Op­in­ber fjár­fest­ing síð­ustu ára – átak eða í með­al­lagi?

Fjárfestingarátaki hins opinbera var ætlað að koma inn á meðan fjárfestingar atvinnuveganna væru í lægð vegna kreppueinkenna í hagkerfinu, bæði 2019 í kjölfar gjaldþrots WOW air og svo vegna Covid-19 faraldursins. Tölur Hagstofunnar sýna að opinbert fjárfestingarátak náði aldrei að koma í stað fjárfestingar atvinnuveganna þegar hún fór minnkandi. Breytingar á fjárfestingum atvinnuveganna og fjárfestingum hins opinbera hafa fylgst nokkuð vel að frá árinu 2019. Og nú þegar farið er að birta yfir efnahagslífinu aukast opinberar fjárfestingar hins opinbera á sama tíma og í atvinnulífinu.
Ferðafólk
9. desember 2021 - Hagfræðideild

Í heild er áætlað að fjármunamyndun alls hafi aukist um 13,3% að raungildi á fyrstu þremur ársfjórðungum 2021 borið saman við sama tímabil fyrra árs. Þar af jókst fjárfesting atvinnuvega um 24,4% og fjármunamyndun hins opinbera um 9,9%.

Meðalhlutfall opinberrar fjárfestingar af VLF á árunum 1998-2020 var 3,9%. Tölur Hagstofunnar, sem yfirleitt eru notaðar í þessu samband, ná aftur til 1995. Meðalhlutfall opinberrar fjárfestingar af VLF á tímabilinu 1995-2020 var aftur á móti 4,2% eða ívið hærra en valið tímabil í samanburðinum. Meðalhlutfallið á árunum 2017-2020 var svo 3,6% og það var 3,3% á árunum 2015-2020.

Samkvæmt þjóðhagsspá Hagstofunnar sem fjárlagafrumvarp næsta árs byggir á er reiknað með að opinber fjárfesting aukist um 19,8% í ár (úr 3,7% af VLF í 4,1%) og minnki svo um 1-6% á næstu þremur árum. Það felur í sér að hlutfall fjárfestingar af VLF verði 4,1% í ár, 4% á næsta ári, 3,8% 2023 og 3,5% 2024. Að meðaltali gefur þetta fjárfestingu upp á 3,8% af VLF á tímabilinu 2020-2024. Hvort að átak sé réttnefni yfir þessa þróun sé miðað við langtímameðaltöl er áhugaverð spurning.

Samkvæmt tölum Hagstofunnar voru fjárfestingar ríkissjóðs tæpir 67 ma.kr. í fyrra, eða 2,3% af VLF. Meðalhlutfall fjárfestinga ríkissjóðs af VLF var 2,3% á árunum 1998-2020. Gert er ráð fyrir að fjárfestingarframlög hjá ríkissjóði í ár verði um 69 ma.kr. og í fjárlagafrumvarpi ársins 2022 er gert ráð fyrir rúmlega 71 ma.kr. Þetta þýðir að hlutfall fjárfestinga ríkissjóðs af VLF verður um 2,3% öll þessi ár. Það er því tæplega hægt að tala um mikið átak sé vísað til sögulegs meðaltals í þessu sambandi, en auðvitað eru fjárfestingarnar meiri en var á árunum eftir 2012.

Á undanförnum árum hefur verið mikið rætt um að styrkja þurfi ýmsa innviði samfélagsins, þar á meðal samgöngu- og raforkukerfið sem þarfnast augljóslega mikils viðhalds. Í fjárlagafrumvarpinu fyrir 2022 kemur fram að fjárfestingarframlag til samgönguframkvæmda falli nú niður í kjölfar þess að átakinu lýkur á árinu 2021, en það hefur verið fjármagnað með umframarðgreiðslum frá fjármálafyrirtækjum. Þá kemur einnig fram í frumvarpinu að 2,6 ma.kr. framlag vegna breikkunar einbreiðra brúa falli niður.

Fjárfestingarátaki hins opinbera var ætlað að koma inn á meðan fjárfestingar atvinnuveganna væru í lægð vegna kreppueinkenna í hagkerfinu, bæði 2019 í kjölfar gjaldþrots WOW air og svo vegna Covid-19 faraldursins.

Sé litið á breytingar á fjárfestingum atvinnuveganna annars vegar og hins opinbera hins vegar sést greinilega að opinbert fjárfestingarátak náði aldrei að koma í stað fjárfestingar atvinnuveganna þegar hún fór minnkandi. Breytingar á fjárfestingum atvinnuveganna og fjárfestingum hins opinbera hafa fylgst nokkuð vel að frá árinu 2019. Og nú þegar farið er að birta yfir efnahagslífinu aukast opinberar fjárfestingar hins opinbera á sama tíma og í atvinnulífinu.

Lesa hagsjána í heild

Hagsjá: Opinber fjárfesting síðustu ára – átak eða í meðallagi?

Þú gætir einnig haft áhuga á
Ferðamenn
18. mars 2024
Vikubyrjun 18. mars 2024
Gögn síðasta árs benda til þess að þeir ferðamenn sem hingað komu hafi að meðaltali dvalið skemur en árið á undan en aftur á móti eytt meiru á dag.
Vélsmiðja Guðmundar
15. mars 2024
Að flytja út „annað“ er heldur betur að skila sér
Útflutningur hefur alltaf verið mjög mikilvægur fyrir Íslendinga og íslenskan efnahag. Lengst af var fiskurinn okkar aðal útflutningsvara, svo bættist álið við og nú síðasta áratuginn eða svo hefur ferðaþjónusta rutt sér til rúms og er orðin stærsta einstaka útflutningsvara Íslendinga. Á síðustu árum hefur annar útflutningur, þ.e. útflutningur sem ekki heyrir undir neinn þessara flokka, vaxið hratt og raunar hraðar en ferðaþjónustan, þó faraldurinn torveldi samanburðinn aðeins.
Fjölbýlishús
14. mars 2024
Spáum 6,6% verðbólgu í mars
Við spáum því að vísitala neysluverðs hækki um 0,57% milli mánaða í mars og að ársverðbólga verði óbreytt í 6,6%. Mest áhrif til hækkunar í spá okkar hafa reiknuð húsaleiga, flugfargjöld til útlanda, föt og skór og matarkarfan. Við eigum enn von á að verðbólgan hjaðni rólega næstu mánuði og verði komin niður í 5,4% í júní.
14. mars 2024
Óbreytt vaxtastig en bjartur tónn
Þrátt fyrir hjaðnandi verðbólgu og sátt um langtímakjarasamning á stórum hluta vinnumarkaðar teljum við að peningastefnunefnd haldi meginvöxtum bankans óbreyttum í 9,25% í næstu viku, fjórða skiptið í röð. Verðlag hækkaði umfram væntingar í febrúar og verðbólguvæntingar hafa lítið breyst frá síðasta fundi nefndarinnar. Auk þess ríkir enn óvissa um framvindu kjarasamninga annarra hópa. Við teljum þó að tónninn í yfirlýsingunni verði bjartari en verið hefur og að vaxtalækkun kunni að vera handan við hornið.
Sky Lagoon
12. mars 2024
Neysla erlendra ferðamanna helst ekki í hendur við fjölgun þeirra
Um 156 þúsund erlendir ferðamenn fóru um Keflavíkurflugvöll í febrúar. Aðeins einu sinni hafa fleiri ferðamenn farið um flugvöllinn í febrúarmánuði, eða á metárinu 2018. Fjölgunin var um 14% á milli ára í fjölda ferðamanna, en erlend kortavelta jókst aðeins um 3,1%, á föstu gengi. Þeir ferðamenn sem nú koma virðast því eyða minna en þeir sem komu fyrir ári síðan.
Ferðafólk
11. mars 2024
Vikubyrjun 11. mars 2024
Stóru útflutningsgreinarnar þrjár, ferðaþjónusta (600 ma. kr.), ál og álafurðir (320 ma. kr.) og sjávarafurðir (350 ma. kr.), stóðu undir 70% af heildarútflutningsverðmæti síðasta árs. Verðmæti annars útflutnings var um 580 ma. kr. og skilaði því meira verðmæti en sjávarafurðir eða ál og álafurðir.
Flutningaskip
5. mars 2024
Utanríkisviðskipti í góðu jafnvægi
Alls var 41,4 ma.kr. afgangur af viðskiptum við útlönd í fyrra. Eins og við var búist var mikill halli á vöruskiptajöfnuði, mikill afgangur af þjónustujöfnuði, smá afgangur af frumþáttatekjum og smá halli á rekstrarframlögum. Erlend staða þjóðarbúsins batnaði nokkuð í fyrra, en í lok árs voru erlendar eignir þjóðarbúsins um 1.600 ma.kr. meiri en erlendar skuldir.
5. mars 2024
Mánaðaryfirlit yfir sértryggð skuldabréf - febrúar 2024
Meðfylgjandi er mánaðarlegt yfirlit sértryggðra skuldabréfa.
4. mars 2024
Fréttabréf Hagfræðideildar 4. mars 2024
Mánaðarlegt fréttabréf frá Hagfræðideild um nýjustu hagtölur og stöðu og horfur í efnahagsmálum.
4. mars 2024
Vikubyrjun 4. mars 2024
Eftir næstum tvö ár af mjög kröftugum hagvexti í kjölfar heimsfaraldursins, hægði mjög á umsvifum í hagkerfinu eftir því sem leið á síðasta ár.
Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur