Samantekt
Launavísitalan var nær óbreytt milli júní og júlí og hefur alls hækkað um 7,2% frá júlí 2016. Það hefur hægt nær sífellt á hækkunartaktinum frá aprílmánuði í fyrra, þegar árshækkunin náði hámarki í 13,4%. Vegna lítillar verðbólgu heldur kaupmáttur launa áfram að aukast og var meiri en nokkru sinni nú í júlí, eða 5,3% meiri en fyrir ári síðan.
Þó dregið hafi úr launahækkunartakti hafa launahækkanir hér á landi verið mun meiri en í þeim löndum sem við eigum í mestum viðskiptum við. Þegar styrkingu krónunnar á síðustu misserum er bætt við gefur augaleið að samkeppnisstaða íslenskra fyrirtækja gagnvart erlendum hefur rýrnað verulega.
Íslenska launavísitalan, mæld í evrum, hækkaði um 60% frá 2012 til 2016. Á sama tíma hækkuðu laun í helstu viðskiptalöndum okkar að hámarki um 6-8%, voru nær óbreytt í Svíþjóð og lækkuðu um rúm 10% í Noregi. Raungengi krónu miðað við laun hefur alls hækkað um 66,5% yfir tímabilið 2012 fram á fyrsta ársfjórðung þessa árs. Fyrirtæki sem eru í útflutningi, hvort sem það er útflutningur á vöru eða þjónustu, búa því augljóslega við skerta samkeppnisstöðu og mega vart við miklum launahækkunum á næstu misserum ef samkeppnisstaða þeirra á ekki að versna enn meira.
Laun á almenna markaðnum hækkuðu um 7,4% á milli maí 2016 og maí 2017. Á sama tíma hækkuðu laun á opinbera markaðnum alls um 8,4%, 8,4% hjá starfsmönnum ríkisins og 8,3% hjá starfsmönnum sveitarfélaga. Almenn samningsbundin hækkun um 4,5% varð á almenna markaðnum 1. maí 2017. Sú næsta kemur ekki fyrr en í maí á næsta ári, verði samningum ekki sagt upp.
Launabreytingar í atvinnugreinum milli maí 2016 og maí 2017 voru á bilinu 4,7-8,6%. Hækkunin var mest í flutningum og geymslu, 8,6%, og var einnig yfir 8% í byggingarstarfsemi og verslun. Laun í veitustarfsemi hækkuðu minnst, eða um 4,7%, sem er langtum minna en hækkun launavísitölunnar á sama tímabili. Í febrúar var gildistími núgildandi kjarasamninga framlengdur um eitt ár. Launahækkun upp á 4,5% kom til framkvæmda á almenna markaðnum þann 1. maí og gildi samningurinn áfram munu laun almennt hækka um 3% þann 1. maí 2018.
Töluverður fjöldi samninga er nú laus, aðallega á opinbera markaðnum, og eru viðræður í gangi, t.d. á vettvangi félaga Bandalags háskólamanna og Kennarasambandsins. Niðurstaða þeirra viðræðna mun eflaust ráða miklu um hvort kjarasamningar verði framlengdir í febrúar 2018.
Eins og oft gerist í viðræðum um kjarasamninga hér á landi virðist ekki horft mikið til samkeppnisstöðu og samanburðar við viðskiptalönd okkar. Kröfur nú byggja mestmegnis á samanburði við aðra hópa og þar hafa ákvarðanir kjararáðs um verulegar launahækkanir til alþingismanna og stjórnenda innan ríkisins ekki gert stöðuna einfaldari.
Lesa Hagsjána í heild
