Hagsjá: Kaupmáttur jókst verulega milli ára - en minna en verið hefur
Samantekt
Launavísitalan hafði í desember hækkað um 6,9% frá því í desember 2016. Hækkunartaktur launa á ársgrundvelli hefur lækkað aðeins, en þó verið nokkuð stöðugur í kringum 7% síðustu mánuði. Þá hefur takturinn lækkað töluvert frá vorinu 2016, þegar árshækkunin náði hámarki í rúmlega 13%.
Í maí 2017 voru síðast samningsbundnar launahækkanir á almenna vinnumarkaðnum og hækkuðu laun almennt um 4,5%. Þrátt fyrir það hefur hækkunartaktur vísitölunnar verið í kringum 7% allt frá þeim tíma, sem bendir til þess að eitthvert launaskrið sé í gangi.
Launavísitalan hefur hækkað mikið á síðustu árum. Hækkunin var 5,8% árið 2014, 7,2% árið 2015, 11,4% árið 2016 og svo 6,8% árið 2017. Þessi ár hafa heildarráðstöfunartekjur og kaupmáttur sömuleiðis hækkað mikið vegna atvinnuaukningar og lítillar verðbólgu. Hækkun launavísitölu á síðasta ári er nokkuð nálægt meðaltali breytinga frá árinu 1990, sem var 6,5%. Eins og margoft hefur verið bent á er þarna um að ræða mun meiri hækkun nafnlauna en í nálægum löndum.
Kaupmáttur launa jókst um 5% milli áranna 2016 og 2017. Það er svipuð aukning og var á árinu 2015, en töluvert minna en á árinu 2016 þegar kaupmáttur jókst um 9,5%. Frá árinu 1990 hefur kaupmáttur að jafnaði aukist um 1,9% á ári þannig að kaupmáttaraukning síðasta árs er langt umfram meðaltalið.
Á síðustu dögum hafa borist fréttir um efasemdir innan raða Samtaka atvinnulífsins og Alþýðusambands Íslands um að launavísitalan mæli launabreytingar rétt. Því er haldið fram að launavísitalan hafi ofmetið raunverulegar launabreytingar um rúmlega 1% umfram hækkun meðallauna á tímabilinu 2005-2016. Jafnframt hefur komið fram að ágreiningur hafi verið uppi um gæði mælinga launavísitölunnar allt frá upphafi. Þá er bent á að Hagstofa Íslands hefur ekki birt rannsóknir á aðferðafræði sinni eða áhrifum hennar á mat á launabreytingum.
Það er athyglisvert að þunginn í þessari gagnrýni skuli verða svona mikill um þessar mundir. Reyndar er mikið undir á vinnumarkaði varðandi framlengingu kjarasamninga, en sú staða hefur margoft komið upp á undanförnum árum án þess að þetta atriði hafi borið á góma. Spurningin um hvað er verið að mæla og hvernig er flókin og hlýtur að vera háð fjölmörgum þáttum eins og stöðu hagsveiflunnar hverju sinni og aðstæðum á vinnumarkaði.
Niðurstaða endurskoðunar í febrúar er einn stærsti óvissuþátturinn um þróun efnahagsmála á næstu misserum. Um þá stöðu var getið sérstaklega í nýlegum stjórnarsáttmála og í framhaldi af því hafa verið haldnir reglulegir fundir ríkisstjórnar og aðila vinnumarkaðar.
Eins og margsinnis áður mun þróun mála á vinnumarkaði næstu mánuði skipta miklu máli fyrir efnahagsþróun næstu missera. Það er því mikilvægt að vel takist til við lausn yfirstandandi kjaradeilna og augljóst að stjórnvöld taka málið alvarlega.
Lesa Hagsjána í heild
Hagsjá: Kaupmáttur jókst verulega milli ára - en minna en verið hefur (PDF)
