Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur

Sam­drátt­ur á fyrsta árs­fjórð­ungi

Hagkerfið dróst saman um 4% á milli ára á fyrsta ársfjórðungi samkvæmt nýbirtum þjóðhagsreikningum Hagstofunnar. Þetta er í fyrsta sinn síðan árið 2021 sem landsframleiðsla dregst saman á milli ára. Samdrátturinn skýrist helst af minni birgðasöfnun vegna loðnubrests. Einkaneysla og fjárfesting jukust aftur á móti á fjórðungnum sem er til marks um eftirspurnarþrýsting.
Fiskiskip á Ísafirði
31. maí 2024

Samkvæmt fyrsta mati Hagstofunnar mældist 4% samdráttur í landsframleiðslu á fyrsta ársfjórðungi. Til samanburðar mældist 8,3% hagvöxtur á fyrsta ársfjórðungi í fyrra. Síðan hefur hagvöxtur farið minnkandi með hverjum fjórðungnum og loks dróst landsframleiðsla saman, í fyrsta skipti frá því á fyrsta ársfjórðungi 2021.

Helstu undirliðir:

  • Einkaneysla jókst um 0,2% (0,1% til hækkunar á hagvexti)
  • Samneysla jókst um 1,2% (0,3% til hækkunar á hagvexti)
  • Fjármunamyndun jókst um 2,4% (0,5% til hækkunar á hagvexti)
  • Útflutningur dróst saman um 3,3% (1,3% til lækkunar á hagvexti)
  • Innflutningur jókst um 1,6% (0,7% til lækkunar á hagvexti)
  • Birgðabreytingar voru 35 ma.kr. minni en í fyrra (3,5% til lækkunar á hagvexti)

Samdráttur aðallega vegna minni birgðasöfnunar

Stærstan hluta samdráttarins má útskýra með birgðabreytingum í sjávarútvegi. Á fyrsta ársfjórðungi í fyrra jukust birgðir vegna mikillar loðnuvertíðar, alls um 38,5 ma.kr., en í ár jukust þær aðeins um 3,3 ma.kr. Alls má því skýra 3,5% af 4,0% samdrætti með minni aukningu í birgðum vegna loðnubrests.

Einkaneysla og fjárfesting aukast

Í ljósi þess hversu hátt vaxtastigið hefur verið síðustu misseri má telja athyglisvert að ekki hafi enn dregið áþreifanlega úr kraftinum í eftirspurn. Í takt við það er verðbólgan þrálát og hjaðnar hægt.

Einkaneysla stóð nokkurn veginn í stað á milli ára á fyrsta ársfjórðungi, jókst um aðeins 0,2%. Íslendingar virðast helst hafa haldið að sér höndum þegar kemur að kaupum á varanlegum neysluvörum eins og bílum, en frekar látið eftir sér utanlandsferðir. Allt árið í fyrra jókst einkaneysla um aðeins 0,5% að meðaltali og á fjórða fjórðungi dróst hún saman um 2,3%. Þróun einkaneyslu á fyrsta ársfjórðungi er nokkurn veginn í takt við gögn um kortaveltu landsmanna sem stóð meira og minna í stað á milli ára á fyrstu þremur mánuðum ársins.

Aukin íbúðafjárfesting á skjön við íbúðatalningu

Fjármunamyndun jókst um 2,4% á milli ára á fyrsta fjórðungi og aukningin skýrist nær eingöngu af aukinni íbúðafjárfestingu. Íbúðafjárfesting jókst um 15,7% á milli ára á fyrsta ársfjórðungi - svo mikið hefur hún ekki aukist frá því á þriðja ársfjórðungi ársins 2019. Hún jókst þó um 9,4% á síðasta fjórðungi í fyrra og eftir samfelldan samdrátt virðist því vera að færast aukinn þungi í íbúðafjárfestingu. Segja má að tölurnar séu á skjön við það sem ætla hefði mátt út frá talningu HMS á íbúðum í byggingu. Þeim virðist sífellt fækka og HMS hefur lýst áhyggjum af því að uppbygging íbúða verði langt undir þörf.

Eins og við bjuggumst við dregst fjárfesting hins opinbera saman og minnkar um 5,8% á milli ára og atvinnuvegafjárfesting jókst um aðeins 0,4%. Aukinn innflutningur á fjárfestingarvörum á fyrsta ársfjórðungi tengist því líklega aðallega aukinni íbúðafjárfestingu.

Minna flutt út af áli og sjávarafurðum

Framlag utanríkisviðskipta var neikvætt um 2 prósentustig á fyrsta fjórðungi ársins. Það skýrist bæði af minni útflutningi og meiri innflutningi en á sama tíma í fyrra. Vöruútflutningur dróst saman um tæplega eitt prósentustig frá fyrra ári, sem rekja má til minni útflutnings af sjávarafurðum, þar sem loðnubrestur vegur þungt. Þar að auki var minna flutt út af áli en á sama tíma í fyrra. Raforkuskerðingar á fyrri hluta ársins hafa eflaust haft sitt að segja, en einnig lækkun á heimsmarkaðsverði á áli á milli ára.

Vöruinnflutningur dróst einnig saman um tæplega 1% frá fyrra ári á föstu verðlagi. Þann samdrátt má að líkindum að mestu rekja til samdráttar í innflutningi á eldsneyti og flutningstækjum, en innflutningsverðmæti þeirra liða dróst saman á föstu gengi. Á móti vegur að innflutningsverðmæti fjárfestingarvara jókst um 5% á fjórðungnum, sem er í takt við aukna fjármunamyndun. Auk þess jókst innflutningsverðmæti neysluvara um rúmlega 1% á föstu gengi, í takt við örlítið aukna einkaneyslu á fjórðungnum.

Mögulega galli í gögnum um ferðaþjónustu

Þjónustuútflutningur dróst töluvert saman á fyrsta fjórðungi ársins, um 3,9% á föstu verðlagi. Síðustu ár hefur hlutur ferðaþjónustu í auknum þjónustuútflutningi verið mjög fyrirferðarmikill. Á fyrsta fjórðungi þessa árs er útlit fyrir að ferðaþjónusta hafi dregist saman frá fyrra ári en mælist engu að síður hlutfallslega stór. Ferðaþjónusta samanstendur af tveimur liðum, farþegaflutningum með flugi og ferðalögum. Farþegaflutningar aukast frá fyrra ári, sem gæti skýrst af aukinni hlutdeild tengifarþega í farþegafjölda. Ferðalagaliðurinn minnkar aftur á móti á milli ára sem má mögulega rekja til ákveðins galla í gögnum um kortaveltu erlendra korta hér á landi. Fyrirtæki í ferðaþjónustu hafa í auknum mæli nýtt sér erlenda færsluhirðingu og sú kortavelta sést ekki í gögnum sem Hagstofan styðst við. Hagstofan nefnir að sannprófun gagnanna sé í vinnslu, en tekur þó fram að gallinn muni ekki hafa mikil áhrif á heildarniðustöðuna.

Þjónustuinnflutningur jókst töluvert á fjórðungnum á föstu verðlagi, eða um 6,6% frá fyrra ári. Þessa aukningu í þjónustuinnflutningi má að stórum hluta rekja til mikillar aukningar í innfluttri fjármálaþjónustu, en undir fjármálaþjónustu fellur til dæmis færsluhirðing kortafyrirtækja. Síðustu ár hefur innflutt viðskiptaþjónusta aukist töluvert og eykst áfram á fyrsta fjórðungi þessa árs. Undir viðskiptaþjónustu fellur til dæmis rannsókna- og þróunarþjónusta og önnur sérfræðiþjónusta. Til innfluttrar þjónustu teljast einnig ferðalög Íslendinga til útlanda sem færðust lítillega í aukana á fjórðungnum.

Fyrirvari
Innihald og form þessarar greiningar er unnið af starfsfólki Hagfræðideildar Landsbankans hf. (hagfraedideild@landsbankinn.is) og byggist á aðgengilegum opinberum upplýsingum á þeim tíma sem greiningin var unnin. Mat á þeim upplýsingum endurspeglar skoðanir starfsfólks Hagfræðideildar Landsbankans á þeim degi þegar greiningin er dagsett, en þær geta breyst án fyrirvara.

Landsbankinn hf. og starfsfólk hans taka ekki ábyrgð á viðskiptum sem byggð eru á þeim upplýsingum og skoðunum sem hér eru settar fram, enda eru þær ekki veittar sem persónuleg ráðgjöf fyrir einstök viðskipti.

