Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur

Sam­drátt­ur á fyrsta árs­fjórð­ungi

Hagkerfið dróst saman um 4% á milli ára á fyrsta ársfjórðungi samkvæmt nýbirtum þjóðhagsreikningum Hagstofunnar. Þetta er í fyrsta sinn síðan árið 2021 sem landsframleiðsla dregst saman á milli ára. Samdrátturinn skýrist helst af minni birgðasöfnun vegna loðnubrests. Einkaneysla og fjárfesting jukust aftur á móti á fjórðungnum sem er til marks um eftirspurnarþrýsting.
Fiskiskip á Ísafirði
31. maí 2024

Samkvæmt fyrsta mati Hagstofunnar mældist 4% samdráttur í landsframleiðslu á fyrsta ársfjórðungi. Til samanburðar mældist 8,3% hagvöxtur á fyrsta ársfjórðungi í fyrra. Síðan hefur hagvöxtur farið minnkandi með hverjum fjórðungnum og loks dróst landsframleiðsla saman, í fyrsta skipti frá því á fyrsta ársfjórðungi 2021.

Helstu undirliðir:

  • Einkaneysla jókst um 0,2% (0,1% til hækkunar á hagvexti)
  • Samneysla jókst um 1,2% (0,3% til hækkunar á hagvexti)
  • Fjármunamyndun jókst um 2,4% (0,5% til hækkunar á hagvexti)
  • Útflutningur dróst saman um 3,3% (1,3% til lækkunar á hagvexti)
  • Innflutningur jókst um 1,6% (0,7% til lækkunar á hagvexti)
  • Birgðabreytingar voru 35 ma.kr. minni en í fyrra (3,5% til lækkunar á hagvexti)

Samdráttur aðallega vegna minni birgðasöfnunar

Stærstan hluta samdráttarins má útskýra með birgðabreytingum í sjávarútvegi. Á fyrsta ársfjórðungi í fyrra jukust birgðir vegna mikillar loðnuvertíðar, alls um 38,5 ma.kr., en í ár jukust þær aðeins um 3,3 ma.kr. Alls má því skýra 3,5% af 4,0% samdrætti með minni aukningu í birgðum vegna loðnubrests.

Einkaneysla og fjárfesting aukast

Í ljósi þess hversu hátt vaxtastigið hefur verið síðustu misseri má telja athyglisvert að ekki hafi enn dregið áþreifanlega úr kraftinum í eftirspurn. Í takt við það er verðbólgan þrálát og hjaðnar hægt.

Einkaneysla stóð nokkurn veginn í stað á milli ára á fyrsta ársfjórðungi, jókst um aðeins 0,2%. Íslendingar virðast helst hafa haldið að sér höndum þegar kemur að kaupum á varanlegum neysluvörum eins og bílum, en frekar látið eftir sér utanlandsferðir. Allt árið í fyrra jókst einkaneysla um aðeins 0,5% að meðaltali og á fjórða fjórðungi dróst hún saman um 2,3%. Þróun einkaneyslu á fyrsta ársfjórðungi er nokkurn veginn í takt við gögn um kortaveltu landsmanna sem stóð meira og minna í stað á milli ára á fyrstu þremur mánuðum ársins.

Aukin íbúðafjárfesting á skjön við íbúðatalningu

Fjármunamyndun jókst um 2,4% á milli ára á fyrsta fjórðungi og aukningin skýrist nær eingöngu af aukinni íbúðafjárfestingu. Íbúðafjárfesting jókst um 15,7% á milli ára á fyrsta ársfjórðungi - svo mikið hefur hún ekki aukist frá því á þriðja ársfjórðungi ársins 2019. Hún jókst þó um 9,4% á síðasta fjórðungi í fyrra og eftir samfelldan samdrátt virðist því vera að færast aukinn þungi í íbúðafjárfestingu. Segja má að tölurnar séu á skjön við það sem ætla hefði mátt út frá talningu HMS á íbúðum í byggingu. Þeim virðist sífellt fækka og HMS hefur lýst áhyggjum af því að uppbygging íbúða verði langt undir þörf.

Eins og við bjuggumst við dregst fjárfesting hins opinbera saman og minnkar um 5,8% á milli ára og atvinnuvegafjárfesting jókst um aðeins 0,4%. Aukinn innflutningur á fjárfestingarvörum á fyrsta ársfjórðungi tengist því líklega aðallega aukinni íbúðafjárfestingu.

Minna flutt út af áli og sjávarafurðum

Framlag utanríkisviðskipta var neikvætt um 2 prósentustig á fyrsta fjórðungi ársins. Það skýrist bæði af minni útflutningi og meiri innflutningi en á sama tíma í fyrra. Vöruútflutningur dróst saman um tæplega eitt prósentustig frá fyrra ári, sem rekja má til minni útflutnings af sjávarafurðum, þar sem loðnubrestur vegur þungt. Þar að auki var minna flutt út af áli en á sama tíma í fyrra. Raforkuskerðingar á fyrri hluta ársins hafa eflaust haft sitt að segja, en einnig lækkun á heimsmarkaðsverði á áli á milli ára.

Vöruinnflutningur dróst einnig saman um tæplega 1% frá fyrra ári á föstu verðlagi. Þann samdrátt má að líkindum að mestu rekja til samdráttar í innflutningi á eldsneyti og flutningstækjum, en innflutningsverðmæti þeirra liða dróst saman á föstu gengi. Á móti vegur að innflutningsverðmæti fjárfestingarvara jókst um 5% á fjórðungnum, sem er í takt við aukna fjármunamyndun. Auk þess jókst innflutningsverðmæti neysluvara um rúmlega 1% á föstu gengi, í takt við örlítið aukna einkaneyslu á fjórðungnum.

Mögulega galli í gögnum um ferðaþjónustu

Þjónustuútflutningur dróst töluvert saman á fyrsta fjórðungi ársins, um 3,9% á föstu verðlagi. Síðustu ár hefur hlutur ferðaþjónustu í auknum þjónustuútflutningi verið mjög fyrirferðarmikill. Á fyrsta fjórðungi þessa árs er útlit fyrir að ferðaþjónusta hafi dregist saman frá fyrra ári en mælist engu að síður hlutfallslega stór. Ferðaþjónusta samanstendur af tveimur liðum, farþegaflutningum með flugi og ferðalögum. Farþegaflutningar aukast frá fyrra ári, sem gæti skýrst af aukinni hlutdeild tengifarþega í farþegafjölda. Ferðalagaliðurinn minnkar aftur á móti á milli ára sem má mögulega rekja til ákveðins galla í gögnum um kortaveltu erlendra korta hér á landi. Fyrirtæki í ferðaþjónustu hafa í auknum mæli nýtt sér erlenda færsluhirðingu og sú kortavelta sést ekki í gögnum sem Hagstofan styðst við. Hagstofan nefnir að sannprófun gagnanna sé í vinnslu, en tekur þó fram að gallinn muni ekki hafa mikil áhrif á heildarniðustöðuna.

Þjónustuinnflutningur jókst töluvert á fjórðungnum á föstu verðlagi, eða um 6,6% frá fyrra ári. Þessa aukningu í þjónustuinnflutningi má að stórum hluta rekja til mikillar aukningar í innfluttri fjármálaþjónustu, en undir fjármálaþjónustu fellur til dæmis færsluhirðing kortafyrirtækja. Síðustu ár hefur innflutt viðskiptaþjónusta aukist töluvert og eykst áfram á fyrsta fjórðungi þessa árs. Undir viðskiptaþjónustu fellur til dæmis rannsókna- og þróunarþjónusta og önnur sérfræðiþjónusta. Til innfluttrar þjónustu teljast einnig ferðalög Íslendinga til útlanda sem færðust lítillega í aukana á fjórðungnum.

Fyrirvari
Innihald og form þessarar greiningar er unnið af starfsfólki Hagfræðideildar Landsbankans hf. (hagfraedideild@landsbankinn.is) og byggist á aðgengilegum opinberum upplýsingum á þeim tíma sem greiningin var unnin. Mat á þeim upplýsingum endurspeglar skoðanir starfsfólks Hagfræðideildar Landsbankans á þeim degi þegar greiningin er dagsett, en þær geta breyst án fyrirvara.

Landsbankinn hf. og starfsfólk hans taka ekki ábyrgð á viðskiptum sem byggð eru á þeim upplýsingum og skoðunum sem hér eru settar fram, enda eru þær ekki veittar sem persónuleg ráðgjöf fyrir einstök viðskipti.

Bent skal á að Landsbankinn hf. getur á hverjum tíma haft beinna eða óbeinna hagsmuna að gæta, ýmist sjálfur, dótturfélög hans eða fyrir hönd viðskiptavina, s.s. sem fjárfestir, lánardrottinn eða þjónustuaðili. Greiningar eru engu að síður unnar sjálfstætt af Hagfræðideild Landsbankans og innan Landsbankans eru í gildi reglur um aðskilnað starfssviða sem eru aðgengilegar á vef bankans.
Þú gætir einnig haft áhuga á
Fólk við Geysi
15. sept. 2025
Vikubyrjun 15. september 2025
Ferðamönnum hélt áfram að fjölga af krafti í ágúst og Íslendingar slógu enn eitt metið í fjölda utanlandsferða. Atvinnuleysi hélst óbreytt á milli mánaða í 3,4% og er lítillega meira en á sama tíma í fyrra. Í þessari viku birtir HMS nýjustu gögn um íbúðamarkað og við fylgjumst með vaxtaákvörðunum í Bandaríkjunum og Bretlandi.
Bakarí
11. sept. 2025
Spáum 4,1% verðbólgu í september
Við spáum því að verðbólga aukist í september og mælist 4,1%. Aukin verðbólga skýrist aðallega af því að í september í fyrra voru máltíðir í grunnskólum gerðar ókeypis og lækkunaráhrifin af því detta nú út úr ársverðbólgunni. Verðhækkun á mjólkurafurðum leiðir til meiri hækkunar á matvöruverði en síðustu mánuði. Ró yfir húsnæðismarkaðnum heldur aftur af hækkunum á reiknaðri húsaleigu en útsölulok hafa áhrif til hækkunar í mánuðinum, gangi spáin eftir.
8. sept. 2025
Vikubyrjun 8. september 2025
Í þessari viku ber hæst  útgáfu á tölum um fjölda ferðamanna í ágúst og skráð atvinnuleysi. Í síðustu viku birti Seðlabankinn fundargerð peningastefnunefndar þar sem fram kom að allir nefndarmenn hefðu verið sammála um að halda vöxtum óbreyttum í ágúst. Þá birti Seðlabankinn einnig tölur um greiðslujöfnuð við útlönd sem gáfu til kynna mun meiri halla á viðskiptum við útlönd á öðrum fjórðungi þessa árs en þess síðasta.
1. sept. 2025
Mánaðamót 1. september 2025
Mánaðarlegt fréttabréf frá Greiningardeild um nýjustu hagtölur og stöðu og horfur í efnahagsmálum.
1. sept. 2025
Vikubyrjun 1. september 2025
Verðbólga hjaðnaði óvænt úr 4,0% í 3,8% í ágúst. Hagstofan áætlar að hagkerfið hafi dregist saman um 1,9% á öðrum ársfjórðungi. Gistinóttum fjölgaði alls um 16,5% á milli ára í júlí. Í vikunni birtir Seðlabankinn viðskiptajöfnuð við útlönd og fundargerð peningastefnunefndar.
Flugvél
28. ágúst 2025
Verðbólga hjaðnar þvert á væntingar
Vísitala neysluverðs lækkaði um 0,15% á milli mánaða í ágúst og verðbólga hjaðnaði úr 4,0% í 3,8%. Hjöðnun á milli mánaða kemur ánægjulega á óvart en við spáðum 0,07% hækkun á vísitölunni og óbreyttri verðbólgu. Við gerum nú ráð fyrir að verðbólga verði 3,8% í árslok, að stærstum hluta vegna lægri mælingar nú en við spáðum áður.
Seðlabanki Íslands
25. ágúst 2025
Vikubyrjun 25. ágúst 2025
Seðlabanki Íslands hélt stýrivöxtum óbreyttum í 7,50% í síðustu viku og allir nefndarmenn studdu ákvörðunina. Vísitala íbúðaverðs hefur hækkað um 4,2% á síðasta árinu, en í janúar var árshækkunin 10,4%. Í vikunni birtir Hagstofan verðbólgutölur fyrir ágústmánuð og þjóðhagsreikninga fyrir annan ársfjórðung.
Hús í Reykjavík
22. ágúst 2025
Íbúðamarkaður í betra jafnvægi þótt nýjar íbúðir seljist hægt
Á síðustu misserum hefur dregið töluvert úr verðhækkunum á íbúðamarkaði. Vísitala íbúðaverðs hefur hækkað um 4,2% á síðustu 12 mánuðum, aðeins örlítið umfram almennt verðlag, og ársbreytingin hefur ekki verið minni frá því í byrjun árs 2024. Þótt kaupsamningar hafi verið færri á fyrstu sjö mánuðum þessa árs en á sama tíma í fyrra er enn talsverð velta á markaðnum.
Fólk við Geysi
19. ágúst 2025
Útflutningur í sókn en innflutningur líka
Vöruútflutningur frá Íslandi hefur aukist frá því í fyrra en samt hefur vöruskiptahalli aldrei verið meiri en nú. Þetta skýrist af stórauknum vöruinnflutningi, einkum á tölvubúnaði í tengslum við uppbyggingu gagnavera. Ferðaþjónustan hefur skilað auknum tekjum í ár en á móti hefur utanlandsferðum Íslendinga fjölgað og uppsafnaður kortaveltujöfnuður við útlönd var enn neikvæður í lok júlí.
Frosnir ávextir og grænmeti
18. ágúst 2025
Vikubyrjun 18. ágúst 2025
Við búumst við að peningastefnunefnd Seðlabankans haldi stýrivöxtum óbreyttum á miðvikudag. Auk vaxtaákvörðunarinnar fáum við vísitölu íbúðaverðs í vikunni og nokkur uppgjör. Metfjöldi erlendra ferðamanna fór frá landinu í júlí, atvinnuleysi var óbreytt á milli mánaða og áfram var nokkur kraftur í greiðslukortaveltu heimila.