Nú er horft til Sharm El-Sheikh í Egyptalandi og COP27 fundarins og næsta ráðstefna verður svo í Kinshasa í Kongó að ári. Fyrsta ráðstefnan af þessu tagi var haldin í Berlín árið 1995. Síðan hefur losun gróðurhúsalofttegunda aukist um 50% á heimsvísu. Á sama tíma hefur losun hér á landi aukist um 20%.
Í nýlegri Hagsjá kom fram að losun innan íslenska hagkerfisins er nú orðin álíka mikil eða meiri en hún var fyrir faraldur. Þá er einungis mæld sú losun sem á sér stað innan landamæra Íslands. Önnur mæliaðferð, svokallað kolefnisspor, mælir þá losun sem kemur til við framleiðslu og flutning á allri þeirri vöru og þjónustu sem íbúar landsins kaupa eða hafa aðgang að, óháð því hvar í heiminum sú losun á sér stað. Kolefnissporið inniheldur því alla losun sem tengist innfluttum vörum, alþjóðaflugi og -flutningum, þegar mælingar á staðbundinni losun gera það ekki. Mælingar kolefnissporsins sýna því mun meiri losun en innanlandsmælingin.
Neikvæð umræða um árangur
Mat á árangri við minnkun losunar frá því í Glasgow er blendið en þó frekar neikvætt. Almennt er ekki reiknað með að fundurinn í Sharm El-Sheikh skili miklum árangri. Umræðan gengur mikið út á að þjóðirnar sem stóðu að Parísarsamkomulaginu standi sig alls ekki nógu vel til þess að ná þeim markmiðum sem stefnt er að og að það séu nær engir möguleikar á því að hiti á jörðinni hækki ekki meira en um 1,5°C. Því er einnig haldið fram að vegferðin sé mun dýrari en reiknað var með, allt að þrisvar sinnum dýrari, og að kosta þurfi enn meiru til í þriðja heiminum. Umræða er að aukast um að það þurfi að fara að horfa meira á staðreyndir og slælegan árangur og huga í auknum mæli að því að íbúar heimsins aðlagi sig að loftslagsbreytingum í stað þess að horfa bara á.
Er staðan skárri en reikna mátti með?
Innrás Rússa í Úkraínu hefur haft mikil áhrif á baráttuna við loftslagsbreytingar í heiminum öllum, en þó mest í Evrópu. Sú staðreynd virðist blasa við að það sé ekki hægt að losna við jarðefnaeldsneyti á stuttum tíma. Nýjar upplýsingar frá Alþjóðaorkumálastofnuninni (IEA) um þróun síðasta árs eru þó jákvæðari en búast hefði mátt við. Samkvæmt nýjum tölum stofnunarinnar mun losun vegna notkunar jarðefnaeldsneytis einungis aukast um tæplega 1% á þessu ári, sem er mun minni aukning en á síðasta ári. Aukning losunar frá kolanotkun jókst lítillega, en aukið framboð endurnýjanlegrar orku bætti það upp að miklu leyti. Hluti af skýringunni er líka að innrás Rússa í Úkraínu hefur dregið verulega úr væntingum um hagvöxt, einkum í Evrópu, sem aftur dregur úr losun.
Leit að öðrum orkugjöfum
Þá hefur stríðið í Úkraínu knúið margar þjóðir til þess að finna aðra orkugjafa í staðinn fyrir gasið sem Rússar hafa tekið af markaðnum. Þar kemur sú jákvæða þróun inn að orka frá sól og vindi hefur fyllt stóran hluta af því skarði sem skapaðist og því verður aukin kolanotkun vegna þessa tiltölulega lítil og tímabundin. Niðurstaðan er því sú að losun CO2 á þessu ári eykst mun minna en margir óttuðust. Við það bætist að stefnuaðgerðir stjórnvalda í mörgum löndum stuðla að raunverulegum breytingum á orkumörkuðum.
Sólar- og vindorka eru í fararbroddi við aukningu á endurnýjanlegri raforkuframleiðslu. Framleiðsluaukningin í þeim greinum hefur aldrei verið meiri en í ár og mun nema um tveimur þriðju hlutum aukningar hreinnar orkuframleiðslu. Raforkuframleiðsla með vatnsafli hefur sums staðar átt undir högg að sækja í ár vegna mikilla þurrka, t.d. í Noregi. Framleiðsla rafmagns með vatnsafli hefur þrátt fyrir þetta aukist frá fyrra ári og er reiknað með að vatnsaflið standi fyrir um fimmtungi af framleiðsluaukningu endurnýjanlegrar orku í ár.
Evrópa á réttri leið þrátt fyrir allt?
Losun CO2 mun minnka innan ESB í ár, þrátt fyrir aukna losun vegna kola. Reiknað er með að aukning kolanotkunar innan ESB verði tímabundin og á sama tíma muni raforkuframleiðsla með hreinum aðferðum aukast verulega. Viðbót vegna hreinna orkugjafa mun því framleiða mun meiri raforku en nemur aukningu framleiðslu með kolanotkun á árinu 2022.
Olíunotkun er talin aukast meira en notkun annars jarðefnaeldsneytis í ár. Þessi aukning kemur fyrst og fremst til vegna flutningageirans og munu flutningar með flugi skapa um þrjá fjórðu hluta aukningar á losun vegna olíu á þessu ári, aðallega vegna alþjóðlegra farþegaflutninga. Losun frá flugi nú er þó einungis um 80% af því sem hún var fyrir faraldurinn.
