Lofts­lags­ráð­stefna í Glasgow í skugga fyr­ir­sjá­an­legs orku­skorts

Ástand orkumála hefur breyst mikið á stuttum tíma. Á síðustu árum fyrir faraldurinn bjuggu Vesturlönd við ofgnótt orku. Olíuiðnaðurinn og OPEC-ríkin, sem lengi höfðu reynt að takmarka framboð olíu til þess að halda verði uppi, stóðu allt í einu frammi fyrir stórauknu framboði. Mikilvægur þáttur í meintum orkuskorti, sem mögulega á eftir að aukast á næstu árum, eru minni fjárfestingar í olíu-, gas- og kolavinnslu. Að hluta til kemur þetta til af þeirri ofgnótt orku sem við vorum farin að venjast á síðustu árum, en ástæðan er ekki síður stórauknar áherslur við að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda.
Vindmyllur
3. nóvember 2021 - Greiningardeild

Hlutfall koltvíoxíðs  í andrúmsloftinu var nokkuð stöðugt allt frá örófi alda fram á 19. öld, á bilinu 275-285 ppm. Í kringum 1910 var hlutfallið komið upp í 300 og nú er það komið upp í 412 ppm. Á u.þ.b. einni öld hefur hlutur CO2 í andrúmsloftinu því aukist hundrað sinnum meira en á þúsund árum þar á undan. 

Það er ekki nokkur vafi á því að aukning kolefnis í andrúmsloftinu er komin til af mannavöldum, aðallega með bruna jarðefnaeldsneytis, en einnig með eyðingu skóga og umbreytingu þeirra og annars landrýmis yfir í ræktarland. Svo lengi sem þessi þróun heldur áfram með sama hætti og nú munu gróðurhúsalofttegundir halda áfram að aukast.

Jarðefnaeldsneyti hefur haft afgerandi þýðingu fyrir efnahagsþróun í heiminum í tvær aldir. Kol og olía hafa leikið stórt hlutverk í umbreytingum í framleiðslu og atvinnulífi sem jók framleiðni verulega og skapaði þannig grundvöll fyrir aukinni fólksfjölgun og velferð.

Árið 1992 var hlutfall CO2 í andrúmsloftinu 356 ppm og áhyggjur manna af hlýnun jarðar voru teknar að aukast. Það ár samþykktu þjóðir heims á loftslagsráðstefnunni í Ríó de Janeiró að skuldbinda sig til þess að hægja á gróðurhúsaáhrifum.

Parísarsamningurinn frá 2015 skuldbatt alla aðila til þess vinna að því að halda hlýnun loftslags á jörðinni innan við 2° miðað við ástandið fyrir iðnbyltingu. Í Glasgow fá þessar þjóðir tækifæri til þess að skýra frá aðgerðum sínum og áætlunum, en almennt er talið að ekki komi margt nýtt fram sem bendi til þess að þessum markmiðum verði náð.

Ástand orkumála hefur breyst mikið á stuttum tíma. Á síðustu árum fyrir faraldurinn bjuggu Vesturlönd við ofgnótt orku. Olíuiðnaðurinn og OPEC-ríkin, sem lengi höfðu reynt að takmarka framboð olíu til þess að halda verði uppi, stóðu allt í einu frammi fyrir stórauknu framboði. Aukin olíuframleiðsla í Ameríku, m.a. úr olíusandi, lækkaði olíuverð og því til viðbótar hefur verð á nýrri hreinni orku frá t.d. vindi og sól lækkaði mikið.

Mikilvægur þáttur í meintum orkuskorti, sem mögulega á eftir að aukast á næstu áru, eru minni fjárfestingar í olíu-, gas- og kolavinnslu . Að hluta til kemur þetta til af þeirri ofgnótt orku sem við vorum farin að venjast á síðustu árum, en ástæðan er ekki síður stórauknar áherslur við að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda.

Þessi þróun hefur svo orðið til þess að verð á olíu og gasi hefur hækkað mikið. Reyndar á hegðun OPEC-ríkjanna þátt í þessari stöðu þar sem samtökin hafa ekki aukið framboð olíu til þess að mæta þessum aðstæðum. Áhrifin á verðbólgu í heiminum verða töluverð og neikvæð, allavega til skemmri tíma. Til lengri tíma getur þessi staða hins vegar orðið til þess að hraða þróuninni í áttina að grænni og hagkvæmari orkukostum.

Olíuiðnaðurinn myndi undir venjulegum kringumstæðum bregðast við miklu framboði og verðhækkunum með því að auka framleiðsluna. En það er erfitt á tímum samfélagslegrar kröfu um minnkandi losun. Stóru olíufélögin eru undir þrýstingi fjárfesta um að fara sér hægt og sum þeirra taka nú þegar þátt í umbreytingu yfir í hreinni orku. Þó verð hafi hækkað mikið eru lítil merki um að fjárfestingar séu að aukast í greininni.

Lesa Hagsjána í heild:

Hagsjá: Loftslagsráðstefna í Glasgow í skugga fyrirsjáanlegs orkuskorts

Þú gætir einnig haft áhuga á
Litríkir bolir á fataslá
13. feb. 2025
Spáum áframhaldandi hjöðnun í febrúar: Úr 4,6% í 4,3%
Við spáum því að vísitala neysluverðs hækki um 0,98% á milli mánaða í febrúar og að verðbólga hjaðni úr 4,6% í 4,3%. Við búumst við áframhaldandi hjöðnun næstu mánuði og að ársverðbólga verði komin niður í 3,7% í maí.   
Seðlabanki Íslands
10. feb. 2025
Vikubyrjun 10. febrúar 2025
Peningastefnunefnd lækkaði vexti um 0,5 prósentustig í síðustu viku. Í þessari viku koma tölur um skráð atvinnuleysi og fjölda brottfara frá Leifsstöð auk þess sem Hagstofan framkvæmir verðkannanir vegna vísitölu neysluverðs. Uppgjörstímabilið í Kauphöllinni er síðan enn í fullum gangi.
3. feb. 2025
Fréttabréf Greiningardeildar 3. febrúar 2025
Mánaðarlegt fréttabréf frá Greiningardeild um nýjustu hagtölur og stöðu og horfur í efnahagsmálum.
Flutningaskip
3. feb. 2025
Aukinn halli af vöruviðskiptum í fyrra
Halli af vöruviðskiptum jókst í fyrra, en ekki með sama hraða og síðustu tvö ár þar á undan. Að það hægi á aukningunni gæti verið merki um að jafnvægi sé að aukast í hagkerfinu, en á móti kemur að innflutningsverðmæti hafa aldrei verið meiri sem gæti verið merki um aukin umsvif.
Seðlabanki Íslands
3. feb. 2025
Vikubyrjun 3. febrúar 2025
Verðbólga lækkaði á milli mánaða í janúar, úr 4,8% í 4,6%. Við eigum von á að Seðlabankinn lækki vexti um 0,5 prósentustig á miðvikudaginn. Fyrstu uppgjör fyrir árið 2024 komu í síðustu viku, en uppgjörstímabilið heldur áfram í þessari viku.
30. jan. 2025
Spáum vaxtalækkun um 0,5 prósentustig
Við spáum 0,5 prósentustiga vaxtalækkun í næstu viku. Verðbólga mældist 4,6% í janúar. Hún hjaðnaði í takt við spá okkar og hefur þokast niður um 0,5 prósentustig frá síðustu vaxtaákvörðun. Hægt hefur á íbúðaverðshækkunum og verðbólguvæntingar virðast stöðugri en áður. Laun hafa hækkað mun minna en áður og vinnumarkaður hefur leitað í eðlilegra horf.  
Fasteignir
30. jan. 2025
Verðbólga hjaðnar áfram
Vísitala neysluverðs lækkaði um 0,27% á milli mánaða í janúar, samkvæmt nýbirtum tölum Hagstofu Íslands. Ársverðbólga lækkar því úr 4,8% í 4,6%. Við eigum enn von á að verðbólga hjaðni næstu mánuði og verði 3,9% í apríl.
Íbúðahús
27. jan. 2025
Vikubyrjun 27. janúar 2025
Í vikunni birtast verðbólgutölur fyrir janúar. Við eigum von á að verðbólga hjaðni og mælist 4,6%. Í síðustu viku birtist vísitala íbúðaverðs fyrir desember sem sýndi lækkun upp á 0,6% á milli mánaða. Vísitala leiguverðs sýndi einnig lækkun á milli mánaða, um 0,9%.
Bakarí
24. jan. 2025
Stöðugri vinnumarkaður og minna skrið launahækkana
Launavísitala Hagstofunnar hækkaði um 6,6% árið 2024. Á síðustu mánuðum hefur hægt verulega á launahækkunum, bæði vegna minni kjarasamningsbundinna hækkana en síðustu ár og minna launaskriðs. Kaupmáttur hefur því sem næst staðið í stað og óhætt að segja að staðan á vinnumarkaði styðji nú mun betur við verðstöðugleika en áður.
20. jan. 2025
Vikubyrjun 20. janúar 2025
Kortaveltutölur sem komu í síðustu viku voru nokkuð sterkar og sýndu að kortavelta heimilanna jókst nokkuð á milli ára í desember. Það voru tvö uppgjör í síðustu viku, Hagar og Ölgerðin, en fjárhagsár þessa tveggja félaga er, ólíkt öðrum félögum í kauphöllin, ekki hið sama og almanaksárið. Í vikunni fram undan fáum við vísitölur íbúðaverðs og leiguverðs frá HMS.
Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur