Rekstur hins opinbera erfiður – þörf á aukinni opinberri fjárfestingu

Fjárfesting bæði ríkissjóðs og sveitarfélaga jókst mikið á árunum 2017 og 2018. Fjárfestingar sveitarfélaganna hafa minnkað undanfarin tvö ár og voru í fyrra álíka miklar og á árinu 2017 sem var mun meira en síðustu ár þar á undan. Fjárfestingar ríkissjóðs jukust mikið á árinu 2018, en hluti af aukningunni skrifast reyndar á að þá tók ríkissjóður við Hvalfjarðargöngunum sem voru skráð sem opinber fjárfesting. Sé litið framhjá Hvalfjarðargöngum hefur fjárfesting ríkissjóðs verið álíka mikil síðustu 3 ár og jókst um 3% að raungildi á árinu 2020.

16. mars 2021 - Hagfræðideild

Tekjujöfnuður hins opinbera var neikvæður um 215 ma.kr. á árinu 2020 samanborið við rúmlega 46 ma.kr. halla árið 2019. Afkoma ríkissjóðs er sýnu verri en hjá sveitarfélögunum, eða -22,5% af tekjum samanborið við -4,4% hjá sveitarfélögunum. Fjárfestingar bæði ríkissjóðs og sveitarfélaganna voru í hámarki á árinu 2018 en hafa minnkað síðan, einkum hjá sveitarfélögunum.

Afkoma ríkissjóðs versnaði verulega á síðasta ári, fór úr -3,5% af tekjum árið 2019 niður í -22,5% af tekjum. Afkoma sveitarfélaganna hefur hins vegar breyst tiltölulega lítið síðustu þrjú ár, verið neikvæð um 4-5% af tekjum. Tekjur ríkissjóðs á föstu verðlagi drógust saman um 7,4% milli 2019 og 2020 á meðan tekjur sveitarfélaganna jukust um 2,4% milli ára.

Þessi staða ríkissjóðs er ekki alveg ný en halli hefur verið á rekstri ríkissjóðs allt frá upphafi ársins 2019. Það sama gildir um sveitarfélögin sem heilt yfir hafa verið rekin með halla mun lengur. Halli ríkissjóðs jókst hins vegar verulega 2020. Hallinn á ríkissjóði á árinu 2019 var að meðaltali 3,5% af tekjum, en var svo 24% á fyrsta ársfjórðungi 2020 og 34,5% af tekjum á öðrum, 19,7% á þeim þriðja og 14,4% á þeim fjórða.

Útgjöld ríkissjóðs og sveitarfélaganna breyttust með álíka hætti á árinu 2019, jukust um tæp 4% á föstu verðlagi. Útgjöld ríkissjóðs jukust hins vegar um 10% í fyrra á meðan útgjöld sveitarfélaganna jukust um 5,4%. Það er því ljóst að veirufaraldurinn hefur reynst ríkissjóði mun þyngri í skauti en sveitarfélögunum

Opinber fjárfesting dróst saman um 9,3% að raunvirði á árinu 2020. Þetta er annað árið í röð sem opinber fjárfesting minnkar, en samdrátturinn var 10,8% á árinu 2019. Opinber fjárfesting var einungis 3,5% af vergri landsframleiðslu í fyrra, en hún hefur að meðaltali verið um 3,9% af VLF frá árinu 2001. Þessi niðurstaða kemur á óvart í ljósi bæði yfirlýsinga stjórnvalda og samþykktra heimilda.

Frá árinu 2010 hafa fjárfestingar ríkissjóðs verið að meðaltali 47 ma.kr. á ári á verðlagi ársins 2020. Fjárfestingar sveitarfélaganna hafa á sama tíma verið um 30 ma.kr. að meðaltali, eða rúmlega 60% af fjárfestingum ríkissjóðs.

Fjárfesting bæði ríkissjóðs og sveitarfélaga jókst mikið á árunum 2017 og 2018. Fjárfestingar sveitarfélaganna hafa minnkað undanfarin tvö ár og voru í fyrra álíka miklar og á árinu 2017 sem var mun meira en síðustu ár þar á undan. Fjárfesting sveitarfélaganna jókst um u.þ.b. 40% að raungildi árin 2017 og 2018, en dróst saman um u.þ.b. 9% 2019 og 22,5% 2020.

Fjárfestingar ríkissjóðs jukust mikið á árinu 2018, en hluti af aukningunni skrifast reyndar á að þá tók ríkissjóður við Hvalfjarðargöngunum sem voru skráð sem opinber fjárfesting. Sé litið framhjá Hvalfjarðargöngum hefur fjárfesting ríkissjóðs verið álíka mikil síðustu 3 ár og jókst um 3% að raungildi á árinu 2020.

