Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur

Sam­drátt­ur á fyrsta árs­fjórð­ungi

Hagkerfið dróst saman um 4% á milli ára á fyrsta ársfjórðungi samkvæmt nýbirtum þjóðhagsreikningum Hagstofunnar. Þetta er í fyrsta sinn síðan árið 2021 sem landsframleiðsla dregst saman á milli ára. Samdrátturinn skýrist helst af minni birgðasöfnun vegna loðnubrests. Einkaneysla og fjárfesting jukust aftur á móti á fjórðungnum sem er til marks um eftirspurnarþrýsting.
Fiskiskip á Ísafirði
31. maí 2024

Samkvæmt fyrsta mati Hagstofunnar mældist 4% samdráttur í landsframleiðslu á fyrsta ársfjórðungi. Til samanburðar mældist 8,3% hagvöxtur á fyrsta ársfjórðungi í fyrra. Síðan hefur hagvöxtur farið minnkandi með hverjum fjórðungnum og loks dróst landsframleiðsla saman, í fyrsta skipti frá því á fyrsta ársfjórðungi 2021.

Helstu undirliðir:

  • Einkaneysla jókst um 0,2% (0,1% til hækkunar á hagvexti)
  • Samneysla jókst um 1,2% (0,3% til hækkunar á hagvexti)
  • Fjármunamyndun jókst um 2,4% (0,5% til hækkunar á hagvexti)
  • Útflutningur dróst saman um 3,3% (1,3% til lækkunar á hagvexti)
  • Innflutningur jókst um 1,6% (0,7% til lækkunar á hagvexti)
  • Birgðabreytingar voru 35 ma.kr. minni en í fyrra (3,5% til lækkunar á hagvexti)

Samdráttur aðallega vegna minni birgðasöfnunar

Stærstan hluta samdráttarins má útskýra með birgðabreytingum í sjávarútvegi. Á fyrsta ársfjórðungi í fyrra jukust birgðir vegna mikillar loðnuvertíðar, alls um 38,5 ma.kr., en í ár jukust þær aðeins um 3,3 ma.kr. Alls má því skýra 3,5% af 4,0% samdrætti með minni aukningu í birgðum vegna loðnubrests.

Einkaneysla og fjárfesting aukast

Í ljósi þess hversu hátt vaxtastigið hefur verið síðustu misseri má telja athyglisvert að ekki hafi enn dregið áþreifanlega úr kraftinum í eftirspurn. Í takt við það er verðbólgan þrálát og hjaðnar hægt.

Einkaneysla stóð nokkurn veginn í stað á milli ára á fyrsta ársfjórðungi, jókst um aðeins 0,2%. Íslendingar virðast helst hafa haldið að sér höndum þegar kemur að kaupum á varanlegum neysluvörum eins og bílum, en frekar látið eftir sér utanlandsferðir. Allt árið í fyrra jókst einkaneysla um aðeins 0,5% að meðaltali og á fjórða fjórðungi dróst hún saman um 2,3%. Þróun einkaneyslu á fyrsta ársfjórðungi er nokkurn veginn í takt við gögn um kortaveltu landsmanna sem stóð meira og minna í stað á milli ára á fyrstu þremur mánuðum ársins.

Aukin íbúðafjárfesting á skjön við íbúðatalningu

Fjármunamyndun jókst um 2,4% á milli ára á fyrsta fjórðungi og aukningin skýrist nær eingöngu af aukinni íbúðafjárfestingu. Íbúðafjárfesting jókst um 15,7% á milli ára á fyrsta ársfjórðungi - svo mikið hefur hún ekki aukist frá því á þriðja ársfjórðungi ársins 2019. Hún jókst þó um 9,4% á síðasta fjórðungi í fyrra og eftir samfelldan samdrátt virðist því vera að færast aukinn þungi í íbúðafjárfestingu. Segja má að tölurnar séu á skjön við það sem ætla hefði mátt út frá talningu HMS á íbúðum í byggingu. Þeim virðist sífellt fækka og HMS hefur lýst áhyggjum af því að uppbygging íbúða verði langt undir þörf.

Eins og við bjuggumst við dregst fjárfesting hins opinbera saman og minnkar um 5,8% á milli ára og atvinnuvegafjárfesting jókst um aðeins 0,4%. Aukinn innflutningur á fjárfestingarvörum á fyrsta ársfjórðungi tengist því líklega aðallega aukinni íbúðafjárfestingu.

Minna flutt út af áli og sjávarafurðum

Framlag utanríkisviðskipta var neikvætt um 2 prósentustig á fyrsta fjórðungi ársins. Það skýrist bæði af minni útflutningi og meiri innflutningi en á sama tíma í fyrra. Vöruútflutningur dróst saman um tæplega eitt prósentustig frá fyrra ári, sem rekja má til minni útflutnings af sjávarafurðum, þar sem loðnubrestur vegur þungt. Þar að auki var minna flutt út af áli en á sama tíma í fyrra. Raforkuskerðingar á fyrri hluta ársins hafa eflaust haft sitt að segja, en einnig lækkun á heimsmarkaðsverði á áli á milli ára.

Vöruinnflutningur dróst einnig saman um tæplega 1% frá fyrra ári á föstu verðlagi. Þann samdrátt má að líkindum að mestu rekja til samdráttar í innflutningi á eldsneyti og flutningstækjum, en innflutningsverðmæti þeirra liða dróst saman á föstu gengi. Á móti vegur að innflutningsverðmæti fjárfestingarvara jókst um 5% á fjórðungnum, sem er í takt við aukna fjármunamyndun. Auk þess jókst innflutningsverðmæti neysluvara um rúmlega 1% á föstu gengi, í takt við örlítið aukna einkaneyslu á fjórðungnum.

Mögulega galli í gögnum um ferðaþjónustu

Þjónustuútflutningur dróst töluvert saman á fyrsta fjórðungi ársins, um 3,9% á föstu verðlagi. Síðustu ár hefur hlutur ferðaþjónustu í auknum þjónustuútflutningi verið mjög fyrirferðarmikill. Á fyrsta fjórðungi þessa árs er útlit fyrir að ferðaþjónusta hafi dregist saman frá fyrra ári en mælist engu að síður hlutfallslega stór. Ferðaþjónusta samanstendur af tveimur liðum, farþegaflutningum með flugi og ferðalögum. Farþegaflutningar aukast frá fyrra ári, sem gæti skýrst af aukinni hlutdeild tengifarþega í farþegafjölda. Ferðalagaliðurinn minnkar aftur á móti á milli ára sem má mögulega rekja til ákveðins galla í gögnum um kortaveltu erlendra korta hér á landi. Fyrirtæki í ferðaþjónustu hafa í auknum mæli nýtt sér erlenda færsluhirðingu og sú kortavelta sést ekki í gögnum sem Hagstofan styðst við. Hagstofan nefnir að sannprófun gagnanna sé í vinnslu, en tekur þó fram að gallinn muni ekki hafa mikil áhrif á heildarniðustöðuna.

Þjónustuinnflutningur jókst töluvert á fjórðungnum á föstu verðlagi, eða um 6,6% frá fyrra ári. Þessa aukningu í þjónustuinnflutningi má að stórum hluta rekja til mikillar aukningar í innfluttri fjármálaþjónustu, en undir fjármálaþjónustu fellur til dæmis færsluhirðing kortafyrirtækja. Síðustu ár hefur innflutt viðskiptaþjónusta aukist töluvert og eykst áfram á fyrsta fjórðungi þessa árs. Undir viðskiptaþjónustu fellur til dæmis rannsókna- og þróunarþjónusta og önnur sérfræðiþjónusta. Til innfluttrar þjónustu teljast einnig ferðalög Íslendinga til útlanda sem færðust lítillega í aukana á fjórðungnum.

Fyrirvari
Innihald og form þessarar greiningar er unnið af starfsfólki Hagfræðideildar Landsbankans hf. (hagfraedideild@landsbankinn.is) og byggist á aðgengilegum opinberum upplýsingum á þeim tíma sem greiningin var unnin. Mat á þeim upplýsingum endurspeglar skoðanir starfsfólks Hagfræðideildar Landsbankans á þeim degi þegar greiningin er dagsett, en þær geta breyst án fyrirvara.

Landsbankinn hf. og starfsfólk hans taka ekki ábyrgð á viðskiptum sem byggð eru á þeim upplýsingum og skoðunum sem hér eru settar fram, enda eru þær ekki veittar sem persónuleg ráðgjöf fyrir einstök viðskipti.

Bent skal á að Landsbankinn hf. getur á hverjum tíma haft beinna eða óbeinna hagsmuna að gæta, ýmist sjálfur, dótturfélög hans eða fyrir hönd viðskiptavina, s.s. sem fjárfestir, lánardrottinn eða þjónustuaðili. Greiningar eru engu að síður unnar sjálfstætt af Hagfræðideild Landsbankans og innan Landsbankans eru í gildi reglur um aðskilnað starfssviða sem eru aðgengilegar á vef bankans.
Þú gætir einnig haft áhuga á
Bananar
28. júlí 2025
Vikubyrjun 28. júlí 2025
Verðbólga hjaðnaði úr 4,2% í 4,0% í júlí. Við teljum ekki horfur á að verðbólga fari aftur niður fyrir efri vikmörk verðbólgumarkmiðs Seðlabanka Íslands í ár, heldur haldist á bilinu 4,0% til 4,3% út árið.
25. júlí 2025
Minni verðbólga með bættri aðferð
Nú er liðið rúmt ár síðan Hagstofan tók upp nýja aðferð við að mæla reiknaða húsaleigu, sem er sá hluti vísitölu neysluverðs sem metur kostnað fólks við að búa í eigin húsnæði.
24. júlí 2025
Verðbólga aftur við efri vikmörk
Vísitala neysluverðs hækkaði um 0,32% á milli mánaða og verðbólgan hjaðnaði úr 4,2% í 4,0%. Þetta var í samræmi við væntingar, en við spáðum 0,26% aukningu VNV á milli mánaða og 4,0% verðbólgu. Við teljum að verðbólga komist ekki undir 4,0% efri vikmörk verðbólgumarkmiðs Seðlabankans í ár.
Fjölbýlishús
21. júlí 2025
Vikubyrjun 21. júlí 2025
Í júní dró úr árshækkun bæði vísitölu íbúðaverðs og leiguverðs. Ró virðist hafa færst yfir húsnæðismarkaðinn og HMS fjallaði um það í síðustu viku að markaðurinn væri frekar á valdi kaupenda en seljenda. Á fimmtudag birtir Hagstofan verðbólgutölur en við spáum því að verðbólga hjaðni úr 4,2% í 4,0%.
Háþrýstiþvottur
14. júlí 2025
Vikubyrjun 14. júlí 2025
Erlendum ferðamönnum fjölgaði um 10,1% á milli ára í júní, en það sem af er ári hafa þeir verið álíka margir og á sama tíma í fyrra. Atvinnuleysi jókst um 0,3 prósentustig á milli ára í júní, sem er svipuð aukning og hefur verið síðustu mánuði. Við birtum verðbólguspá í vikunni og teljum að verðbólga hjaðni úr 4,2% í 4,0%. Í þessari viku birtir HMS vísitölu íbúðaverðs, vísitölu leiguverðs og mánaðarskýrslu.
10. júlí 2025
Spáum 4% verðbólgu í júlí
Við spáum því að verðbólga minnki lítillega í júlí og mælist 4,0%. Eins og almennt í júlímánuði má búast við að sumarútsölur og breytingar á flugfargjöldum hafi mest áhrif á vísitölu neysluverðs. Við teljum ekki horfur á að verðbólga þokist nær verðbólgumarkmiði á árinu og spáum 4,2% verðbólgu í lok árs.
Fjölbýlishús
9. júlí 2025
Raunverð íbúða hefur þrefaldast frá aldamótum 
Íbúðaverð á Íslandi hefur hækkað langtum meira en laun og almennt verðlag frá aldamótum. Greiðslubyrði af meðalláni hélst tiltölulega stöðug til ársins 2021 þegar hún tók að hækka skarpt, sérstaklega greiðslubyrði af óverðtryggðum lánum.   
Hús í Reykjavík
7. júlí 2025
Matur og húsnæði helstu drifkraftar verðbólgu
Hækkandi matvöruverð og húsnæðiskostnaður eru þeir þættir sem eiga stærstan þátt í því að viðhalda verðbólgu á Íslandi um þessar mundir. Verðbólga mældist 4,2% í júní, nokkuð umfram spár. Ef matvara og húsnæði væru ekki hluti af vísitölu neysluverðs hefði verðbólga verið undir markmiði Seðlabankans frá því í ágúst í fyrra. Þættir á borð við sterkari krónu og lækkandi olíuverð hafa líkast til haldið aftur af verðhækkunum á ýmsum vörum upp á síðkastið, en á móti hefur þjónustuverð hækkað.
Bakarí
7. júlí 2025
Vikubyrjun 7. júlí 2025
Hagstofa Íslands spáir 2,2% hagvexti á yfirstandandi ári, samkvæmt hagspá sem birt var á föstudaginn. Hagvaxtarhorfur hafa verið færðar upp frá marsspánni þegar gert var ráð fyrir 1,8% hagvexti á árinu. Hagstofan spáir lítillega auknu atvinnuleysi næstu misserin, en Vinnumálastofnun birtir atvinnuleysistölur fyrir júnímánuð síðar í þessari viku.
1. júlí 2025
Mánaðamót 1. júlí 2025
Mánaðarlegt fréttabréf frá Greiningardeild um nýjustu hagtölur og stöðu og horfur í efnahagsmálum.