Afgangur af viðskiptum við útlönd á 3. ársfjórðungi, en líklega halli á árinu í heild
Alls var 23 ma.kr. afgangur af viðskiptum við útlönd á þriðja ársfjórðungi. Þetta skiptist þannig að það var halli af vöruviðskiptum upp á 71 ma.kr., þáttatekjujöfnuður var neikvæður upp á 6,5 ma.kr. og rekstrarframlög gáfu 9,9 ma.kr. halla. Mjög myndarlegur afgangur var aftur á móti af þjónustujöfnuði, 110 ma.kr., sem dugði til þess að vega upp á móti hallanum á hinum þremur liðunum. Þetta er í samræmi við reynslu síðustu ára, en undanfarin ár hefur verið viðvarandi halli á vöruskiptum en myndarlegur afgangur af þjónustujöfnuði. Skýrist þetta meðal annars af því hversu stóran sess ferðaþjónustan skipar í íslenska hagkerfinu. Stór hluti aðfanga ferðaþjónustu kemur til frádráttar í vöruskiptajöfnuði (innflutningur á bílaleigubílum, bensíni, neysluvörum o.s.frv.), en tekjur ferðaþjónustunnar koma til viðbótar í þjónustujöfnuði.
Halli á fyrstu 9 mánuðum árs
Þrátt fyrir þennan afgang á 3. ársfjórðungi, mældist 65 ma.kr. halli af viðskiptum við útlönd á fyrstu níu mánuðum ársins. Vöruskiptajöfnuður skilaði 141 ma.kr. halla og þjónustujöfnuður 140 ma.kr. afgangi og voru þessir liðir því nokkurn veginn í jafnvægi. Hallinn á frumþáttatekjum, 34 ma.kr., og rekstrarframlögum, 29 ma.kr., urðu samt til þess að halli mældist á viðskiptum við útlönd í heild. Þetta er aðeins verri niðurstaða en í fyrra þegar 21 ma. kr. halli mældist og veruleg breyting frá árunum 2013-2019, þ.e. á uppgangstíma ferðaþjónustunnar áður en heimsfaraldurinn skall á. Á árunum 2013-2019 var að meðaltali 110 ma.kr. afgangur á viðskiptum við útlönd á fyrstu níu mánuðum hvers árs.
Halli af þáttatekjum
Til frumþáttatekna teljast fjármagnstekjur og gjöld. Hér inni eru meðal annars vaxtagreiðslur vegna erlendra lána, arðgreiðslur erlendra hlutabréfa, hagnaður og tap innlendra félaga í eigu erlendra aðila og fleira slíkt. Hafa ber í huga að flæði á gjaldeyri inn eða út úr landi þarf alls ekki að fylgja þáttatekjujöfnuði. Sérstaklega má nefna að hagnaður innlendra dótturfélaga í eigu erlendra aðila, sem kemur til lækkunar á frumþáttatekjum, er að mestu leyti bókfærður hagnaður eða útreikningar á honum. Við sjáum dæmi þess nú á 3. ársfjórðungi þegar mældist 6,5 ma.kr. halli af þáttatekjujöfnuði. Munar þar mestu um 14,5 ma.kr. halla af beinni fjárfestingu sem skýrist alfarið hagnaði af innlendum dótturfélögum í eigu erlendra aðila, en slíkur hagnaður kemur til frádráttar í þáttatekjujöfnuði. Hér er aðallega um að ræða álfyrirtækin.
Hvað gerist á 4. ársfjórðungi?
Sem fyrr segir er uppsafnaður halli af viðskiptum við útlönd á fyrstu 9 mánuðum ársins alls 65 ma.kr. Við erum komin með nokkra skammtímahagvísa fyrir 4. ársfjórðung, að minnsta kosti októbermánuð. Í október mældist 58 ma.kr. halli af vöruviðskiptum við útlönd sem er mesti halli sem mælst hefur á einum mánuði. Það er áfram góður gangur í ferðaþjónustu en 160 þúsund erlendir ferðamenn komu til landsins í október sem er svipað og í október 2019. Skráðar gistinætur ferðamanna í október voru 570 þúsund, 5% færri en í október 2019. Á móti kemur að Íslendingar voru mikið á faraldsfæti og voru brottfarir Íslendinga um Leifsstöð í október 72 þúsund sem er um 25% fleiri en í október 2019. Þá mældist 4 ma.kr. halli á greiðslukortajöfnuði, sem þýðir að Íslendingar straujuðu greiðslukort erlendis, annað hvort í ferðalögum eða í gegnum netverslun, meira en ferðamenn gerðu hér á landi. Loks er meðalálverð það sem af er 4. ársfjórðungi (2.348 USD/fatið) svipað og á 3. ársfjórðungi (2.363 USD/fatið) sem bendir til þess að við megum eiga von á áframhaldandi halla á þáttatekjujöfnuði. Við eigum eftir að sjá hvernig nóvember og desember þróast þegar kemur að viðskiptum við útlönd en það er fátt sem bendir til þess að það verði afgangur af viðskiptajöfnuði yfir árið í heild. Til þess þyrfti ævintýralegan mikinn viðsnúning í viðskiptajöfnuði á síðustu þremur mánuðum ársins.