Bent skal á að Landsbankinn hf. getur á hverjum tíma haft beinna eða óbeinna hagsmuna að gæta, ýmist sjálfur, dótturfélög hans eða fyrir hönd viðskiptavina, s.s. sem fjárfestir, lánardrottinn eða þjónustuaðili. Greiningar eru engu að síður unnar sjálfstætt af Hagfræðideild Landsbankans og innan Landsbankans eru í gildi reglur um aðskilnað starfssviða sem eru aðgengilegar á vef bankans.
Þú gætir einnig haft áhuga á
Fjölskylda við matarborð
13. okt. 2025
Vikubyrjun 13. október 2025
Peningastefnunefnd hélt vöxtum óbreyttum í síðustu viku, eins og við var búist. Þó mátti greina aukna bjartsýni í yfirlýsingu nefndarinnar. Skráð atvinnuleysi var 3,5% í september og jókst um 0,1 prósentustig á milli mánaða. Brottförum erlendra ferðamanna um Keflavíkurflugvöll fjölgaði um 0,5% í september og utanlandsferðum Íslendinga fjölgaði um 14%.
Play
6. okt. 2025
Vikubyrjun 6. október 2025
Fall Fly Play hf. var stærsta fréttin í síðustu viku. Um 400 manns misstu vinnuna og má búast við að atvinnuleysi aukist um um það bil 0,2 prósentustig þess vegna. Við búumst ekki við verulegum þjóðhagslegum áhrifum af falli Play. Peningastefnunefnd kemur saman á miðvikudaginn og við búumst við að stýrivöxtum verði áfram haldið í 7,50%.  
Seðlabanki Íslands
2. okt. 2025
Þrálát verðbólga kallar á óbreytta vexti
Við spáum því að peningastefnunefnd haldi stýrivöxtum óbreyttum í næstu viku. Verðbólga hefur haldist á þröngu bili í kringum 4% frá því í febrúar og horfur eru á nær óbreyttri verðbólgu á næstu mánuðum. Áfram má greina skýr merki um þenslu í hagkerfinu og nær óhugsandi að peningastefnunefnd telji tímabært að halda vaxtalækkunarferlinu áfram. 
1. okt. 2025
Mánaðamót 1. október 2025
Mánaðarlegt fréttabréf frá Greiningardeild um nýjustu hagtölur og stöðu og horfur í efnahagsmálum.
Íbúðahús
29. sept. 2025
Vikubyrjun 29. september 2025
Verðbólga mældist í takt við væntingar í september og fór úr 3,8% í 4,1%, samkvæmt vísitölu neysluverðs, sem Hagstofan birti í síðustu viku. Aukin verðbólga var fyrirséð og mælingin ber þess ekki merki að verðbólguþrýstingur í hagkerfinu hafi aukist. Kaupmáttur launa er 3,8% meiri en í ágúst í fyrra.
Litríkir bolir á fataslá
25. sept. 2025
Verðbólga eykst í takt við væntingar
Vísitala neysluverðs hækkaði um 0,11% á milli mánaða í september og verðbólga jókst úr 3,8% í 4,1%. Hækkunin skýrist að langmestu leyti af því að lækkunaráhrif gjaldfrjálsra skólamáltíða duttu nú úr 12 mánaða taktinum. Fátt í septembermælingunni kom á óvart en við spáðum 0,07% hækkun á vísitölunni og 4,1% verðbólgu. Við gerum ráð fyrir að verðbólga verði áfram á þessu bili út árið og verði 4,0% í árslok.
Bílar
23. sept. 2025
Aukin neysla, aldrei jafnmargar utanlandsferðir og bílakaup færast í aukana
Greiðslukortavelta heimila heldur áfram að aukast samhliða aukinni einkaneyslu. Það sama má segja um utanlandsferðir Íslendinga en það sem af er ári hafa Íslendingar farið í rúmlega 20% fleiri utanlandsferðir en á sama tímabili í fyrra. Auk þess að fara meira til útlanda virðast landsmenn kaupa þó nokkuð fleiri bíla en í fyrra. Á fyrstu átta mánuðum þessa árs voru nýskráðir bílar um 28% fleiri en á sama tíma í fyrra.
Íbúðahús
22. sept. 2025
Vikubyrjun 22. september 2025
Raunverð íbúða lækkaði á milli ára í ágúst, í fyrsta skipti frá því í byrjun árs 2024. Nafnverð íbúða hefur aðeins hækkað um 2,2% á einu ári og sífellt lengri tíma tekur að selja íbúðir. Leiguvísitalan hækkaði þó í ágúst og hækkandi leiguverð hefur með tímanum áhrif á verðbólgumælingar. Hagstofan birtir vísitölu neysluverðs næsta fimmtudag.
Fólk við Geysi
15. sept. 2025
Vikubyrjun 15. september 2025
Ferðamönnum hélt áfram að fjölga af krafti í ágúst og Íslendingar slógu enn eitt metið í fjölda utanlandsferða. Atvinnuleysi hélst óbreytt á milli mánaða í 3,4% og er lítillega meira en á sama tíma í fyrra. Í þessari viku birtir HMS nýjustu gögn um íbúðamarkað og við fylgjumst með vaxtaákvörðunum í Bandaríkjunum og Bretlandi.
Bakarí
11. sept. 2025
Spáum 4,1% verðbólgu í september
Við spáum því að verðbólga aukist í september og mælist 4,1%. Aukin verðbólga skýrist aðallega af því að í september í fyrra voru máltíðir í grunnskólum gerðar ókeypis og lækkunaráhrifin af því detta nú út úr ársverðbólgunni. Verðhækkun á mjólkurafurðum leiðir til meiri hækkunar á matvöruverði en síðustu mánuði. Ró yfir húsnæðismarkaðnum heldur aftur af hækkunum á reiknaðri húsaleigu en útsölulok hafa áhrif til hækkunar í mánuðinum, gangi spáin eftir.