Var­ist fals­frétt­ir um skjót­feng­inn gróða

Landsbankinn varar eindregið við falsfréttum sem oft snúast um ótrúlega góð tilboð eða skjótan gróða nafngreindra Íslendinga. Fréttunum er gjarnan dreift á Facebook og öðrum samfélagsmiðlum og þær geta í sumum tilfellum verið töluvert sannfærandi.
4. október 2018 - Landsbankinn

Þessar fölsku fréttir hafa þann tilgang að fá fólk til að gefa upp kreditkortaupplýsingar eða aðrar fjárhagslegar upplýsingar í þeim tilgangi að svíkja fé af fólki.

Við höfum áður fjallað um skilaboðasvik og gylliboð á netinu, þar með talið falskar atvinnuauglýsingar, loforð um skjótfenginn gróða, óvæntan arf, lottóvinning og þessháttar. Falsfréttir (e. fake news) eru af sama toga. Það var þó fyrst nú á þessu ári sem margar slíkar tóku að birtast á íslensku, jafnvel á vandaðri íslensku, og á vefsíðum sem hermdu eftir útliti þekktra íslenskra miðla. Í mörgum slíkum falsfréttum er fjallað um hvernig viðkomandi einstaklingur græddi fúlgur fjár með auðveldum hætti. Falsfréttum fylgja gjarnan myndir af einstaklingnum sem teknar hafa verið af netinu.

FalsfréttÍ apríl 2020 skaut þessi falsfrétt upp kollinum á samfélagsmiðlum. Útlitið er sannfærandi en fréttin er fölsuð.

Falsfréttir geta því verið mjög sannfærandi útlits, jafnvel þótt þær séu uppspuni frá rótum. Ekki er alltaf nóg að leita að upplýsingum úr falsfréttinni í leitarvélum því svindlararnir hafa gjarnan stofnað aðrar síður sem styðja falsfréttina og valda því að aðvaranir birtast neðar í leitarniðurstöðum.

Lögreglan á höfuðborgarsvæðinu fjallaði um þessi svik í færslu í byrjun október 2018.

Kortafyrirtækið Valitor hefur einnig varað við svona fréttum. RÚV og visir.is eru meðal þeirra innlendu fréttamiðla sem hafa fjallað um þetta vandamál.

FalsfréttÍ þessari falsfrétt eru ýmislegt sem sýnir að hún er fölsuð. Þarna stendur t.a.m. Viðskiptabaðið en ekki Viðskiptablaðið, mánaðarheitið er ritað með röngum hætti og netfang ritstjórnar Viðskiptablaðsins (vb.is) er rangt, þ.e. endar á vba.is.

Hver er tilgangur falsfrétta

Að baki falsfrétta eru gjarnan svikamyllur sem miða að því að plata grandalausa einstaklinga til að láta fé af hendi. Í öðrum tilvikum er reynt að laða fram upplýsingar um bankareikninga, kreditkort, aðgangsupplýsingar í netbanka og þess háttar. Netsvikarinn hagnýtir svo þessar upplýsingar til að svíkja út fé.

Núorðið er það á hvers manns færi að semja falsfréttir og birta á trúverðugri vefslóð. Sé leitað að “fake news generator” á Google, vísa leitarniðurstöður á aragrúa vefsíðna sem semja sjálfkrafa og samstundis falskar fréttir, eða að fréttaritara gefst kostur á að hafa áhrif á textaritun og hlaða sjálfur inn myndum. Vefsíðurnar útvega sérstaka vefslóð sem falsfréttasmiður deilir svo á netinu.

Viðskiptamódel falsfrétta nútímans er þess eðlis að erfitt er að berjast gegn þeim. Því meira sem smellt er á þær, þeim mun ábatasamari eru þær. Við þetta bætist að þegar lesandi deilir falsfrétt er hann ekki aðeins að tryggja að hún fari á flug, heldur er hann einnig að ljá falsfréttinni ákveðinn trúverðugleika eða vægi. Þess vegna ætti fólk hvorki að smella á né deila falsfréttum.

FalsfréttDæmi um falsfrétt

Hvað er til ráða?

Vandaðir fréttamiðlar stunda góða fréttamennsku og verja tíma og fjármunum í að byggja upp orðspor og traust. Þeir leggja mikla vinnu í heimildaöflun og kanna staðreyndir eins og frekast er unnt.

Fyrir okkur lesendur er helsta ráðið að beita heilbrigðri skynsemi, yfirvegun og gagnrýnni hugsun. Það er góð regla að velta ávallt fyrir sér réttmæti fréttarinnar og uppruna hennar. Er fréttin á viðurkenndum fréttamiðli? Er slóðin á viðkomandi vefsíðu örugglega rétt? Þá er góð regla að deila ekki fréttum í hugsunarleysi.

Svikatilraunir verða sífellt vandaðri og útsmognari og því er rétt að ítreka mikilvægi þess að vera á varðbergi gagnvart óvæntum tilboðum. Það sem hljómar of gott til að vera satt er líklega ekki satt.

Greinin var uppfærð í apríl 2020.

Þú gætir einnig haft áhuga á
Öryggi í netverslun
30. okt. 2023
Góð ráð um varnir gegn netsvikum
Netsvik hafa aukist verulega. Við höfum tekið saman aðgengilegar upplýsingar um hvernig hægt er að þekkja netsvik og verjast þeim.
31. ágúst 2023
Ef þú lest ekki skilaboðin getur þú tapað miklum peningum!
Ertu örugglega að nota rafrænu skilríkin til að staðfesta eitthvað sem þú vilt í raun og veru gera? Eða eru svikarar kannski að plata þig til að nota rafrænu skilríkin til að hleypa sér inn í bankaappið þitt?
Netöryggi
3. ágúst 2023
Yngri hópur fellur fyrir netsvikum – erum við nógu varkár?
Netsvikum og tilraunum til netsvika hefur fjölgað mikið í sumar. Ekki aðeins eru málin fleiri heldur eru fórnarlömbin líka yngri en áður. Möguleg skýring á aukningunni er sú að nú er meira um að svikin séu reynd utan opnunartíma fyrirtækja, þ.e. um kvöld og um helgar og þegar líklegt er að fólk sé í sumarfríi og því síður á varðbergi.
Öryggi í netverslun
28. júlí 2023
Hvernig á að bregðast við svikum?
Ef þig grunar að þú hafir lent í klóm svikara, sérð óeðlilegar færslur á reikningum eða greiðslukortum eða óviðkomandi hefur komist inn í netbankann þinn, er mikilvægt að hafa samband við bankann eins fljótt og hægt er.
Netöryggi
13. jan. 2023
Varist svik í gegnum samfélagsmiðla – aldrei framsenda SMS-kóða
Við viljum vara viðskiptavini okkar við netsvikum, sérstaklega svikum sem fara fram í gegnum samfélagsmiðla og skilaboðaforrit, en mikið hefur borið á þeim undanfarið.
Öryggi í netverslun
4. nóv. 2022
14 góð ráð til að auka öryggi í netverslun
Verslun á netinu er ekki hættulaus, tölvuþrjótar leggja mikið á sig til að stela greiðsluupplýsingum eða svíkja fé út úr fólki með öðrum hætti. Hér fyrir neðan eru nokkur einföld ráð til að minnka hættuna á netsvikum.
8. júlí 2022
Mundu eftir netörygginu - líka þegar þú ert í fríi
Tilraunum til hvers kyns netsvika hefur fjölgað mikið og reynslan sýnir að þeim fjölgar á sumrin. Ástæðan er talin vera sú að netsvikarar vonast eftir því að þá sé fólk sé kærulausara og sé líklegra til að taka þátt í fölskum Facebook-leik, smella á hlekk í hugsunarleysi eða skoða ný „fjárfestingartækifæri“.
12. maí 2022
Ekki smella á hlekkinn – og ekki falla í gildruna
Notkun á tölvum og símum er stór hluti af okkar daglega lífi og því nauðsynlegt að vera meðvituð og upplýst um hætturnar sem leynast á netinu.
New temp image
8. mars 2022
Upptökur af fróðlegum fundi um netöryggismál
Landsbankinn stóð fyrir vel heppnuðum fundi um netöryggismál fimmtudaginn 3. mars 2022. Á fundinum var m.a. fjallað um hvernig skipulagðir glæpahópar beina spjótum sínum að einstaklingum og fyrirtækjum og hvernig verjast má atlögum þeirra.
2. mars 2022
Tinder-svindlarinn og hætturnar á netinu
Tilraunir til fjársvika á netinu aukast stöðugt og dæmi eru um að Íslendingar hafi tapað milljónum til svindlara á netinu. Oft er verið að spila með tilfinningar og góðmennsku fólks og mikilvægt að fólk þekki einkenni svikatilrauna, hvort sem þau beinast gegn þér eða þínum nánustu.
Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur