Kaup­mátt­ur jókst lít­il­lega milli mán­aða

Launavísitalan hækkaði um 0,4% milli mánaða í nóvember og kaupmáttur jókst um 0,2%. Ráðstöfunartekjur jukust um 2,9% milli þriðja ársfjóðungs ársins 2022 og sama ársfjórðungs árið áður en vegna verðbólgu dróst kaupmáttur ráðstöfunartekna saman um 6,1% á sama tíma sem er mesta lækkun síðan í lok árs 2010.
4. janúar 2023

Kaupmáttur launa jókst um 0,2% milli mánaða í nóvember. Á síðustu sjö mánuðum lækkaði kaupmáttur milli mánaða alla mánuði nema í september og nóvember. Á þessu sjö mánaða tímabili lækkaði kaupmáttur launa um 2,5%. Launavísitalan hækkaði um 0,4% í nóvember, og hafa ber í huga að nýumsamdar launahækkanir stórs hluta aðildarfélaga ASÍ gilda afturvirkt frá og með nóvembermánuði, og þær hækkanir eru ekki komnar inn í vísitöluna. Launavísitalan hækkaði örlítið meira í nóvember en í október (þá um 0,3%) og á síðustu 12 mánuðum hefur hún hækkað um 8%.

Kaupmáttur jókst vegna þess að launavísitalan hækkaði hlutfallslega meira en vísitala neysluverðs, sem hækkaði um 0,29% í nóvember. Vísitala neysluverðs hækkaði svo þó nokkuð meira milli mánaða í desember, um 0,66%.

Milli nóvembermánaða þessa árs og þess síðasta dróst kaupmáttur saman um 1,1%. 12 mánaða breyting á kaupmætti hefur verið neikvæð frá því í júní á síðasta ári, eftir að hafa aukist samfellt í 12 ár þar á undan.

Ráðstöfunartekjur jukust um 2,9% milli ára

Hagstofan gerir ráð fyrir að ráðstöfunartekjur á mann hafi numið rúmlega 1,2 milljónum króna á þriðja ársfjórðungi síðasta árs, u.þ.b. 400 þúsund krónum á mánuði, og hafi aukist um 2,9% frá sama tímabili í fyrra. Þjóðhagsreikningar Hagstofunnar reikna ráðstöfunartekjur heimilageirans með því að leggja saman launatekjur, eignatekjur, tilfærslutekjur, auk rekstrarafgangs vegna eigin eignarhalds, og draga frá öll eigna- og tilfærsluútgjöld svo sem tekjuskatt og fasteignagjöld.

Hagstofan áætlar að kaupmáttur ráðstöfunartekna á mann hafi dregist saman um 6,1% milli þriðja ársfjórðungs þessa árs og sama fjórðungs síðasta árs sem er mesti samdráttur síðan á fjórða ársfjórðungi ársins 2010. Vísitala neysluverðs hækkaði um 9,7% á sama tímabili. Kaupmáttur ráðstöfunartekna dróst einnig saman á öðrum ársfjórðungi, um 2,7% milli ára, en hafði þar á undan aukist samfellt frá og með fyrsta ársfjórðungi 2021.

Ráðstöfunartekjur og launavísitala breytast með mjög svipuðum hætti yfir lengri tíma, en meiri sveiflur eru í þróun ráðstöfunartekna enda fleiri stærðir sem hafa áhrif á hana, svo sem vinnutími, atvinnuþátttaka og skattbreytingar. Launavísitalan mælir þróun reglulegra mánaðarlauna. Hún er stöðugri og lækkar yfirleitt ekki, að minnsta kosti mjög lítið.

Mestar hækkanir hjá sveitarfélögum

Laun hafa hækkað mun meira á opinbera markaðnum en þeim almenna á síðustu fjórum árum; á tímabilinu frá mars 2019, mánuði áður en kjarasamningar tóku gildi, til september 2022 hafa laun á almennum vinnumarkaði hækkað um 26,5%, laun á opinberum markaði um 31,6%, um 27,5% meðal ríkisstarfsmanna og 36,7% meðal starfmanna sveitarfélaga. Umframhækkunin á opinbera markaðnum skýrist því öll af launahækkunum þeirra sem starfa hjá sveitarfélögum.

