Fjár­festa­svik eru al­geng­ustu netsvik­in hér­lend­is það sem af er ári

Netsvik birtast okkur í ýmsum útgáfum. Þar má nefna svonefnd fjárfestasvik (investment scam) og hefur umfang þeirra hérlendis aukist um 77% á árinu.
12. júlí 2019 - Landsbankinn

Fjárfestasvikum er beint að reyndum sem óreyndum fjárfestum, þau felast til dæmis í óvæntu símtali, skilaboðum, tölvupósti, færslu á samfélagsmiðlum, auglýsingum á netinu, bréfleiðis og svo framvegis. Iðulega innihalda þau „besta tækifæri ársins“ til kaupa á verðmætum af einhverju tagi. Um er að ræða gylliboð, eins og að fjárfesta í rafmynt eða kaupa hlutabréf í fyrirtæki sem þú hefur jafnvel aldrei heyrt af áður.

Fjársvikarinn heldur því fram að hann þurfi ekki starfsleyfi frá Fjármálaeftirlitinu á Íslandi og sýnir ef til vill fram á að hann sé með heimild stjórnvalda eða fjármálaeftirlitsins í eigin heimalandi. Fullyrðingarnar reynast svo allar rangar.

Málafjöldi vegna fjárfestasvika hefur nú þegar aukist um 77% frá fyrra ári, þó árið 2019 sé aðeins rétt rúmlega hálfnað. Í þessum geira glæpaiðnaðarins eru fjárfestasvikin því núorðið algengustu svikin gagnvart einstaklingum hérlendis en fyrirmælafalsanir eru ennþá algengustu svikatilraunirnar gagnvart fyrirtækjum.

Útsmoginn sálfræðihernaður

Líkt og í öðrum samskiptasvikum (social engineering) má líkja fjárfestasvikum við sálfræðihernað þar sem svikahrappar nota sálræna og tilfinningalega eiginleika fólks til að ráðskast með það. Fyrst er beitt svonefndum „köldum“ snertingum (cold calls) þar sem svikarinn reynir að fyrra bragði að ná til fjölda fólks. Þegar fórnarlamb bítur á agnið hefst annað og einbeittara ferli þar sem hiti færist í leikinn. Svikarinn beitir miklum þrýstingi og leggur áherslu á að viðkomandi þurfi að taka ákvörðun skjótt svo hann missi ekki af tækifæri lífsins.

Hvernig virkar þetta?

Svikarinn reynir allt hvað hann getur til að sannfæra fórnarlambið um að millifæra fjármuni inn á tiltekinn bankareikning og leggja þannig fé í sjóð eða aðra fjárfestingu sem reynist svo á endanum vera fölsk. Svikarinn lofar mikilli ávöxtun; þetta geta verið fjárfestingar í gulli, dýru víni, rafmynt, aflandssjóðum, skuldabréfaútboðum, fasteignum, afleiðum, kaup á kolefnisjöfnun og fjölmargt fleira. Listinn getur verið mjög langur.

Svikarinn hefur samband við fórnarlambið og segist vera til dæmis verðbréfamiðlari eða sölustjóri hjá sjóðastýringarfyrirtæki. Hann býður upp á fjármála- og fjárfestingarráðgjöf og hvetur fórnarlambið til að fjárfesta í erlendu fyrirtæki eða safni fyrirtækja og heldur því fram að áhættan sé óvenju lítil í þessu tilviki. Þarna heyrast kunnugleg stef á borð við: „Þú munt uppskera ríkulega ávöxtun á skömmum tíma“.

Tilboðin hljóma afar freistandi og líta út fyrir að vera fullkomlega lögmæt. Jafnvel er vísað á vefsvæði þar sem fólk getur fylgst í rauntíma með þróun fjárfestinga. Framsetningin er vönduð og viðmót svikarans sömuleiðis, hann getur komið vel fyrir sig orði í tali og rituðu máli.

Dæmi eru um að haldnir séu fjárfestafundir (investment meetings) þar sem hópur áhugasamra fjárfesta kemur saman og hlýðir á framsögu svikafyrirtækisins. Um nokkurs konar söluráðstefnu er að ræða og eru slíkir fundir ýmist haldnir erlendis eða á netinu, sem er algengara.

