Hag­sjá: Frum­varp til fjár­auka­laga – núm­er tvö á þessu ári

Í umræðunni um aðgerðir ríkisstjórnarinnar er oft bent á umfang aðgerða, t.d. var sagt að umfang fyrsta aðgerðapakkans væri um 230 ma.kr. og aðgerðapakka tvö um 60 ma.kr. Auknar samþykktar útgjaldaheimildir ríkissjóðs vegna núverandi aðstæðna nema hins vegar „aðeins“ 39 ma.kr. verði ný fjáraukalög í samræmi við frumvarpið. Þetta er um 3,9% aukning miðað við fjárlög. Miðað við þessar tölur yrði halli ársins um 50 ma.kr. sem er ekki nálægt þeim halla sem rætt er um að verði á ríkissjóði í ár. Í því sambandi hafa tölur á bilinu 250-300 ma.kr. verið nefndar.
29. apríl 2020

Samantekt

Líkt og í öðrum löndum er ríkissjóður Íslands kominn í aðalhlutverk í efnahags- og atvinnulífinu. Hér á landi var hlutfall samneyslu og opinberrar fjárfestingar 27,8% af landsframleiðslu í fyrra, samkvæmt fyrstu tölum Hagstofunnar, og hefur ekki verið hærra síðan á árunum 2008-10.

Frá aldamótum hefur þetta hlutfall að meðaltali verið 27,6%. Miðað við stöðuna í dag munu umsvif hins opinbera í efnahagslífinu aukast mikið og mögulega verða meiri en nokkurn tíma áður.

Það er stór spurning hvernig verður síðan undið ofan af verulegri íhlutun hins opinbera, fyrst og fremst ríkissjóðs, í efnahagslífinu. Í þessu sambandi verður að hafa í huga að það eru auðvitað takmörk fyrir því hve stórt hlutverk ríkisfjármálin geti leikið til lengri tíma þannig að staðan sé sjálfbær. Auðvitað er staðan á fjármálamörkuðum þannig nú að ríkissjóðir hinna ýmsu landa geta tekið stórar upphæðir að láni á mjög hagstæðum kjörum og seðlabankar tekið virkan þátt í að auðvelda aukningu ríkisútgjalda.

Auðvitað kemur einhvern tíma að skuldadögum og áður en til þess kemur þarf að hefja brúun á gríðarlegu ósamræmi tekna og útgjalda ríkissjóða sem skapast á næstu mánuðum eða jafnvel misserum. Ríkissjóður Íslands hefur sem betur fer notað gott árferði á síðustu árum til þess að lækka skuldastöðu sína þannig að hann er þokkalega vel í stakk búinn til þess að leika stórt hlutverk í að milda höggið sem þjóðarbúið er að lenda í. Því til viðbótar hefur hlutur hins opinbera í landsframleiðslunni allra síðustu ár verið minni en oft áður.

Alþingi hefur nú þegar veitt greiðsluheimildir fyrir atvinnuleysisbótum samhliða skertu starfshlutfalli, og greiðslum vegna launataps einstaklinga sem sæta sóttkví. Þá hafa verið veittar heimildir til frestunar á skattgreiðslum og veitingu ábyrgða ríkisins á hluta lána til fyrirtækja í greiðsluvanda. Þá er einnig unnið að miklu fjárfestingarátaki og markaðsátaki í ferðaþjónustu.

Í síðustu viku var lagt til nýtt frumvarp til fjáraukalaga ásamt sérstökum frumvörpum um ráðstafanir í ríkisfjármálum, sem snúa m.a. að skattamálum, stuðningi við nýsköpunarfyrirtæki, ráðstöfunum sem varða fjárstuðning til rekstraraðila og sérstökum rekstrarstuðningi til einkarekinna fjölmiðla. Markmið þessara tillagna var sagt vera að gera fyrirtækjum og heimilum betur kleift að halda í horfinu þar til útbreiðsla veirusjúkdómsins hefur verið stöðvuð. Viðtökur við þessum tillögum voru blendnar og fannst mörgum sem mun meira þyrfti til.

Þriðjudaginn 28. apríl kynnti ríkisstjórnin svo fleiri aðgerðir sem ætlað er að mæta vanda þeirra fyrirtækja sem hafa orðið fyrir nær algerum tekjubresti vegna kórónukreppunnar. Þar var um að ræða framlengingu hlutabótaleiðar, einföldun reglna um fjárhagslega endurskipulagningu fyrirtækja og möguleika fyrirtækja til þess að sækja um stuðning úr ríkissjóði vegna greiðslu hluta launakostnaðar á uppsagnarfresti. Þessar tillögur mæltust vel fyrir meðal talsmanna atvinnulífs og fyrirtækja. Enn á þó eftir að leggja fram frumvörp og nánari útfærslur á grundvelli þessara tillagna.

Sífellt fleiri vísbendingar eru um að samdrátturinn í efnahagslífinu verði dýpri og langvinnari en vonað var í fyrstu. Innlend eftirspurn hefur dregist hratt og mikið saman og tekjufallið í ferðaþjónustu verður mikið og langvinnt.

Fleiri fjáraukalagafrumvörp verða þannig lögð fram í ár og jafnvel fleiri en eitt. Augljóst er að Alþingi þarf samþykkja frekari fjárheimildir, t.d. verða útgjöld Atvinnuleysistryggingasjóðs á árinu mun meiri en reiknað var með fyrir örfáum vikum.

Efni nýja frumvarpsins um fjáraukalög er tvíþætt. Í fyrsta lagi heimild til að leita samninga við Seðlabanka Íslands um að bankinn annist umsýslu vegna ábyrgða ríkissjóðs vegna lána til fyrirtækja. Í öðru lagi eru lagðar til auknar fjárheimildir sem nema rúmum 13,2 ma.kr. Þá hafa fjárheimildir hækkað um 39 ma.kr. frá því að fjárlög fyrir árið 2020 voru samþykkt í nóvember sl.

Í umræðunni um aðgerðir ríkisstjórnarinnar er oft bent á umfang aðgerða, t.d. var sagt að umfang fyrsta aðgerðapakkans væri um 230 ma.kr. og aðgerðapakka tvö um 60 ma.kr. Auknar samþykktar útgjaldaheimildir ríkissjóðs vegna núverandi aðstæðna nema hins vegar „aðeins“ 39 ma.kr. verði ný fjáraukalög í samræmi við frumvarpið. Þetta er um 3,9% aukning miðað við fjárlög. Miðað við þessar tölur yrði halli ársins um 50 ma.kr. sem er ekki nálægt þeim halla sem rætt er um að verði á ríkissjóði í ár. Í því sambandi hafa tölur á bilinu 250-300 ma.kr. verið nefndar.

Lesa Hagsjána í heild

Hagsjá: Frumvarp til fjáraukalaga – númer tvö á þessu ári (PDF)

Þú gætir einnig haft áhuga á
3. feb. 2025
Fréttabréf Greiningardeildar 3. febrúar 2025
Mánaðarlegt fréttabréf frá Greiningardeild um nýjustu hagtölur og stöðu og horfur í efnahagsmálum.
Flutningaskip
3. feb. 2025
Aukinn halli af vöruviðskiptum í fyrra
Halli af vöruviðskiptum jókst í fyrra, en ekki með sama hraða og síðustu tvö ár þar á undan. Að það hægi á aukningunni gæti verið merki um að jafnvægi sé að aukast í hagkerfinu, en á móti kemur að innflutningsverðmæti hafa aldrei verið meiri sem gæti verið merki um aukin umsvif.
Seðlabanki Íslands
3. feb. 2025
Vikubyrjun 3. febrúar 2025
Verðbólga lækkaði á milli mánaða í janúar, úr 4,8% í 4,6%. Við eigum von á að Seðlabankinn lækki vexti um 0,5 prósentustig á miðvikudaginn. Fyrstu uppgjör fyrir árið 2024 komu í síðustu viku, en uppgjörstímabilið heldur áfram í þessari viku.
30. jan. 2025
Spáum vaxtalækkun um 0,5 prósentustig
Við spáum 0,5 prósentustiga vaxtalækkun í næstu viku. Verðbólga mældist 4,6% í janúar. Hún hjaðnaði í takt við spá okkar og hefur þokast niður um 0,5 prósentustig frá síðustu vaxtaákvörðun. Hægt hefur á íbúðaverðshækkunum og verðbólguvæntingar virðast stöðugri en áður. Laun hafa hækkað mun minna en áður og vinnumarkaður hefur leitað í eðlilegra horf.  
Fasteignir
30. jan. 2025
Verðbólga hjaðnar áfram
Vísitala neysluverðs lækkaði um 0,27% á milli mánaða í janúar, samkvæmt nýbirtum tölum Hagstofu Íslands. Ársverðbólga lækkar því úr 4,8% í 4,6%. Við eigum enn von á að verðbólga hjaðni næstu mánuði og verði 3,9% í apríl.
Íbúðahús
27. jan. 2025
Vikubyrjun 27. janúar 2025
Í vikunni birtast verðbólgutölur fyrir janúar. Við eigum von á að verðbólga hjaðni og mælist 4,6%. Í síðustu viku birtist vísitala íbúðaverðs fyrir desember sem sýndi lækkun upp á 0,6% á milli mánaða. Vísitala leiguverðs sýndi einnig lækkun á milli mánaða, um 0,9%.
Bakarí
24. jan. 2025
Stöðugri vinnumarkaður og minna skrið launahækkana
Launavísitala Hagstofunnar hækkaði um 6,6% árið 2024. Á síðustu mánuðum hefur hægt verulega á launahækkunum, bæði vegna minni kjarasamningsbundinna hækkana en síðustu ár og minna launaskriðs. Kaupmáttur hefur því sem næst staðið í stað og óhætt að segja að staðan á vinnumarkaði styðji nú mun betur við verðstöðugleika en áður.
20. jan. 2025
Vikubyrjun 20. janúar 2025
Kortaveltutölur sem komu í síðustu viku voru nokkuð sterkar og sýndu að kortavelta heimilanna jókst nokkuð á milli ára í desember. Það voru tvö uppgjör í síðustu viku, Hagar og Ölgerðin, en fjárhagsár þessa tveggja félaga er, ólíkt öðrum félögum í kauphöllin, ekki hið sama og almanaksárið. Í vikunni fram undan fáum við vísitölur íbúðaverðs og leiguverðs frá HMS.
20. jan. 2025
Kortavelta landsmanna í sókn allt síðasta ár
Kortavelta landsmanna var alls 4,2% meiri á síðasta ári en árið 2023 og jókst milli ára alla mánuði ársins, miðað við fast verðlag og gengi. Telja má líklegt að Seðlabankinn fylgist vel með neyslustiginu í vaxtalækkunarferlinu og reyni að koma í veg fyrir að uppsafnaðar innistæður hrúgist út í neyslu. Neysla ferðamanna hér á landi mældist aðeins 1% meiri í fyrra en árið áður sé miðað við fast verðlag.
Pund, Dalur og Evra
17. jan. 2025
Krónan styrktist á síðasta ári
Krónan styrktist á móti evru en veiktist aðeins á móti Bandaríkjadal á árinu 2024. Árið var nokkuð rólegt á millibankamarkaði með gjaldeyri þar sem velta dróst saman og minna var um flökt.
Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur