Hag­sjá: Kaup­mátt­ur jókst veru­lega milli ára - en minna en ver­ið hef­ur

Kaupmáttur launa jókst um 5% milli áranna 2016 og 2017. Það er svipuð aukning og var á árinu 2015, en töluvert minna en á árinu 2016 þegar kaupmáttur jókst um 9,5%. Frá árinu 1990 hefur kaupmáttur að jafnaði aukist um 1,9% á ári þannig að kaupmáttaraukning síðasta árs er langt umfram meðaltalið.
26. janúar 2018

Samantekt

Launavísitalan hafði í desember hækkað um 6,9% frá því í desember 2016. Hækkunartaktur launa á ársgrundvelli hefur lækkað aðeins, en þó verið nokkuð stöðugur í kringum 7% síðustu mánuði. Þá hefur takturinn lækkað töluvert frá vorinu 2016, þegar árshækkunin náði hámarki í rúmlega 13%.

Í maí 2017 voru síðast samningsbundnar launahækkanir á almenna vinnumarkaðnum og hækkuðu laun almennt um 4,5%. Þrátt fyrir það hefur hækkunartaktur vísitölunnar verið í kringum 7% allt frá þeim tíma, sem bendir til þess að eitthvert launaskrið sé í gangi.

Launavísitalan hefur hækkað mikið á síðustu árum. Hækkunin var 5,8% árið 2014, 7,2% árið 2015, 11,4% árið 2016 og svo 6,8% árið 2017. Þessi ár hafa heildarráðstöfunartekjur og kaupmáttur sömuleiðis hækkað mikið vegna atvinnuaukningar og lítillar verðbólgu. Hækkun launavísitölu á síðasta ári er nokkuð nálægt meðaltali breytinga frá árinu 1990, sem var 6,5%. Eins og margoft hefur verið bent á er þarna um að ræða mun meiri hækkun nafnlauna en í nálægum löndum.

Kaupmáttur launa jókst um 5% milli áranna 2016 og 2017. Það er svipuð aukning og var á árinu 2015, en töluvert minna en á árinu 2016 þegar kaupmáttur jókst um 9,5%. Frá árinu 1990 hefur kaupmáttur að jafnaði aukist um 1,9% á ári þannig að kaupmáttaraukning síðasta árs er langt umfram meðaltalið.

Á síðustu dögum hafa borist fréttir um efasemdir innan raða Samtaka atvinnulífsins og Alþýðusambands Íslands um að launavísitalan mæli launabreytingar rétt. Því er haldið fram að launavísitalan hafi ofmetið raunverulegar launabreytingar um rúmlega 1% umfram hækkun meðallauna á tímabilinu 2005-2016. Jafnframt hefur komið fram að ágreiningur hafi verið uppi um gæði mælinga launavísitölunnar allt frá upphafi. Þá er bent á að Hagstofa Íslands hefur ekki birt rannsóknir á aðferðafræði sinni eða áhrifum hennar á mat á launabreytingum.

Það er athyglisvert að þunginn í þessari gagnrýni skuli verða svona mikill um þessar mundir. Reyndar er mikið undir á vinnumarkaði varðandi framlengingu kjarasamninga, en sú staða hefur margoft komið upp á undanförnum árum án þess að þetta atriði hafi borið á góma. Spurningin um hvað er verið að mæla og hvernig er flókin og hlýtur að vera háð fjölmörgum þáttum eins og stöðu hagsveiflunnar hverju sinni og aðstæðum á vinnumarkaði.

Niðurstaða endurskoðunar í febrúar er einn stærsti óvissuþátturinn um þróun efnahagsmála á næstu misserum. Um þá stöðu var getið sérstaklega í nýlegum stjórnarsáttmála og í framhaldi af því hafa verið haldnir reglulegir fundir ríkisstjórnar og aðila vinnumarkaðar.

Eins og margsinnis áður mun þróun mála á vinnumarkaði næstu mánuði skipta miklu máli fyrir efnahagsþróun næstu missera. Það er því mikilvægt að vel takist til við lausn yfirstandandi kjaradeilna og augljóst að stjórnvöld taka málið alvarlega.