Slíti fórnarlambið ekki á samskiptin með afgerandi hætti verður áreitið einfaldlega meira og viðvarandi. Að óbreyttu hættir gerandinn ekki að hafa samband við fórnarlambið fyrr en hann nær sínu fram.

Stöðugt er farið fram á meiri fjárframlög frá fórnarlambinu, óskað er eftir greiðsluþátttöku þess í ýmsum útlögðum kostnaði, við það bætist svo skrifstofukostnaður, umsýslukostnaður, leyfisgjöld, skattar og margt fleira. Aðalmálið er svo auðvitað stofnframlagið og reglulega framlagið sem getur hlaupið á mörgum milljónum króna. Ekkert af þessu kemur til baka.

Hvernig á að bregðast við?

Fjárfestasvik eru ekki ný af nálinni og hafa viðgengist í fjölda ára. Svikararnir leita sífellt nýrra leiða til að svíkja út fé og þegar gylliboð berst á netinu verður að beita heilbrigðri skynsemi. Það sem hljómar of gott til að vera satt er líklega ekki satt. Í fyrri pistlum höfum við fjallað um hve svikatilraunirnar verða sífellt vandaðri og útsmognari.

Því er rétt að ítreka eftirfarandi leiðbeiningar:

  • Verum á varðbergi gagnvart óvæntum tilboðum.
  • Verum á varðbergi gagnvart fólki og fyrirtækjum sem erfitt er að sanna deili á.
  • Verum á varðbergi gagnvart fólki og fyrirtækjum sem bjóða fjárhagsaðstoð að fyrra bragði.
  • Veitum öðrum aldrei bankaupplýsingar okkar.
  • Það er óeðlilegt ef einhver hefur samband við þig og óskar eftir upplýsingum um fjárhagslega stöðu þína.
  • Treystu bankanum ef hann ráðleggur þér að framkvæma ekki greiðslu.
  • Ef þú ákveður samt sem áður að halda áfram, fáðu þá fagálit viðurkenndra sérfræðinga í málum sem þessum, þar með talið lögfræðiálit.

Mikil fjölgun svikatilrauna fyrstu sex mánuðina hérlendis

Landsbankinn tekur þátt í margvíslegu samstarfi á sviði öryggismála, þar með talið í öryggishópi norrænna banka. Bankinn fær verðmætar upplýsingar í gegnum samstarfið og getur sömuleiðis miðlað af reynslu sinni. Árið 2012 hóf Landsbankinn samstarf við þúsundir erlendra banka og les sjálfkrafa inn í kerfi sín, oft á sólarhring, nýjustu válista yfir bankareikninga og fleiri upplýsingar, til að hindra greiðslur til óprúttinna aðila.

Landsbankinn mælir og skrásetur allar fjársvikatilraunir sem sérfræðingar og kerfi bankans verða vör um. Gögnin sýna ótvírætt að tilraunum til fjárfestasvika hefur fjölgað mjög á milli ára. Munar þar mest um svikatilraunir vegna meintra rafmyntar- og hlutabréfakaupa.

Heimtur í þessum málum eru erfiðar og er viðskiptavinurinn gjarnan búinn að framkvæma eina eða fleiri greiðslur áður en hann áttar sig á hvers kyns er. Þá leitar hann til bankans – en það er þá iðulega um seinan.

Svikatilboð um endurheimt fjár

Að gefnu tilefni áréttar Landsbankinn að bankinn á ekki í samstarfi við erlend fyrirtæki eða öryggisráðgjafa um endurheimt fjár sem tapast hefur við fjársvik. Fram eru komin dæmi undanfarin misseri þar sem svikahrappar bjóða fórnarlömbum fjársvika sinna aðstoð undir fölsku flaggi og kynna sig sem samstarfsaðila Landsbankans. Hið rétta er að bankinn aðstoðar viðskiptavini við að endurheimta glatað fé en sú þjónusta er án endurgjalds. Þjónustan fæst aðeins hjá bankanum en er ekki boðin í samstarfi við önnur fyrirtæki.

Hafðu samband

Ef þú telur að þú hafir orðið fórnarlamb fjársvika hvetjum við þig til að láta okkur vita og kæra málið til lögreglu á netfangið cybercrime@lrh.is, eftir atvikum. Þú getur líka sent tölvupóst til Þjónustuvers Landsbankans eða hringt í síma 410 4000.

Þú gætir einnig haft áhuga á
Netöryggi
13. jan. 2023

Varist svik í gegnum samfélagsmiðla – aldrei framsenda SMS-kóða

Við viljum vara viðskiptavini okkar við netsvikum, sérstaklega svikum sem fara fram í gegnum samfélagsmiðla og skilaboðaforrit, en mikið hefur borið á þeim undanfarið.
Öryggi í netverslun
4. nóv. 2022

14 góð ráð til að auka öryggi í netverslun

Verslun á netinu er ekki hættulaus, tölvuþrjótar leggja mikið á sig til að stela greiðsluupplýsingum eða svíkja fé út úr fólki með öðrum hætti. Hér fyrir neðan eru nokkur einföld ráð til að minnka hættuna á netsvikum.
Netöryggi
7. sept. 2022

Fræðsluefni um varnir gegn netsvikum

Við höfum tekið saman aðgengilegt fræðsluefni um hvernig hægt er að þekkja netsvik og verjast þeim.
8. júlí 2022

Mundu eftir netörygginu - líka þegar þú ert í fríi

Tilraunum til hvers kyns netsvika hefur fjölgað mikið og reynslan sýnir að þeim fjölgar á sumrin. Ástæðan er talin vera sú að netsvikarar vonast eftir því að þá sé fólk sé kærulausara og sé líklegra til að taka þátt í fölskum Facebook-leik, smella á hlekk í hugsunarleysi eða skoða ný „fjárfestingartækifæri“.
12. maí 2022

Ekki smella á hlekkinn – og ekki falla í gildruna

Notkun á tölvum og símum er stór hluti af okkar daglega lífi og því nauðsynlegt að vera meðvituð og upplýst um hætturnar sem leynast á netinu.
New temp image
8. mars 2022

Upptökur af fróðlegum fundi um netöryggismál

Landsbankinn stóð fyrir vel heppnuðum fundi um netöryggismál fimmtudaginn 3. mars 2022. Á fundinum var m.a. fjallað um hvernig skipulagðir glæpahópar beina spjótum sínum að einstaklingum og fyrirtækjum og hvernig verjast má atlögum þeirra.
2. mars 2022

Tinder-svindlarinn og hætturnar á netinu

Tilraunir til fjársvika á netinu aukast stöðugt og dæmi eru um að Íslendingar hafi tapað milljónum til svindlara á netinu. Oft er verið að spila með tilfinningar og góðmennsku fólks og mikilvægt að fólk þekki einkenni svikatilrauna, hvort sem þau beinast gegn þér eða þínum nánustu.
Netöryggi
4. nóv. 2021

Hvernig get ég varist kortasvikum?

Það er mjög mikilvægt að lesa vandlega öll skilaboð sem koma frá bankanum þínum, kortafyrirtækjum, þjónustuaðilum eða verslunum áður en þú gefur upp greiðsluupplýsingar eða samþykkir greiðslu. Með því að fara vandlega yfir skilaboðin getur þú dregið verulega úr hættunni á að verða þolandi kortasvika.
12. apríl 2021

Þekkt vörumerki notuð til að svíkja út peninga

Undanfarið hefur borið meira á tilraunum til svonefndra vörumerkjasvika sem ganga út á að villa um fyrir fólki með gylliboðum í nafni þekktra fyrirtækja og lokka það inn á vefsíður fjársvikara. Nýverið birtust færslur á Facebook með fölsuðum skjámyndum úr íslenskum bankaöppum, í einmitt þessum tilgangi.
8. okt. 2020

Fræðsla og umræða um netöryggi ber árangur

Þrátt fyrir að meira sé nú um tilraunir til hvers kyns netsvika falla færri í gildruna. Það sem af er árinu 2020 hefur fjársvikamálum á netinu, þar sem svikin takast og tjón verður, fækkað um helming miðað við sama tíma árið 2019. Við teljum að þróunin sé að mestu leyti fræðslu og umræðu um netöryggi að þakka en kórónuveirufaraldurinn hefur líka sín áhrif.
Vefkökur

Með því að smella á “Leyfa allar” samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur