dregist saman sex mánuði í röð. Erlendis jókst kortavelta Íslendinga um 0,7% á milli ára og kortaveltujöfnuður er jákvæður um 19,2 milljarða.
Flugvél
14. sept. 2023
Spáum 7,7% verðbólgu í september
Við spáum því að vísitala neysluverðs hækki um 0,07% milli mánaða í september og að ársverðbólga standi í stað og verði áfram 7,7%. Útsölulok hafa aftur mest áhrif til hækkunar milli mánaða í september samkvæmt spánni. Það sem helst dregur spána niður er árstíðabundin lækkun á flugfargjöldum til útlanda. Við gerum ráð fyrir að verðbólga lækki áfram næstu mánuði og verði 6,6% í desember.
Foss
11. sept. 2023
Vikubyrjun 11. september 2023
Í síðustu viku birti Seðlabankinn fundargerð peningastefnunefndar. Samkvæmt henni greiddi einn nefndarmaður atkvæði gegn tillögu seðlabankastjóra um að hækka vexti um 0,50 prósentustig á síðasta fundi nefndarinnar og hefði heldur kosið að hækka þá um 0,25 prósentustig. Í þessari viku berast gögn yfir fjölda brottfara um Leifsstöð, skráð atvinnuleysi og kortaveltu.
4. sept. 2023
Mánaðaryfirlit yfir sértryggð skuldabréf - ágúst 2023
Meðfylgjandi er mánaðarlegt yfirlit um sértryggð skuldabréf.
Bláa lónið
4. sept. 2023
Vikubyrjun 4. september 2023
Verðbólga jókst úr 7,6% í 7,7% samkvæmt ágústmælingu Hagstofunnar. Hagvöxtur mældist 4,5% á öðrum ársfjórðungi samkvæmt nýjum þjóðhagsreikningum sem Hagstofan birti í vikunni, en hagvöxtur á fyrsta ársfjórðungi mældist 7,1%. Minni vöxtur einkaneyslu skýrir að stórum hluta minni hagvöxt á öðrum ársfjórðungi.
Fataverslun
31. ágúst 2023
Hægir á hagvexti og einkaneysla á mann dregst saman
Hagvöxtur mældist 4,5% á öðrum ársfjórðungi, samkvæmt fyrsta mati Hagstofunnar. Eins og við var að búast benda tölurnar til þess að hægt hafi á hagkerfinu, en hagvöxtur mældist 7,1% á fyrsta ársfjórðungi. Vaxtahækkanir hafa tekið að tempra innlenda eftirspurn á sama tíma og hægt hefur á vexti kaupmáttar á síðustu misserum. Einkaneysla jókst örlítið en vegna hraðrar fólksfjölgunar dróst hún saman á mann.
Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur