Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur

Rekst­ur hins op­in­bera erf­ið­ur – þörf á auk­inni op­in­berri fjár­fest­ingu

Fjárfesting bæði ríkissjóðs og sveitarfélaga jókst mikið á árunum 2017 og 2018. Fjárfestingar sveitarfélaganna hafa minnkað undanfarin tvö ár og voru í fyrra álíka miklar og á árinu 2017 sem var mun meira en síðustu ár þar á undan. Fjárfestingar ríkissjóðs jukust mikið á árinu 2018, en hluti af aukningunni skrifast reyndar á að þá tók ríkissjóður við Hvalfjarðargöngunum sem voru skráð sem opinber fjárfesting. Sé litið framhjá Hvalfjarðargöngum hefur fjárfesting ríkissjóðs verið álíka mikil síðustu 3 ár og jókst um 3% að raungildi á árinu 2020.
Alþingishús
16. mars 2021 - Greiningardeild

Tekjujöfnuður hins opinbera var neikvæður um 215 ma.kr. á árinu 2020 samanborið við rúmlega 46 ma.kr. halla árið 2019. Afkoma ríkissjóðs er sýnu verri en hjá sveitarfélögunum, eða -22,5% af tekjum samanborið við -4,4% hjá sveitarfélögunum. Fjárfestingar bæði ríkissjóðs og sveitarfélaganna voru í hámarki á árinu 2018 en hafa minnkað síðan, einkum hjá sveitarfélögunum.

Afkoma ríkissjóðs versnaði verulega á síðasta ári, fór úr -3,5% af tekjum árið 2019 niður í -22,5% af tekjum. Afkoma sveitarfélaganna hefur hins vegar breyst tiltölulega lítið síðustu þrjú ár, verið neikvæð um 4-5% af tekjum. Tekjur ríkissjóðs á föstu verðlagi drógust saman um 7,4% milli 2019 og 2020 á meðan tekjur sveitarfélaganna jukust um 2,4% milli ára.

Þessi staða ríkissjóðs er ekki alveg ný en halli hefur verið á rekstri ríkissjóðs allt frá upphafi ársins 2019. Það sama gildir um sveitarfélögin sem heilt yfir hafa verið rekin með halla mun lengur. Halli ríkissjóðs jókst hins vegar verulega 2020. Hallinn á ríkissjóði á árinu 2019 var að meðaltali 3,5% af tekjum, en var svo 24% á fyrsta ársfjórðungi 2020 og 34,5% af tekjum á öðrum, 19,7% á þeim þriðja og 14,4% á þeim fjórða.

Útgjöld ríkissjóðs og sveitarfélaganna breyttust með álíka hætti á árinu 2019, jukust um tæp 4% á föstu verðlagi. Útgjöld ríkissjóðs jukust hins vegar um 10% í fyrra á meðan útgjöld sveitarfélaganna jukust um 5,4%. Það er því ljóst að veirufaraldurinn hefur reynst ríkissjóði mun þyngri í skauti en sveitarfélögunum

Opinber fjárfesting dróst saman um 9,3% að raunvirði á árinu 2020. Þetta er annað árið í röð sem opinber fjárfesting minnkar, en samdrátturinn var 10,8% á árinu 2019. Opinber fjárfesting var einungis 3,5% af vergri landsframleiðslu í fyrra, en hún hefur að meðaltali verið um 3,9% af VLF frá árinu 2001. Þessi niðurstaða kemur á óvart í ljósi bæði yfirlýsinga stjórnvalda og samþykktra heimilda.

Frá árinu 2010 hafa fjárfestingar ríkissjóðs verið að meðaltali 47 ma.kr. á ári á verðlagi ársins 2020. Fjárfestingar sveitarfélaganna hafa á sama tíma verið um 30 ma.kr. að meðaltali, eða rúmlega 60% af fjárfestingum ríkissjóðs.

Fjárfesting bæði ríkissjóðs og sveitarfélaga jókst mikið á árunum 2017 og 2018. Fjárfestingar sveitarfélaganna hafa minnkað undanfarin tvö ár og voru í fyrra álíka miklar og á árinu 2017 sem var mun meira en síðustu ár þar á undan. Fjárfesting sveitarfélaganna jókst um u.þ.b. 40% að raungildi árin 2017 og 2018, en dróst saman um u.þ.b. 9% 2019 og 22,5% 2020.

Fjárfestingar ríkissjóðs jukust mikið á árinu 2018, en hluti af aukningunni skrifast reyndar á að þá tók ríkissjóður við Hvalfjarðargöngunum sem voru skráð sem opinber fjárfesting. Sé litið framhjá Hvalfjarðargöngum hefur fjárfesting ríkissjóðs verið álíka mikil síðustu 3 ár og jókst um 3% að raungildi á árinu 2020.

Sveitarfélögin fjárfesta að jafnaði fyrir mun hærra hlutfall en ríkissjóður. Á tímabilinu 2010 til 2020 fjárfestu sveitarfélögin að meðaltali fyrir um 10% af tekjum á hverju ári. Hæsta hlutfallið var 14% á árinu 2018 og það lægsta um 8% á árinu 2016. Ríkissjóður fjárfesti að jafnaði fyrir um 6% af tekjum á tímabilinu, mest 7,4% á árinu 2020 og minnst 3,5% á árinu 2016.

Lesa Hagsjána í heild

Hagsjá: Rekstur hins opinbera erfiður – þörf á aukinni opinberri fjárfestingu

 

Þú gætir einnig haft áhuga á
Flutningaskip við Vestmannaeyjar
7. maí 2025
Stór hluti íslensks vöruútflutnings til Bandaríkjanna undanþeginn tollum
Ætla má að um þriðjungur íslenskra vara sem fluttar eru frá Íslandi til Bandaríkjanna sé undanþeginn þeim tollum sem nú eru í gildi, til dæmis lyf og flestar lækningavörur. Óvissa um framvindu mála í alþjóðaviðskiptum getur samt ein og sér leitt til þess að fyrirtæki halda að sér höndum og ráðast síður í nýjar fjárfestingar. Á síðasta ári fór um 12% af vöruútflutningi Íslands til Bandaríkjanna.
Dollarar og Evrur
5. maí 2025
Vikubyrjun 5. maí 2025
Í apríl jókst verðbólga úr 3,8% í 4,2%, nokkuð umfram okkar spá um 4,0% verðbólgu. Velta samkvæmt VSK-skýrslum jókst á milli ára í flestum atvinnugreinum á fyrstu tveimur mánuðum ársins. Á fyrsta ársfjórðungi mældist hagvöxtur á evrusvæðinu en samdráttur í Bandaríkjunum. Í þessari viku er vaxtaákvörðun í Bandaríkjunum og einnig í Bretlandi.
2. maí 2025
Mánaðamót 2. maí 2025
Mánaðarlegt fréttabréf frá Greiningardeild um nýjustu hagtölur og stöðu og horfur í efnahagsmálum.
Fasteignir
2. maí 2025
Leiguverð á hraðari uppleið en kaupverð undanfarið
Ör fólksfjölgun og hækkun húsnæðisverðs hefur aukið eftirspurn eftir leiguíbúðum. Stærstur hluti Airbnb-íbúða er nú leigður út af leigusölum með fleiri en tvær íbúðir í útleigu. Frumvarp um hert skilyrði um skammtímaleigu hefur verið sett í samráðsgátt. Hömlur á skammtímaleigu gætu aukið framboð leiguíbúða og jafnvel söluframboð. 
29. apríl 2025
Verðbólga yfir væntingum og mælist 4,2%
Verðbólga mældist 4,2% í apríl og hækkaði úr 3,8% frá því í mars. Verðbólga var umfram okkar spá, einkum vegna þess að reiknuð húsaleiga og verð á matvörum hækkaði meira en við bjuggumst við.
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn
28. apríl 2025
Versnandi efnahagshorfur í heiminum að mati AGS
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (AGS) birti nýja efnahagsspá um páskana. Hagvaxtarhorfur í heiminum hafa verið færðar niður og AGS telur að spenna í alþjóðaviðskiptum og veruleg óvissa komi til með að draga úr umsvifum í heimshagkerfinu.
USD
28. apríl 2025
Vikubyrjun 28. apríl 2025
Hagstofan birtir verðbólgutölur fyrir aprílmánuð á morgun og við búumst við að verðbólga hækki tímabundið upp í 4%. Í vikunni fáum við fyrstu uppgjör fyrir fyrsta ársfjórðung og fyrsta mat á hagvexti í Bandaríkjunum og á evrusvæðinu á fyrsta ársfjórðungi.
Íbúðir
23. apríl 2025
Horfur á hófstilltum hækkunum á íbúðaverði
Við teljum horfur á tiltölulega hófstilltum verðhækkunum á íbúðamarkaði næstu árin, 5,9% hækkun á þessu ári, 4,8% hækkun á næsta ári og 6,4% hækkun árið 2027. Til samanburðar hefur íbúðaverð hækkað um 9% á ári að jafnaði frá aldamótum, og að meðaltali um 13% á ári frá árinu 2021. 
Greiðsla
22. apríl 2025
Vikubyrjun 22. apríl 2025
Leiguverð hefur hækkað um 11,3% á síðustu tólf mánuðum, þó nokkuð meira en íbúðaverð sem hefur hækkað um 8% á sama tímabili. Hækkanir á íbúða- og leigumarkaði eru þó nokkuð umfram almennar verðhækkanir í landinu, en verðbólga mældist 3,8% í mars. Áfram er kraftur í innlendri neyslu, greiðslukortavelta heimila hefur aukist statt og stöðugt síðustu mánuði og var 1,8% meiri í mars síðastliðnum en í mars í fyrra.  
Gönguleið
16. apríl 2025
Óljósar horfur í ferðaþjónustu vegna sviptinga í alþjóðasamskiptum
Sviptingar í alþjóðaviðskiptum gætu haft margvísleg áhrif á ferðaþjónustu hér á landi. Tollar gætu rýrt kaupmátt Bandaríkjamanna og haft áhrif á komur þeirra hingað til lands. Auk þess eru merki um að áhugi Evrópubúa á að heimsækja Bandaríkin fari dvínandi, sem gæti haft áhrif hingað heim, enda hafa Evrópubúar gjarnan komið við á Íslandi á leið sinni vestur um haf. Í nýrri hagspá gerum við ráð fyrir samdrætti í ferðaþjónustu á þessu ári, en að hún taki aftur við sér á næstu tveimur árum.