Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur

Hag­sjá: Aukn­ing kaup­mátt­ar í sum­ar – nýj­ar mæl­ing­ar á launa­þró­un

Verulega hefur hægt á aukningu kaupmáttar launa frá því sem mest var og hefur kaupmáttur verið nokkuð stöðugur frá því um mitt ár 2017. Þar sem verðlag hækkaði einungis um hálft prósent samtals í maí og júní tók kaupmáttur stökk upp á við og jókst um 2,4% milli apríl og júní.
16. ágúst 2018

Samantekt

Í júní voru um 202 þúsund launþegar á íslenskum vinnumarkaði og hafði þeim fjölgað um 3.500 frá júní 2017, eða um 2%. Launþegum í byggingarstarfsemi og mannvirkjagerð fjölgaði mest á þessu tímabili, um u.þ.b. 900 eða um 7%. Á sama tímabili fækkaði launþegum um 400 í sjávarútvegi, eða sem nemur -4%.

Sé litið á 12 mánaða hlaupandi meðaltal, frá júlí 2017 til júní 2018, fengu að meðaltali um 192.000 einstaklingar greidd laun sem var aukning um 7.500 (4,1%) samanborið við 12 mánaða tímabil ári fyrr. Launþegum er enn að fjölga, en í mun minna mæli en verið hefur á síðustu árum eins og munurinn á milli breytinga ársmeðaltala og breytinga milli ára sýnir glögglega.

Launavísitalan hækkaði um 0,7% milli maí og júní og hafði þá hækkað samtals um 3% í maí og júní sem svarar til áfangahækkunar á almennum markaði í byrjun maí. Vísitalan hefur þrátt fyrir það lækkað nokkuð á ársgrundvelli. Hækkunartaktur launa á ársgrundvelli hafði verið nokkuð stöðugur í rúmlega 7% í u.þ.b. ár en er nú kominn niður fyrir 6%. Meginskýring lækkunar á ársbreytingu vísitölunnar eru minni launabreytingar í maí í ár en í fyrra, en áfangahækkanir í almennum kjarasamningum voru í maí bæði í ár og í fyrra.

Verulega hefur hægt á aukningu kaupmáttar launa frá því sem mest var og hefur kaupmáttur verið nokkuð stöðugur frá því um mitt ár 2017. Þar sem verðlag hækkaði einungis um hálft prósent samtals í maí og júní tók kaupmáttur stökk upp á við og jókst um 2,4% milli apríl og júní. Kaupmáttur launa var 3,2% meiri nú í júní en hann var fyrir ári. Frá upphafi árs 2015 hefur kaupmáttur launavísitölu aukist um tæp 24%, eða u.þ.b. 7% á ári. Það er veruleg aukning, bæði sögulega séð og í samanburði við önnur lönd.

Nýlega birti Hagstofan nýja vísitölu heildarlauna. Nýja vísitalan er dálítið frábrugðin hinni hefðbundnu launavísitölu og er ætlað að sýna þróun launa á vinnustund fyrir fasta samsetningu vinnutíma. Gamla launavísitalan, sem hefur verið í notkun lengi, byggir einungis á breytingum reglulegra launa þar sem hvorki er tekið tillit til tilfallandi yfirvinnu né óreglulegra greiðslna.

Hin nýja vísitala heildarlauna byggir hins vegar á öllum greiddum launum deilt með heildarfjölda greiddra stunda og er ætlað að endurspegla launaþróun fyrir vinnustund að teknu tilliti til breytinga á hlutfalli vinnuafls með há eða lág laun, breyttu hlutfalli yfirvinnustunda og samspili þessara þátta. Vísitala heildarlauna tekur þannig tillit til yfirvinnu, kaupauka, árlegra eingreiðslna og annarra óreglulegra þátta sem eru ekki hluti af launavísitölu. Þannig má segja að vísitala heildarlauna sé mun nær þeim tekjuhugtökum sem notuð eru í þjóðhagsreikningum en gamla launavísitalan.

Vísitala heildarlauna sveiflast meira en launavísitalan og er með reglulegar ársfjórðungssveiflur. Þannig lækka heildarlaun á greidda stund alltaf á 3. ársfjórðungi þegar starfsfólki fjölgar á sumarmánuðum þannig að hálaunastörf vega minna. Að sama skapi hækka heildarlaun á 4. ársfjórðungi þegar áhrifa sumarstarfsfólks gætir ekki lengur af. Þá koma líka til ótímamældar greiðslur eins og desemberuppbót án þess að deilitala greiddra stunda hækki.

Milli áranna 2008 og 2017 hækkaði vísitala heildarlauna um tæp 72% en á sama tíma hækkaði launavísitalan um tæp 79%. Með öðrum orðum hafa heildarlaun hækkað minna en laun pr. vinnustund sem gömlu launavísitölunni er ætlað að mæla. Helsta ástæðan fyrir þessum mun er stytting vinnutíma sem kemur fram í vísitölu heildarlauna en ekki í launavísitölunni.

Vísitala heildarlauna er góð viðbót við þær upplýsingar sem notaðar eru til þess að mæla þróun launa og tekna. Þessar stærðir skipta miklu máli fyrir þróun efnahagslífsins og nauðsynlegt að mælingar á þróun þeirra séu sem bestar.

Lesa Hagsjána í heild

Hagsjá: Aukning kaupmáttar í sumar – nýjar mælingar á launaþróun (PDF)

Þú gætir einnig haft áhuga á
Bananar
28. júlí 2025
Vikubyrjun 28. júlí 2025
Verðbólga hjaðnaði úr 4,2% í 4,0% í júlí. Við teljum ekki horfur á að verðbólga fari aftur niður fyrir efri vikmörk verðbólgumarkmiðs Seðlabanka Íslands í ár, heldur haldist á bilinu 4,0% til 4,3% út árið.
25. júlí 2025
Minni verðbólga með bættri aðferð
Nú er liðið rúmt ár síðan Hagstofan tók upp nýja aðferð við að mæla reiknaða húsaleigu, sem er sá hluti vísitölu neysluverðs sem metur kostnað fólks við að búa í eigin húsnæði.
24. júlí 2025
Verðbólga aftur við efri vikmörk
Vísitala neysluverðs hækkaði um 0,32% á milli mánaða og verðbólgan hjaðnaði úr 4,2% í 4,0%. Þetta var í samræmi við væntingar, en við spáðum 0,26% aukningu VNV á milli mánaða og 4,0% verðbólgu. Við teljum að verðbólga komist ekki undir 4,0% efri vikmörk verðbólgumarkmiðs Seðlabankans í ár.
Fjölbýlishús
21. júlí 2025
Vikubyrjun 21. júlí 2025
Í júní dró úr árshækkun bæði vísitölu íbúðaverðs og leiguverðs. Ró virðist hafa færst yfir húsnæðismarkaðinn og HMS fjallaði um það í síðustu viku að markaðurinn væri frekar á valdi kaupenda en seljenda. Á fimmtudag birtir Hagstofan verðbólgutölur en við spáum því að verðbólga hjaðni úr 4,2% í 4,0%.
Háþrýstiþvottur
14. júlí 2025
Vikubyrjun 14. júlí 2025
Erlendum ferðamönnum fjölgaði um 10,1% á milli ára í júní, en það sem af er ári hafa þeir verið álíka margir og á sama tíma í fyrra. Atvinnuleysi jókst um 0,3 prósentustig á milli ára í júní, sem er svipuð aukning og hefur verið síðustu mánuði. Við birtum verðbólguspá í vikunni og teljum að verðbólga hjaðni úr 4,2% í 4,0%. Í þessari viku birtir HMS vísitölu íbúðaverðs, vísitölu leiguverðs og mánaðarskýrslu.
10. júlí 2025
Spáum 4% verðbólgu í júlí
Við spáum því að verðbólga minnki lítillega í júlí og mælist 4,0%. Eins og almennt í júlímánuði má búast við að sumarútsölur og breytingar á flugfargjöldum hafi mest áhrif á vísitölu neysluverðs. Við teljum ekki horfur á að verðbólga þokist nær verðbólgumarkmiði á árinu og spáum 4,2% verðbólgu í lok árs.
Fjölbýlishús
9. júlí 2025
Raunverð íbúða hefur þrefaldast frá aldamótum 
Íbúðaverð á Íslandi hefur hækkað langtum meira en laun og almennt verðlag frá aldamótum. Greiðslubyrði af meðalláni hélst tiltölulega stöðug til ársins 2021 þegar hún tók að hækka skarpt, sérstaklega greiðslubyrði af óverðtryggðum lánum.   
Hús í Reykjavík
7. júlí 2025
Matur og húsnæði helstu drifkraftar verðbólgu
Hækkandi matvöruverð og húsnæðiskostnaður eru þeir þættir sem eiga stærstan þátt í því að viðhalda verðbólgu á Íslandi um þessar mundir. Verðbólga mældist 4,2% í júní, nokkuð umfram spár. Ef matvara og húsnæði væru ekki hluti af vísitölu neysluverðs hefði verðbólga verið undir markmiði Seðlabankans frá því í ágúst í fyrra. Þættir á borð við sterkari krónu og lækkandi olíuverð hafa líkast til haldið aftur af verðhækkunum á ýmsum vörum upp á síðkastið, en á móti hefur þjónustuverð hækkað.
Bakarí
7. júlí 2025
Vikubyrjun 7. júlí 2025
Hagstofa Íslands spáir 2,2% hagvexti á yfirstandandi ári, samkvæmt hagspá sem birt var á föstudaginn. Hagvaxtarhorfur hafa verið færðar upp frá marsspánni þegar gert var ráð fyrir 1,8% hagvexti á árinu. Hagstofan spáir lítillega auknu atvinnuleysi næstu misserin, en Vinnumálastofnun birtir atvinnuleysistölur fyrir júnímánuð síðar í þessari viku.
1. júlí 2025
Mánaðamót 1. júlí 2025
Mánaðarlegt fréttabréf frá Greiningardeild um nýjustu hagtölur og stöðu og horfur í efnahagsmálum.