Þessi munur er ekki furða í ljósi þess að í lífskjarasamningunum árið 2019 var samið um krónutöluhækkanir í stað hlutfallshækkana, og því hækkuðu þau laun mest sem voru lægst fyrir. Þar að auki hefur vinnutími styst meira á opinberum markaði en þeim almenna og hluti styttingar er metinn til launabreytinga.

Laun verkafólks og þjónustu- og afgreiðslufólks hafa hækkað langmest

Lífskjarasamningurinn fól þannig einnig í sér mjög mismiklar launahækkanir eftir starfstéttum. Sé litið til sama tímabils og hér að ofan, frá marsmánuði 2019 til septembermánaðar 2022, má sjá að laun hafa hækkað um u.þ.b. 35% meðal verkafólks og þjónustu-, sölu- og afgreiðslufólks en laun stjórnenda hafa hækkað um u.þ.b. 19% og laun sérfræðinga um 21%.

Og svipaða sögu er að segja um launabreytingar í ólíkum atvinnugreinum. Laun hafa hækkað langmest á veitinga- og gististöðum, um 39% á tímabilinu frá mars 2019 til septembermánaðar í fyrra. Næstmestar eru launahækkanir í verslunum og viðgerðum, um 29%. Veitustarfsemi, framleiðsla, byggingarstarfsemi og mannvirkjagerð og greinar tengdar flutningum og geymslu fylgja þar fast á eftir með launahækkanir á bilinu 24-29%. Laun þeirra sem starfa við fjármála- og vátryggingarstarfsemi hafa hækkað langminnst, um 19% að meðaltali.

Gera má ráð fyrir að þessi mikli munur skýrist ekki bara af muninum á síðustu kjarasamningsbundnum launahækkunum, sem voru minni í hátekjugreinum, heldur einnig launaskriði; starfsfólki í fjármálageiranum hefur fækkað stöðugt á síðustu árum á meðan fyrirtæki í verslun og þjónustu hafa þurft að keppa um starfsfólk, sem skapar þrýsting á laun.

Fyrirvari
Innihald og form þessarar greiningar er unnið af starfsfólki Hagfræðideildar Landsbankans hf. (hagfraedideild@landsbankinn.is) og byggist á aðgengilegum opinberum upplýsingum á þeim tíma sem greiningin var unnin. Mat á þeim upplýsingum endurspeglar skoðanir starfsfólks Hagfræðideildar Landsbankans á þeim degi þegar greiningin er dagsett, en þær geta breyst án fyrirvara.

Landsbankinn hf. og starfsfólk hans taka ekki ábyrgð á viðskiptum sem byggð eru á þeim upplýsingum og skoðunum sem hér eru settar fram, enda eru þær ekki veittar sem persónuleg ráðgjöf fyrir einstök viðskipti.

Bent skal á að Landsbankinn hf. getur á hverjum tíma haft beinna eða óbeinna hagsmuna að gæta, ýmist sjálfur, dótturfélög hans eða fyrir hönd viðskiptavina, s.s. sem fjárfestir, lánardrottinn eða þjónustuaðili. Greiningar eru engu að síður unnar sjálfstætt af Hagfræðideild Landsbankans og innan Landsbankans eru í gildi reglur um aðskilnað starfssviða sem eru aðgengilegar á vef bankans.
Þú gætir einnig haft áhuga á
Íbúðir
26. mars 2024
Hækkandi íbúðaverð kyndir undir verðbólgu
Vísitala neysluverðs hækkaði um 0,8% milli mánaða í mars og við það jókst ársverðbólga úr 6,6% í 6,8%. Langmest áhrif til hækkunar í mælingunni má rekja til hækkunar á íbúðaverði, og þá sérstaklega utan höfuðborgarsvæðisins. Verð á nýjum bílum hafði mest áhrif til lækkunar í mars.
Seðlabanki
25. mars 2024
Vikubyrjun 25. mars 2024
Peningastefnunefnd Seðlabankans tilkynnti á miðvikudag að stýrivöxtum yrði haldið óbreyttum í 9,25%. Ákvörðunin var í samræmi við spá okkar, en tónninn í yfirlýsingunni var harðari en við bjuggumst við.
Ferðamenn
18. mars 2024
Vikubyrjun 18. mars 2024
Gögn síðasta árs benda til þess að þeir ferðamenn sem hingað komu hafi að meðaltali dvalið skemur en árið á undan en aftur á móti eytt meiru á dag.
Vélsmiðja Guðmundar
15. mars 2024
Að flytja út „annað“ er heldur betur að skila sér
Útflutningur hefur alltaf verið mjög mikilvægur fyrir Íslendinga og íslenskan efnahag. Lengst af var fiskurinn okkar aðal útflutningsvara, svo bættist álið við og nú síðasta áratuginn eða svo hefur ferðaþjónusta rutt sér til rúms og er orðin stærsta einstaka útflutningsvara Íslendinga. Á síðustu árum hefur annar útflutningur, þ.e. útflutningur sem ekki heyrir undir neinn þessara flokka, vaxið hratt og raunar hraðar en ferðaþjónustan, þó faraldurinn torveldi samanburðinn aðeins.
Fjölbýlishús
14. mars 2024
Spáum 6,6% verðbólgu í mars
Við spáum því að vísitala neysluverðs hækki um 0,57% milli mánaða í mars og að ársverðbólga verði óbreytt í 6,6%. Mest áhrif til hækkunar í spá okkar hafa reiknuð húsaleiga, flugfargjöld til útlanda, föt og skór og matarkarfan. Við eigum enn von á að verðbólgan hjaðni rólega næstu mánuði og verði komin niður í 5,4% í júní.
14. mars 2024
Óbreytt vaxtastig en bjartur tónn
Þrátt fyrir hjaðnandi verðbólgu og sátt um langtímakjarasamning á stórum hluta vinnumarkaðar teljum við að peningastefnunefnd haldi meginvöxtum bankans óbreyttum í 9,25% í næstu viku, fjórða skiptið í röð. Verðlag hækkaði umfram væntingar í febrúar og verðbólguvæntingar hafa lítið breyst frá síðasta fundi nefndarinnar. Auk þess ríkir enn óvissa um framvindu kjarasamninga annarra hópa. Við teljum þó að tónninn í yfirlýsingunni verði bjartari en verið hefur og að vaxtalækkun kunni að vera handan við hornið.
Sky Lagoon
12. mars 2024
Neysla erlendra ferðamanna helst ekki í hendur við fjölgun þeirra
Um 156 þúsund erlendir ferðamenn fóru um Keflavíkurflugvöll í febrúar. Aðeins einu sinni hafa fleiri ferðamenn farið um flugvöllinn í febrúarmánuði, eða á metárinu 2018. Fjölgunin var um 14% á milli ára í fjölda ferðamanna, en erlend kortavelta jókst aðeins um 3,1%, á föstu gengi. Þeir ferðamenn sem nú koma virðast því eyða minna en þeir sem komu fyrir ári síðan.
Ferðafólk
11. mars 2024
Vikubyrjun 11. mars 2024
Stóru útflutningsgreinarnar þrjár, ferðaþjónusta (600 ma. kr.), ál og álafurðir (320 ma. kr.) og sjávarafurðir (350 ma. kr.), stóðu undir 70% af heildarútflutningsverðmæti síðasta árs. Verðmæti annars útflutnings var um 580 ma. kr. og skilaði því meira verðmæti en sjávarafurðir eða ál og álafurðir.
Flutningaskip
5. mars 2024
Utanríkisviðskipti í góðu jafnvægi
Alls var 41,4 ma.kr. afgangur af viðskiptum við útlönd í fyrra. Eins og við var búist var mikill halli á vöruskiptajöfnuði, mikill afgangur af þjónustujöfnuði, smá afgangur af frumþáttatekjum og smá halli á rekstrarframlögum. Erlend staða þjóðarbúsins batnaði nokkuð í fyrra, en í lok árs voru erlendar eignir þjóðarbúsins um 1.600 ma.kr. meiri en erlendar skuldir.
5. mars 2024
Mánaðaryfirlit yfir sértryggð skuldabréf - febrúar 2024
Meðfylgjandi er mánaðarlegt yfirlit sértryggðra skuldabréfa.
Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur