Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur

Neysla enn á upp­leið þótt at­vinnu­leysi auk­ist

Enn eru merki um að landsmenn hafi svigrúm til neyslu þrátt fyrir langvarandi hávaxtastig. Kortavelta eykst með hverjum mánuðinum, utanlandsferðir í janúar hafa aldrei verið jafnmargar og í ár og samt virðast yfirdráttarlán ekki hafa færst í aukana. Á sama tíma hefur slaknað þó nokkuð á spennu á vinnumarkaði, eftirspurn eftir vinnuafli hefur dvínað og atvinnuleysi tók stökk í janúar þegar það fór yfir 4%.
Greiðsla
18. febrúar 2025

Greiðslukortavelta landsmanna var 6,5% meiri í janúar sl. en í janúar í fyrra, að teknu tilliti til verðlags og gengis. Innanlands jókst kortaveltan um 3,4% að raunvirði á milli ára og erlendis jókst hún um 18,4% á föstu gengi.

Verulega aukin kortavelta Íslendinga erlendis rímar við fjölgun utanlandsferða. Íslendingar fóru um 22% fleiri utanlandsferðir í janúar sl. en í janúar á síðasta ári og ferðir í janúar hafa aldrei verið fleiri. Í þessu samhengi ber að hafa í huga að kortavelta Íslendinga erlendis kemur bæði frá kortum sem eru straujuð á ferðalögum til útlanda en einnig í erlendri netverslun.

Seðlabankinn eflaust á varðbergi gagnvart neyslustigi

Heildarkortavelta jókst á milli ára í hverjum einasta mánuði síðasta árs og var í heild 4,2% meiri en árið 2023 – og nýtt ár byrjar af sama krafti. Þróun kortaveltu gefur gjarnan góða vísbendingu um þróun einkaneyslu og ef marka má kortaveltutölur síðustu mánaða má ætla að einkaneysla hafi aukist undir lok síðasta árs. Einnig skiptir máli að síðustu mánuði hefur kortavelta aukist umfram fjölgun landsmanna, sem er þó nokkuð hægari en áður, og því hefur kortavelta að jafnaði aukist „á mann“.

Þróun kortaveltu ber þess því áfram merki að meðalheimilið hafi að miklu leyti staðið af sér vaxtastigið án þess að hafa þurft að halda verulega aftur af neyslu. Innlán hafa líka aukist talsvert og því líklega áfram innistæða til neyslu. Þá er enn tiltölulega lítið um yfirdrátt, sem er enn annað merki um að heimilin standi að jafnaði vel.

Seðlabankinn hlýtur að fylgjast vel með neyslustiginu í vaxtalækkunarferlinu og leitast við að koma í veg fyrir að innistæður flæði út í neyslu og kyndi undir verðbólgu. Eins og fram kom á síðasta fundi peningastefnunefndar má því áfram gera ráð fyrir háu raunvaxtastigi.

Greinileg merki um kólnandi vinnumarkað

Hægt og rólega hefur dregið úr spennu á vinnumarkaði. Fyrst eftir að vextir tóku að hækka stóð vinnumarkaðurinn vel af sér aðhaldið en um mitt ár 2022 fór eftirspurn eftir vinnuafli smám saman að minnka. Laun hækkuðu mun minna í fyrra en árin á undan, bæði vegna hóflegri kjarasamninga en einnig vegna þess að minnkandi eftirspurn eftir vinnuafli dró úr launaskriði. Atvinnuleysi mjakaðist hægt upp á við á síðasta ári og nú í janúar tók það óvenjustórt stökk á milli mánaða, úr 3,8% í 4,2%. Vinnumálastofnun gerir ráð fyrir að það fari jafnvel upp í 4,4% í febrúar, en svo hátt hefur það ekki verið síðan hagkerfið var í bataferli eftir faraldurinn.

Þarf enn meira til að hægja á neyslu?

Það er athyglisvert að vinnumarkaður og neysla þróist með andstæðum hætti um þessar  mundir. Hátt vaxtastig ætti með tímanum að hægja á hagkerfinu bæði í gegnum minnkandi umsvif í atvinnulífinu – sem hægir á vinnumarkaði – og með því að draga úr ráðstöfunartekjum (með hærri vaxtabyrði heimila) og þar með neyslugetu.

Í ljósi þess hversu sterkt heimilin standa þarf líklega enn meira til þess að slá á neyslu. Hér spilar líka inn í hversu kvikur vinnumarkaðurinn er. Á síðustu árum hefur sístækkandi hluti vinnuaflsins verið aðfluttur og þegar störfum fækkar flytur hluti vinnuaflsins úr landi. Líklega slaknar ekki verulega á innlendri eftirspurn fyrr en enn meiri slaki færist yfir vinnumarkaðinn.

Fyrirvari
Innihald og form þessarar greiningar er unnið af starfsfólki Greiningardeildar Landsbankans hf. (greiningardeild@landsbankinn.is) og byggist á aðgengilegum opinberum upplýsingum á þeim tíma sem greiningin var unnin. Mat á þeim upplýsingum endurspeglar skoðanir starfsfólks Greiningardeildar Landsbankans á þeim degi þegar greiningin er dagsett, en þær geta breyst án fyrirvara.

Landsbankinn hf. og starfsfólk hans taka ekki ábyrgð á viðskiptum sem byggð eru á þeim upplýsingum og skoðunum sem hér eru settar fram, enda eru þær ekki veittar sem persónuleg ráðgjöf fyrir einstök viðskipti.

Bent skal á að Landsbankinn hf. getur á hverjum tíma haft beinna eða óbeinna hagsmuna að gæta, ýmist sjálfur, dótturfélög hans eða fyrir hönd viðskiptavina, s.s. sem fjárfestir, lánardrottinn eða þjónustuaðili. Greiningar eru engu að síður unnar sjálfstætt af Greiningardeild Landsbankans og innan Landsbankans eru í gildi reglur um aðskilnað starfssviða sem eru aðgengilegar á vef bankans.
Þú gætir einnig haft áhuga á
Play
6. okt. 2025
Vikubyrjun 6. október 2025
Fall Fly Play hf. var stærsta fréttin í síðustu viku. Um 400 manns misstu vinnuna og má búast við að atvinnuleysi aukist um um það bil 0,2 prósentustig þess vegna. Við búumst ekki við verulegum þjóðhagslegum áhrifum af falli Play. Peningastefnunefnd kemur saman á miðvikudaginn og við búumst við að stýrivöxtum verði áfram haldið í 7,50%.  
Seðlabanki Íslands
2. okt. 2025
Þrálát verðbólga kallar á óbreytta vexti
Við spáum því að peningastefnunefnd haldi stýrivöxtum óbreyttum í næstu viku. Verðbólga hefur haldist á þröngu bili í kringum 4% frá því í febrúar og horfur eru á nær óbreyttri verðbólgu á næstu mánuðum. Áfram má greina skýr merki um þenslu í hagkerfinu og nær óhugsandi að peningastefnunefnd telji tímabært að halda vaxtalækkunarferlinu áfram. 
1. okt. 2025
Mánaðamót 1. október 2025
Mánaðarlegt fréttabréf frá Greiningardeild um nýjustu hagtölur og stöðu og horfur í efnahagsmálum.
Íbúðahús
29. sept. 2025
Vikubyrjun 29. september 2025
Verðbólga mældist í takt við væntingar í september og fór úr 3,8% í 4,1%, samkvæmt vísitölu neysluverðs, sem Hagstofan birti í síðustu viku. Aukin verðbólga var fyrirséð og mælingin ber þess ekki merki að verðbólguþrýstingur í hagkerfinu hafi aukist. Kaupmáttur launa er 3,8% meiri en í ágúst í fyrra.
Litríkir bolir á fataslá
25. sept. 2025
Verðbólga eykst í takt við væntingar
Vísitala neysluverðs hækkaði um 0,11% á milli mánaða í september og verðbólga jókst úr 3,8% í 4,1%. Hækkunin skýrist að langmestu leyti af því að lækkunaráhrif gjaldfrjálsra skólamáltíða duttu nú úr 12 mánaða taktinum. Fátt í septembermælingunni kom á óvart en við spáðum 0,07% hækkun á vísitölunni og 4,1% verðbólgu. Við gerum ráð fyrir að verðbólga verði áfram á þessu bili út árið og verði 4,0% í árslok.
Bílar
23. sept. 2025
Aukin neysla, aldrei jafnmargar utanlandsferðir og bílakaup færast í aukana
Greiðslukortavelta heimila heldur áfram að aukast samhliða aukinni einkaneyslu. Það sama má segja um utanlandsferðir Íslendinga en það sem af er ári hafa Íslendingar farið í rúmlega 20% fleiri utanlandsferðir en á sama tímabili í fyrra. Auk þess að fara meira til útlanda virðast landsmenn kaupa þó nokkuð fleiri bíla en í fyrra. Á fyrstu átta mánuðum þessa árs voru nýskráðir bílar um 28% fleiri en á sama tíma í fyrra.
Íbúðahús
22. sept. 2025
Vikubyrjun 22. september 2025
Raunverð íbúða lækkaði á milli ára í ágúst, í fyrsta skipti frá því í byrjun árs 2024. Nafnverð íbúða hefur aðeins hækkað um 2,2% á einu ári og sífellt lengri tíma tekur að selja íbúðir. Leiguvísitalan hækkaði þó í ágúst og hækkandi leiguverð hefur með tímanum áhrif á verðbólgumælingar. Hagstofan birtir vísitölu neysluverðs næsta fimmtudag.
Fólk við Geysi
15. sept. 2025
Vikubyrjun 15. september 2025
Ferðamönnum hélt áfram að fjölga af krafti í ágúst og Íslendingar slógu enn eitt metið í fjölda utanlandsferða. Atvinnuleysi hélst óbreytt á milli mánaða í 3,4% og er lítillega meira en á sama tíma í fyrra. Í þessari viku birtir HMS nýjustu gögn um íbúðamarkað og við fylgjumst með vaxtaákvörðunum í Bandaríkjunum og Bretlandi.
Bakarí
11. sept. 2025
Spáum 4,1% verðbólgu í september
Við spáum því að verðbólga aukist í september og mælist 4,1%. Aukin verðbólga skýrist aðallega af því að í september í fyrra voru máltíðir í grunnskólum gerðar ókeypis og lækkunaráhrifin af því detta nú út úr ársverðbólgunni. Verðhækkun á mjólkurafurðum leiðir til meiri hækkunar á matvöruverði en síðustu mánuði. Ró yfir húsnæðismarkaðnum heldur aftur af hækkunum á reiknaðri húsaleigu en útsölulok hafa áhrif til hækkunar í mánuðinum, gangi spáin eftir.
8. sept. 2025
Vikubyrjun 8. september 2025
Í þessari viku ber hæst  útgáfu á tölum um fjölda ferðamanna í ágúst og skráð atvinnuleysi. Í síðustu viku birti Seðlabankinn fundargerð peningastefnunefndar þar sem fram kom að allir nefndarmenn hefðu verið sammála um að halda vöxtum óbreyttum í ágúst. Þá birti Seðlabankinn einnig tölur um greiðslujöfnuð við útlönd sem gáfu til kynna mun meiri halla á viðskiptum við útlönd á öðrum fjórðungi þessa árs en þess síðasta.