Sveitarfélögin fjárfesta að jafnaði fyrir mun hærra hlutfall en ríkissjóður. Á tímabilinu 2010 til 2020 fjárfestu sveitarfélögin að meðaltali fyrir um 10% af tekjum á hverju ári. Hæsta hlutfallið var 14% á árinu 2018 og það lægsta um 8% á árinu 2016. Ríkissjóður fjárfesti að jafnaði fyrir um 6% af tekjum á tímabilinu, mest 7,4% á árinu 2020 og minnst 3,5% á árinu 2016.

Lesa Hagsjána í heild

Hagsjá: Rekstur hins opinbera erfiður – þörf á aukinni opinberri fjárfestingu

Þú gætir einnig haft áhuga á

7. apríl 2021

Munur á atvinnutekjum eftir menntun hefur farið minnkandi

Frá árinu 2000 fram til 2019 hækkuðu atvinnutekjur allra á vinnumarkaði um 214%. Hækkun þeirra sem voru með grunnmenntun var 239%. Atvinnutekjur annarra hópa hækkuðu hins vegar töluvert minna á þessu tímabili. Tekjur þeirra sem voru með starfs- og framhaldsmenntun hækkuðu um 185% og tekjur háskólamenntaðra hækkuðu um 173%.

6. apríl 2021

Vikubyrjun 6. apríl 2021

Samkvæmt nýbirtri könnun Ferðamálastofu á ferðaáformum Íslendinga ætla mun færri að fari í frí til útlanda í ár en í sambærilegri könnun í fyrra.

31. mars 2021

Fjármálaáætlun 2022-2026 – betri tímar framundan en reiknað var með

Betri afkoma en reiknað var með á árinu 2020 hefur minnkað þörf á aðgerðum til að draga úr hallanum á afkomu hins opinbera á tímabili nýrrar fjármálaáætlunarinnar. Sé litið til ríkissjóðs minnkar þörfin fyrir svokallaðar afkomubætandi ráðstafanir um næstum fjórðung. Þannig verður afkoma ríkissjóðs 60 ma.kr. betri á árunum 2021–2025 miðað við fyrri áætlun.

30. mars 2021

Metlækkun leiguverðs

Nokkuð hefur borið á lækkun leiguverðs samkvæmt þinglýstum leigusamningum á höfuðborgarsvæðinu undanfarið ár. Munurinn milli ára nú, er sá mesti frá upphafi mælinga.

29. mars 2021

Enn og aftur óvissa um áhrif sóttvarnaraðgerða á vinnumarkað

Atvinnuleysi samkvæmt mælingum Hagstofunnar var 6,1% í febrúar og hafði minnkað um 0,1 prósentustig frá febrúar 2020. Almennt atvinnuleysi skráð hjá Vinnumálastofnun var hins vegar 11,4% og hafði aukist um 6,4 prósentustig frá febrúar 2020. Því til viðbótar var atvinnuleysi vegna hlutabóta mælt sem 1,1% í febrúar. Vinnumarkaðskönnunin mælir því áfram töluvert minna atvinnuleysi en Vinnumálastofnun gerir.

29. mars 2021

Vikubyrjun 29. mars 2021

Það kemur ekki á óvart þegar borin er saman þróun stýrivaxta hér á landi, Evrusvæðinu, Bandaríkjunum og Bretlandi frá 2000 að stýrivextir hafa verið mun hærri hér en á hinum efnahagssvæðunum allt tímabilið.

25. mars 2021

Mesta árshækkun launavísitölu í 5 ár

Launavísitalan hækkaði um 0,3% milli janúar og febrúar samkvæmt tölum Hagstofu Íslands. Síðustu 12 mánuði hefur launavísitalan hækkað um 10,6%, sem er mesta ársbreyting frá því í ágúst 2016. Vísitala neysluverðs hækkaði 4,1% milli febrúarmánaða 2020 og 2021. Launavísitalan hækkaði um 10,6% á sama tímabili þannig að kaupmáttaraukningin á milli ára er mikil, eða 6,7%.

22. mars 2021

Neysla landsmanna í febrúar nokkuð mikil innanlands

Neysla Íslendinga jókst um 5,6% innanlands í febrúar miðað við fast verðlag og dróst saman um 45% erlendis miðað við fast gengi. Veirusmit voru fá í febrúar og tilslakanir á sóttvarnaraðgerðum hafa orðið til þess að Íslendingar eyddu til að mynda meiru á veitingastöðum og í gistiþjónustu en á síðustu mánuðum.