Hag­sjá: Mikl­ar svipt­ing­ar í heil­brigð­is- og mennta­mál­um á síð­ustu árum

Á síðustu 20 árum hafa útgjöld á mann til heilbrigðis- og fræðslumála sveiflast mikið. Í báðum tilvikum voru útgjöld á mann hæst á árinu 2008 og lækkuðu mikið á árunum þar á eftir. Útgjöld á mann voru lægst í báðum málaflokkum á árinu 1998, um 480 þúsund vegna heilbrigðismála og um 440 þúsund til fræðslumála.
26. mars 2018

Samantekt

Atvinnuvegafjárfesting án stóriðju í hámarki

Á árinu 2017 námu útgjöld til heilbrigðis- og fræðslumála um 60% af samneyslu þjóðarinnar. Hlutur hvors málaflokks um sig var í kringum 30% af samneyslu ársins. Í fyrra var hlutfall heilbrigðismála af vergri landsframleiðslu (VLF) 7,2% og hlutur fræðslumála 6,7%. Þessar tölur hafa sveiflast töluvert á síðustu árum. Þannig fór hlutfall heilbrigðismála hæst upp í 8,2% af VLF á árinu 2003 og féll svo niður fyrir 7% á árinu 2011. Hlutfallið hefur verið í kringum 7% síðan og fór upp í 7,2% í fyrra. Meðalhlutfall tímabilsins frá 1998 til 2017 var 7,3%, en var mun hærra á fyrri hluta tímabilsins en því síðara.

Hlutur fræðslumála jókst mikið frá 1998 til 2002 og var stærstur á árunum 2002 til 2006, um 7,5%. Hlutfallið lækkaði stöðugt frá árinu 2009 fram til síðasta árs, þegar það var 6,7%. Meðalhlutfall alls tímabilsins var 7,1%.

Sé litið til samneyslunnar fór hlutur heilbrigðismála af samneyslu hæst í rúm 35% á árinu 2009, lækkaði svo niður í rúm 28% á árinu 2011, en hefur síðan hækkað og var 31% í fyrra. Hlutur fræðslumála fór hækkandi upp í 32% árið 2006, en lækkaði niður í 28% á árinu 2012 og er nú kominn upp í 29%. Sé litið á sameiginlega hlutdeild þessara tveggja mikilvægu málaflokka af samneyslunni var hann hæstur rúmlega 65% á árinu 2009. Hlutfallið var nokkuð stöðugt frá 2001 til 2005 þegar það tók að lækka stöðugt fram til 2012. Síðan hefur það farið hækkandi og var um 60% í fyrra.

Á síðustu 20 árum hafa útgjöld á mann til þessara tveggja málaflokka bæði hækkað og lækkað. Í báðum tilvikum voru útgjöld á mann hæst á árinu 2008 og lækkuðu mikið á árunum þar á eftir. Sé litið á staðvirt útgjöld á mann voru þau lægst í báðum málaflokkum á árinu 1998, um 480 þúsund á mann vegna heilbrigðismála og um 440 þúsund til fræðslumála. Útgjöldin voru svo svipuð til beggja málaflokka á árinu 2008, um 570 þúsund á mann. Þau féllu svo niður í 485 þúsund fyrir báða málaflokka á árinu 2012. Síðan hafa útgjöld á mann vegna heilbrigðismála hækkað stöðugt og voru um 535 þúsund á mann í fyrra. Útgjöld til fræðslumála hækkuðu eilítið milli áranna 2013 og 2014 en hafa síðan staðið í stað. Útgjöld á mann til heilbrigðismála hafa þannig hækkað um rúm 10% að raunvirði frá 2012 en einungis um 3% til fræðslumála.

Lesa Hagsjána í heild

Hagsjá: Miklar sviptingar í heilbrigðis- og menntamálum á síðustu árum (PDF)

Þú gætir einnig haft áhuga á
Greiðsla
18. feb. 2025
Neysla enn á uppleið þótt atvinnuleysi aukist
Enn eru merki um að landsmenn hafi svigrúm til neyslu þrátt fyrir langvarandi hávaxtastig. Kortavelta eykst með hverjum mánuðinum, utanlandsferðir í janúar hafa aldrei verið jafnmargar og í ár og samt virðast yfirdráttarlán ekki hafa færst í aukana. Á sama tíma hefur slaknað þó nokkuð á spennu á vinnumarkaði, eftirspurn eftir vinnuafli hefur dvínað og atvinnuleysi tók stökk í janúar þegar það fór yfir 4%.
Fólk við Geysi
17. feb. 2025
Vikubyrjun 17. febrúar 2025
Erlendum ferðamönnum í janúar fækkaði um 5,8% á milli ára samkvæmt talningu Ferðamálastofu sem birt var í síðustu viku. Einnig fóru fram verðmælingar Hagstofunnar vegna vísitölu neysluverðs í febrúar og spáum við því að verðbólga hjaðni niður í 4,3%. Í þessari viku fáum við kortaveltutölur frá Seðlabankanum, vísitölur íbúða- og leiguverðs frá HMS auk þess sem fundargerð peningastefnunefndar verður birt.
Litríkir bolir á fataslá
13. feb. 2025
Spáum áframhaldandi hjöðnun í febrúar: Úr 4,6% í 4,3%
Við spáum því að vísitala neysluverðs hækki um 0,98% á milli mánaða í febrúar og að verðbólga hjaðni úr 4,6% í 4,3%. Við búumst við áframhaldandi hjöðnun næstu mánuði og að ársverðbólga verði komin niður í 3,7% í maí.   
Seðlabanki Íslands
10. feb. 2025
Vikubyrjun 10. febrúar 2025
Peningastefnunefnd lækkaði vexti um 0,5 prósentustig í síðustu viku. Í þessari viku koma tölur um skráð atvinnuleysi og fjölda brottfara frá Leifsstöð auk þess sem Hagstofan framkvæmir verðkannanir vegna vísitölu neysluverðs. Uppgjörstímabilið í Kauphöllinni er síðan enn í fullum gangi.
3. feb. 2025
Fréttabréf Greiningardeildar 3. febrúar 2025
Mánaðarlegt fréttabréf frá Greiningardeild um nýjustu hagtölur og stöðu og horfur í efnahagsmálum.
Flutningaskip
3. feb. 2025
Aukinn halli af vöruviðskiptum í fyrra
Halli af vöruviðskiptum jókst í fyrra, en ekki með sama hraða og síðustu tvö ár þar á undan. Að það hægi á aukningunni gæti verið merki um að jafnvægi sé að aukast í hagkerfinu, en á móti kemur að innflutningsverðmæti hafa aldrei verið meiri sem gæti verið merki um aukin umsvif.
Seðlabanki Íslands
3. feb. 2025
Vikubyrjun 3. febrúar 2025
Verðbólga lækkaði á milli mánaða í janúar, úr 4,8% í 4,6%. Við eigum von á að Seðlabankinn lækki vexti um 0,5 prósentustig á miðvikudaginn. Fyrstu uppgjör fyrir árið 2024 komu í síðustu viku, en uppgjörstímabilið heldur áfram í þessari viku.
30. jan. 2025
Spáum vaxtalækkun um 0,5 prósentustig
Við spáum 0,5 prósentustiga vaxtalækkun í næstu viku. Verðbólga mældist 4,6% í janúar. Hún hjaðnaði í takt við spá okkar og hefur þokast niður um 0,5 prósentustig frá síðustu vaxtaákvörðun. Hægt hefur á íbúðaverðshækkunum og verðbólguvæntingar virðast stöðugri en áður. Laun hafa hækkað mun minna en áður og vinnumarkaður hefur leitað í eðlilegra horf.  
Fasteignir
30. jan. 2025
Verðbólga hjaðnar áfram
Vísitala neysluverðs lækkaði um 0,27% á milli mánaða í janúar, samkvæmt nýbirtum tölum Hagstofu Íslands. Ársverðbólga lækkar því úr 4,8% í 4,6%. Við eigum enn von á að verðbólga hjaðni næstu mánuði og verði 3,9% í apríl.
Íbúðahús
27. jan. 2025
Vikubyrjun 27. janúar 2025
Í vikunni birtast verðbólgutölur fyrir janúar. Við eigum von á að verðbólga hjaðni og mælist 4,6%. Í síðustu viku birtist vísitala íbúðaverðs fyrir desember sem sýndi lækkun upp á 0,6% á milli mánaða. Vísitala leiguverðs sýndi einnig lækkun á milli mánaða, um 0,9%.
Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur