Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur

Bein­ar mót­vægisað­gerð­ir rík­is­sjóðs skýra rúm­an þriðj­ung halla­rekst­urs síð­asta árs

Beinar mótvægisaðgerðir opinberra fjármála virðast hafa verið minni hér en á öðrum Norðurlöndum á árinu 2020. Samkvæmt upplýsingum frá Alþjóðagjaldeyrissjóðnum er talið að umfang aðgerða á Íslandi hafi verið 4,2% af VLF. Það er í lægri enda meðal Evrópuþjóða og lægsta hlutfallið innan Norðurlandanna, fyrir utan Finnland.
Alþingishúsið
14. janúar 2021 - Greiningardeild

Ætla má að umfang beinna mótvægisaðgerða ríkissjóðs vegna Covid-19 á árinu 2020 hafi verið um 103 ma.kr., eða um 4% af áætlaðri landsframleiðslu ársins. Nú lítur út fyrir að halli ársins 2020 verði um 270 ma.kr. Rúmur þriðjungur halla ríkissjóðs á síðasta ári kemur því til vegna beinna mótvægisaðgerða. Fjárlög ársins 2021 voru samþykkt með 326 ma.kr. halla um miðjan desember. Samanlagður halli ríkissjóðs á árunum 2020 og 2021 verður því um 600 ma.kr.

Fyrir utan beinar mótvægisaðgerðir hefur ýmislegt verið gert sem hefur óbein áhrif á ríkissjóð en er ætlað að styðja efnahagslífið. Þar má nefna ríkistryggð lán, greiðslufresti á skattgreiðslum og greiðsluskjól. Þá má heldur ekki gleyma því að heimildir til úttektar séreignarlífeyrissparnaðar hafa aukið skatttekjur ríkissjóðs töluvert nú á kostnað framtíðarskatttekna.

Í nýlegri skýrslu starfshóps um aðgerðir ríkissjóðs vegna faraldursins er því haldið fram að beinar aðgerðir opinberra fjármála virðist verða meiri hér en á öðrum Norðurlöndum fyrir árin 2020 og 2021 og er það sýnt í grafi í skýrslunni. Sú staðhæfing byggir á tölum frá AGS sem birtust í október og tölum fyrir Ísland frá desembermánuði sem segja að umfang aðgerða hér sé 7% af VLF. Ekki verður annað séð en að talan fyrir Ísland sé heildarumfang aðgerða áranna 2020 og 2021 samanlagt þar sem í samanburðarhæfum upplýsingum frá AGS er talið að umfang aðgerða á Íslandi sé 4,2% af VLF. Það er í lægri enda meðal Evrópuþjóða og lægsta hlutfallið innan Norðurlandanna, fyrir utan Finnland.

Hjá AGS er lögð áhersla á að sýna beinar aðgerðir stjórnvalda vegna ástandsins til viðbótar við þá sveiflujafnara sem eru innbyggðir í kerfi einstakra landa. Umfang beinna aðgerða er eðli málsins samkvæmt meira í þeim löndum þar sem sjálfvirk viðbrögð opinberra fjármála, eða sjálfvirkir innbyggðir sveiflujafnarar, leika minna hlutverk en t.d. hér á landi.

Aðgerðir vegna atvinnuleysis hafa skapað veigamestu útgjöldin vegna faraldursins hér á landi. Þeim má í megindráttum skipta í þrennt: Í fyrsta lagi beinar aðgerðir til að viðhalda störfum, ráðningarsambandi og viðnámsþrótti starfandi fyrirtækja. Í öðru lagi bein útgjöld vegna þeirra sem eru atvinnulausir að hluta eða að fullu og í þriðja lagi atvinnuskapandi aðgerðir stjórnvalda, m.a. tengt fjárfestingarátaki ríkissjóðs og aðgerðum tengdum nýsköpun.

Faraldurinn hefur almennt bitnað illa á fjárhag sveitarfélaga, en staða þeirra sem eru mikið háð ferðaþjónustu er einna verst. Sum sveitarfélög hafa getað brugðist við áhrifum faraldursins og tímabundnum þrengingum á meðan önnur hafa átt í meiri erfiðleikum. Tillögur voru lagðar fram um aukinn stuðning ríkissjóðs við sveitarfélögin eftir að starfshópur um fjárhagsstöðu sveitarfélaganna skilaði skýrslu í ágúst sl. Þær aðgerðir sem lagt hefur verið í voru fyrst og fremst hugsaðar til þess að sveitarfélögin gætu náð fjárhagslegri viðspyrnu og tryggt lögbundna grunnþjónustu sína.

Þriðji hluti mótvægisaðgerða ríkissjóðs snýr að einstaklingum í viðkvæmri stöðu. Þær aðgerðir eru í megindráttum tvískiptar: Í fyrsta lagi er um að ræða bein fjárframlög til að styðja við afkomu fólks, t.d. greiðslur til örorku- og endurhæfingarlífeyrisþega. Í öðru lagi er um að ræða beinar fjárveitingar til félagslegra verkefna og málaflokka til þess að auðvelda baráttuna við afleiðingar faraldursins og tryggja þannig þjónustu og stuðning til viðkvæmra hópa.

Helsta ásýnd þeirrar kreppu sem Covid-19-faraldurinn hefur leitt af sér er mikið atvinnuleysi. Það kemur því ekki á óvart að aðgerðir vegna atvinnuástandsins eru langstærstur hluti mótvægisaðgerða ríkissjóðs. Af 103 mö.kr. mótvægisaðgerða á árinu 2020 er áætlað að um 88 ma.kr. hafi farið til atvinnumála, eða u.þ.b. 85% útgjaldanna.

Lesa Hagsjána í heild

Hagsjá: Beinar mótvægisaðgerðir ríkissjóðs skýra rúman þriðjung hallareksturs síðasta árs

Þú gætir einnig haft áhuga á
Bananar
28. júlí 2025
Vikubyrjun 28. júlí 2025
Verðbólga hjaðnaði úr 4,2% í 4,0% í júlí. Við teljum ekki horfur á að verðbólga fari aftur niður fyrir efri vikmörk verðbólgumarkmiðs Seðlabanka Íslands í ár, heldur haldist á bilinu 4,0% til 4,3% út árið.
25. júlí 2025
Minni verðbólga með bættri aðferð
Nú er liðið rúmt ár síðan Hagstofan tók upp nýja aðferð við að mæla reiknaða húsaleigu, sem er sá hluti vísitölu neysluverðs sem metur kostnað fólks við að búa í eigin húsnæði.
24. júlí 2025
Verðbólga aftur við efri vikmörk
Vísitala neysluverðs hækkaði um 0,32% á milli mánaða og verðbólgan hjaðnaði úr 4,2% í 4,0%. Þetta var í samræmi við væntingar, en við spáðum 0,26% aukningu VNV á milli mánaða og 4,0% verðbólgu. Við teljum að verðbólga komist ekki undir 4,0% efri vikmörk verðbólgumarkmiðs Seðlabankans í ár.
Fjölbýlishús
21. júlí 2025
Vikubyrjun 21. júlí 2025
Í júní dró úr árshækkun bæði vísitölu íbúðaverðs og leiguverðs. Ró virðist hafa færst yfir húsnæðismarkaðinn og HMS fjallaði um það í síðustu viku að markaðurinn væri frekar á valdi kaupenda en seljenda. Á fimmtudag birtir Hagstofan verðbólgutölur en við spáum því að verðbólga hjaðni úr 4,2% í 4,0%.
Háþrýstiþvottur
14. júlí 2025
Vikubyrjun 14. júlí 2025
Erlendum ferðamönnum fjölgaði um 10,1% á milli ára í júní, en það sem af er ári hafa þeir verið álíka margir og á sama tíma í fyrra. Atvinnuleysi jókst um 0,3 prósentustig á milli ára í júní, sem er svipuð aukning og hefur verið síðustu mánuði. Við birtum verðbólguspá í vikunni og teljum að verðbólga hjaðni úr 4,2% í 4,0%. Í þessari viku birtir HMS vísitölu íbúðaverðs, vísitölu leiguverðs og mánaðarskýrslu.
10. júlí 2025
Spáum 4% verðbólgu í júlí
Við spáum því að verðbólga minnki lítillega í júlí og mælist 4,0%. Eins og almennt í júlímánuði má búast við að sumarútsölur og breytingar á flugfargjöldum hafi mest áhrif á vísitölu neysluverðs. Við teljum ekki horfur á að verðbólga þokist nær verðbólgumarkmiði á árinu og spáum 4,2% verðbólgu í lok árs.
Fjölbýlishús
9. júlí 2025
Raunverð íbúða hefur þrefaldast frá aldamótum 
Íbúðaverð á Íslandi hefur hækkað langtum meira en laun og almennt verðlag frá aldamótum. Greiðslubyrði af meðalláni hélst tiltölulega stöðug til ársins 2021 þegar hún tók að hækka skarpt, sérstaklega greiðslubyrði af óverðtryggðum lánum.   
Hús í Reykjavík
7. júlí 2025
Matur og húsnæði helstu drifkraftar verðbólgu
Hækkandi matvöruverð og húsnæðiskostnaður eru þeir þættir sem eiga stærstan þátt í því að viðhalda verðbólgu á Íslandi um þessar mundir. Verðbólga mældist 4,2% í júní, nokkuð umfram spár. Ef matvara og húsnæði væru ekki hluti af vísitölu neysluverðs hefði verðbólga verið undir markmiði Seðlabankans frá því í ágúst í fyrra. Þættir á borð við sterkari krónu og lækkandi olíuverð hafa líkast til haldið aftur af verðhækkunum á ýmsum vörum upp á síðkastið, en á móti hefur þjónustuverð hækkað.
Bakarí
7. júlí 2025
Vikubyrjun 7. júlí 2025
Hagstofa Íslands spáir 2,2% hagvexti á yfirstandandi ári, samkvæmt hagspá sem birt var á föstudaginn. Hagvaxtarhorfur hafa verið færðar upp frá marsspánni þegar gert var ráð fyrir 1,8% hagvexti á árinu. Hagstofan spáir lítillega auknu atvinnuleysi næstu misserin, en Vinnumálastofnun birtir atvinnuleysistölur fyrir júnímánuð síðar í þessari viku.
1. júlí 2025
Mánaðamót 1. júlí 2025
Mánaðarlegt fréttabréf frá Greiningardeild um nýjustu hagtölur og stöðu og horfur í efnahagsmálum.