Lesa Hagsjána í heild

Hagsjá: Kaupmáttur jókst verulega milli ára - en minna en verið hefur (PDF)

Þú gætir einnig haft áhuga á
Fjölskylda við sumarbústað
30. okt. 2024
Verðbólga lækkar áfram og mælist 5,1% í október
Vísitala neysluverðs hækkaði um 0,28% á milli mánaða í október og verðbólga lækkar því úr 5,4% í 5,1%. Verð á mat og drykkjarvörum og flugfargjöld til útlanda höfðu mest áhrif til hækkunar. Reiknuð leiga hækkaði mjög lítið á milli mánaða. Kílómetragjald á bensín- og olíubíla verður með í verðmælingum Hagstofunnar.
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn
28. okt. 2024
Vikubyrjun 28. október 2024
Í vikunni birtir Hagstofan verðbólgutölur fyrir októbermánuð. Þessar verðbólgutölur verða þær síðustu fyrir næstu vaxtaákvörðun sem verður tilkynnt þann 20. nóvember nk. Í síðustu viku birti Hagstofan veltu skv. VSK-skýrslum, niðurstöður úr vinnumarkaðsrannsókn og launavísitölu. Þá er uppgjörstímabilið í kauphöllinni áfram í fullum gangi.
Vélsmiðja Guðmundar
23. okt. 2024
Velta í hagkerfinu eykst og tæknigreinar draga vagninn
Velta í hagkerfinu jókst um 2,1% á milli ára í júlí og ágúst að raunvirði, samkvæmt virðisaukaskattskýrslum. Svo mikið hefur veltan ekki aukist frá því á VSK-tímabilinu janúar-febrúar árið 2023, þegar hagkerfið var enn að rétta úr kútnum eftir covid-samdráttinn.
Fiskveiðinet
22. okt. 2024
Meiri hagvöxtur ef loðna finnst
Hafrannsóknarstofnun leggur til að ekki verði gefinn út loðnukvóti fyrir veiðitímabilið 2024/2025. Ráðgjöfin verður uppfærð í janúar, þegar nýjar mælingar fara fram og því er ekki útséð um loðnuveiðar á næsta ári. Fyndist loðna í nægilegu magni hefði það töluverð áhrif á hagvöxt á næsta ári. Loðna hefur verið veidd hér á landi frá árinu 1962 og aðeins þrisvar orðið algjör loðnubrestur, árin 2019, 2020 og nú síðast í ár. 
21. okt. 2024
Vikubyrjun 21. október 2024
Í síðustu viku birtum við hagspá til ársins 2027. Vísitala íbúðaverðs og vísitala leiguverðs lækkuðu á milli mánaða í september og greiðslukortavelta heimilanna dróst saman á milli ára innanlands en jókst erlendis. Seðlabankinn birti fundargerð peningastefnunefndar og voru allir nefndarmenn sammála um að lækka vexti. Nokkur fyrirtæki birta uppgjör í þessari viku.
15. okt. 2024
Morgunfundur um hagspá til 2027 - upptökur
Hagspá Landsbankans til ársins 2027 var kynnt á morgunfundi í Silfurbergi Hörpu þriðjudaginn 15. október 2024 en auk þess var fjallað um stöðu og horfur á alþjóðlegum mörkuðum og í áhugaverðum pallborðsumræðum ræddu forstjórar fjögurra útflutningsfyrirtækja um tækifæri og áskoranir í útflutningi.
Hagspá Landsbankans
15. okt. 2024
Hagspá til 2027: Hagkerfið nær andanum
Greiningardeild Landsbankans spáir því að hagkerfið standi nánast í stað á milli ára í ár og að landsframleiðsla dragist saman um 0,1%. Bakslag í útflutningsgreinum setti svip sinn á fyrri hluta árs, loðnubrestur og hægari vöxtur ferðaþjónustu ollu samdrætti á sama tíma og háir vextir hafa kælt eftirspurnina sem engu að síður mælist nokkuð kröftug.
Smiður
14. okt. 2024
Vikubyrjun 14. október 2024
Í fyrramálið kynnum við nýja hagspá til ársins 2027 á morgunfundi í Hörpu. HMS birtir í vikunni vísitölu íbúðaverðs, vísitölu leiguverðs og mánaðarskýrslu um húsnæðismarkaðinn. Á miðvikudag birtist svo fundargerð peningastefnunefndar. Í síðustu viku bar hæst að erlendum ferðamönnum fjölgaði aðeins á milli ára í september á sama tíma og atvinnuleysi jókst lítillega.
Frosnir ávextir og grænmeti
10. okt. 2024
Spáum að verðbólga hjaðni í 5,1% í október 
Við spáum því að vísitala neysluverðs hækki um 0,27% á milli mánaða í október og að verðbólga lækki úr 5,4% niður í 5,1%. Við eigum von á áframhaldandi hjöðnun næstu mánuði og að ársverðbólga verði komin niður í 4,2% í janúar á næsta ári.
Seðlabanki Íslands
7. okt. 2024
Vikubyrjun 7. október 2024
Peningastefnunefnd Seðlabankans lækkaði vexti í síðustu viku, í fyrsta sinn í fjögur ár. Stýrivextir eru nú 9% eftir að hafa staðið í 9,25% í meira en ár. Verðbólga á evrusvæðinu er enn á niðurleið og mældist 1,8% í september, undir 2% verðbólgumarkmiði. Verðbólgutölur í Bandaríkjunum verða birtar í þessari viku.
Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur