Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur

Bein­ar mót­vægisað­gerð­ir rík­is­sjóðs skýra rúm­an þriðj­ung halla­rekst­urs síð­asta árs

Beinar mótvægisaðgerðir opinberra fjármála virðast hafa verið minni hér en á öðrum Norðurlöndum á árinu 2020. Samkvæmt upplýsingum frá Alþjóðagjaldeyrissjóðnum er talið að umfang aðgerða á Íslandi hafi verið 4,2% af VLF. Það er í lægri enda meðal Evrópuþjóða og lægsta hlutfallið innan Norðurlandanna, fyrir utan Finnland.
Alþingishúsið
14. janúar 2021 - Greiningardeild

Ætla má að umfang beinna mótvægisaðgerða ríkissjóðs vegna Covid-19 á árinu 2020 hafi verið um 103 ma.kr., eða um 4% af áætlaðri landsframleiðslu ársins. Nú lítur út fyrir að halli ársins 2020 verði um 270 ma.kr. Rúmur þriðjungur halla ríkissjóðs á síðasta ári kemur því til vegna beinna mótvægisaðgerða. Fjárlög ársins 2021 voru samþykkt með 326 ma.kr. halla um miðjan desember. Samanlagður halli ríkissjóðs á árunum 2020 og 2021 verður því um 600 ma.kr.

Fyrir utan beinar mótvægisaðgerðir hefur ýmislegt verið gert sem hefur óbein áhrif á ríkissjóð en er ætlað að styðja efnahagslífið. Þar má nefna ríkistryggð lán, greiðslufresti á skattgreiðslum og greiðsluskjól. Þá má heldur ekki gleyma því að heimildir til úttektar séreignarlífeyrissparnaðar hafa aukið skatttekjur ríkissjóðs töluvert nú á kostnað framtíðarskatttekna.

Í nýlegri skýrslu starfshóps um aðgerðir ríkissjóðs vegna faraldursins er því haldið fram að beinar aðgerðir opinberra fjármála virðist verða meiri hér en á öðrum Norðurlöndum fyrir árin 2020 og 2021 og er það sýnt í grafi í skýrslunni. Sú staðhæfing byggir á tölum frá AGS sem birtust í október og tölum fyrir Ísland frá desembermánuði sem segja að umfang aðgerða hér sé 7% af VLF. Ekki verður annað séð en að talan fyrir Ísland sé heildarumfang aðgerða áranna 2020 og 2021 samanlagt þar sem í samanburðarhæfum upplýsingum frá AGS er talið að umfang aðgerða á Íslandi sé 4,2% af VLF. Það er í lægri enda meðal Evrópuþjóða og lægsta hlutfallið innan Norðurlandanna, fyrir utan Finnland.

Hjá AGS er lögð áhersla á að sýna beinar aðgerðir stjórnvalda vegna ástandsins til viðbótar við þá sveiflujafnara sem eru innbyggðir í kerfi einstakra landa. Umfang beinna aðgerða er eðli málsins samkvæmt meira í þeim löndum þar sem sjálfvirk viðbrögð opinberra fjármála, eða sjálfvirkir innbyggðir sveiflujafnarar, leika minna hlutverk en t.d. hér á landi.

Aðgerðir vegna atvinnuleysis hafa skapað veigamestu útgjöldin vegna faraldursins hér á landi. Þeim má í megindráttum skipta í þrennt: Í fyrsta lagi beinar aðgerðir til að viðhalda störfum, ráðningarsambandi og viðnámsþrótti starfandi fyrirtækja. Í öðru lagi bein útgjöld vegna þeirra sem eru atvinnulausir að hluta eða að fullu og í þriðja lagi atvinnuskapandi aðgerðir stjórnvalda, m.a. tengt fjárfestingarátaki ríkissjóðs og aðgerðum tengdum nýsköpun.

Faraldurinn hefur almennt bitnað illa á fjárhag sveitarfélaga, en staða þeirra sem eru mikið háð ferðaþjónustu er einna verst. Sum sveitarfélög hafa getað brugðist við áhrifum faraldursins og tímabundnum þrengingum á meðan önnur hafa átt í meiri erfiðleikum. Tillögur voru lagðar fram um aukinn stuðning ríkissjóðs við sveitarfélögin eftir að starfshópur um fjárhagsstöðu sveitarfélaganna skilaði skýrslu í ágúst sl. Þær aðgerðir sem lagt hefur verið í voru fyrst og fremst hugsaðar til þess að sveitarfélögin gætu náð fjárhagslegri viðspyrnu og tryggt lögbundna grunnþjónustu sína.

Þriðji hluti mótvægisaðgerða ríkissjóðs snýr að einstaklingum í viðkvæmri stöðu. Þær aðgerðir eru í megindráttum tvískiptar: Í fyrsta lagi er um að ræða bein fjárframlög til að styðja við afkomu fólks, t.d. greiðslur til örorku- og endurhæfingarlífeyrisþega. Í öðru lagi er um að ræða beinar fjárveitingar til félagslegra verkefna og málaflokka til þess að auðvelda baráttuna við afleiðingar faraldursins og tryggja þannig þjónustu og stuðning til viðkvæmra hópa.

Helsta ásýnd þeirrar kreppu sem Covid-19-faraldurinn hefur leitt af sér er mikið atvinnuleysi. Það kemur því ekki á óvart að aðgerðir vegna atvinnuástandsins eru langstærstur hluti mótvægisaðgerða ríkissjóðs. Af 103 mö.kr. mótvægisaðgerða á árinu 2020 er áætlað að um 88 ma.kr. hafi farið til atvinnumála, eða u.þ.b. 85% útgjaldanna.

Lesa Hagsjána í heild

Hagsjá: Beinar mótvægisaðgerðir ríkissjóðs skýra rúman þriðjung hallareksturs síðasta árs

Þú gætir einnig haft áhuga á
Flutningaskip við Vestmannaeyjar
7. maí 2025
Stór hluti íslensks vöruútflutnings til Bandaríkjanna undanþeginn tollum
Ætla má að um þriðjungur íslenskra vara sem fluttar eru frá Íslandi til Bandaríkjanna sé undanþeginn þeim tollum sem nú eru í gildi, til dæmis lyf og flestar lækningavörur. Óvissa um framvindu mála í alþjóðaviðskiptum getur samt ein og sér leitt til þess að fyrirtæki halda að sér höndum og ráðast síður í nýjar fjárfestingar. Á síðasta ári fór um 12% af vöruútflutningi Íslands til Bandaríkjanna.
Dollarar og Evrur
5. maí 2025
Vikubyrjun 5. maí 2025
Í apríl jókst verðbólga úr 3,8% í 4,2%, nokkuð umfram okkar spá um 4,0% verðbólgu. Velta samkvæmt VSK-skýrslum jókst á milli ára í flestum atvinnugreinum á fyrstu tveimur mánuðum ársins. Á fyrsta ársfjórðungi mældist hagvöxtur á evrusvæðinu en samdráttur í Bandaríkjunum. Í þessari viku er vaxtaákvörðun í Bandaríkjunum og einnig í Bretlandi.
2. maí 2025
Mánaðamót 2. maí 2025
Mánaðarlegt fréttabréf frá Greiningardeild um nýjustu hagtölur og stöðu og horfur í efnahagsmálum.
Fasteignir
2. maí 2025
Leiguverð á hraðari uppleið en kaupverð undanfarið
Ör fólksfjölgun og hækkun húsnæðisverðs hefur aukið eftirspurn eftir leiguíbúðum. Stærstur hluti Airbnb-íbúða er nú leigður út af leigusölum með fleiri en tvær íbúðir í útleigu. Frumvarp um hert skilyrði um skammtímaleigu hefur verið sett í samráðsgátt. Hömlur á skammtímaleigu gætu aukið framboð leiguíbúða og jafnvel söluframboð. 
29. apríl 2025
Verðbólga yfir væntingum og mælist 4,2%
Verðbólga mældist 4,2% í apríl og hækkaði úr 3,8% frá því í mars. Verðbólga var umfram okkar spá, einkum vegna þess að reiknuð húsaleiga og verð á matvörum hækkaði meira en við bjuggumst við.
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn
28. apríl 2025
Versnandi efnahagshorfur í heiminum að mati AGS
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (AGS) birti nýja efnahagsspá um páskana. Hagvaxtarhorfur í heiminum hafa verið færðar niður og AGS telur að spenna í alþjóðaviðskiptum og veruleg óvissa komi til með að draga úr umsvifum í heimshagkerfinu.
USD
28. apríl 2025
Vikubyrjun 28. apríl 2025
Hagstofan birtir verðbólgutölur fyrir aprílmánuð á morgun og við búumst við að verðbólga hækki tímabundið upp í 4%. Í vikunni fáum við fyrstu uppgjör fyrir fyrsta ársfjórðung og fyrsta mat á hagvexti í Bandaríkjunum og á evrusvæðinu á fyrsta ársfjórðungi.
Íbúðir
23. apríl 2025
Horfur á hófstilltum hækkunum á íbúðaverði
Við teljum horfur á tiltölulega hófstilltum verðhækkunum á íbúðamarkaði næstu árin, 5,9% hækkun á þessu ári, 4,8% hækkun á næsta ári og 6,4% hækkun árið 2027. Til samanburðar hefur íbúðaverð hækkað um 9% á ári að jafnaði frá aldamótum, og að meðaltali um 13% á ári frá árinu 2021. 
Greiðsla
22. apríl 2025
Vikubyrjun 22. apríl 2025
Leiguverð hefur hækkað um 11,3% á síðustu tólf mánuðum, þó nokkuð meira en íbúðaverð sem hefur hækkað um 8% á sama tímabili. Hækkanir á íbúða- og leigumarkaði eru þó nokkuð umfram almennar verðhækkanir í landinu, en verðbólga mældist 3,8% í mars. Áfram er kraftur í innlendri neyslu, greiðslukortavelta heimila hefur aukist statt og stöðugt síðustu mánuði og var 1,8% meiri í mars síðastliðnum en í mars í fyrra.  
Gönguleið
16. apríl 2025
Óljósar horfur í ferðaþjónustu vegna sviptinga í alþjóðasamskiptum
Sviptingar í alþjóðaviðskiptum gætu haft margvísleg áhrif á ferðaþjónustu hér á landi. Tollar gætu rýrt kaupmátt Bandaríkjamanna og haft áhrif á komur þeirra hingað til lands. Auk þess eru merki um að áhugi Evrópubúa á að heimsækja Bandaríkin fari dvínandi, sem gæti haft áhrif hingað heim, enda hafa Evrópubúar gjarnan komið við á Íslandi á leið sinni vestur um haf. Í nýrri hagspá gerum við ráð fyrir samdrætti í ferðaþjónustu á þessu ári, en að hún taki aftur við sér á næstu tveimur árum.