Sífellt fleiri stunda fjarnám eða sinna vinnu að heiman. Á sama tíma eru netþrjótar óþreytandi í leit sinni að nýjum tækifærum til að svindla á fólki og því vissara að vera á varðbergi.
Það sem þú getur gert
Góð vísa verður ekki of oft kveðin og traust og örugg lykilorð eru enn einfaldasta vörnin gegn netsvikum. Samt sem áður velja margir sér lykilorð af kæruleysi. Kíktu á leiðbeiningar um notkun sterkra lykilorða sem erfitt er að giska á og notaðu tveggja þátta auðkenningu þar sem hún er í boði (t.d. lykilorð og sms-sendingu). Notendur þurfa gjarnan að velja öryggisspurningar til að tryggja öryggi aðgangs að læstum svæðum og semja svör við þeim. Hér er leiðbeiningar um hvernig hægt er að semja slík svör.
Ef þú notar forrit á borð við Zoom og Teams til að stunda nám eða vinnu mælum við með að þú kynnir þér friðhelgisstillingar forritanna. Á þessu ári hafa netþrjótar reynt að færa sér slík forrit í nyt til að hafa viðkvæmar upplýsingar og fé af grandalausum notendum. Fyrir vikið hafa Zoom og Teams verið uppfærð margsinnis og nú má stilla mun fleiri atriði en við upphaf kórónuveirufaraldursins. Persónuverndar- og öryggisstillingar tækisins sem þú notar (e. privacy and security settings) eru einnig sérsníðanlegar og gott að breyta þeim með hliðsjón af þínum þörfum.
Þróunin er ör og það er mikilvægt að fylgjast vel með. Kynntu þér umfjöllun um netöryggi og ráðleggingar um hvernig forðast má netsvik.
Það sem tæki og tól geta gert fyrir þig
Við mælum með að allir noti vírusvörn en minnum á að engin vírusvörn veitir fullkomið öryggi. Á vefnum AV-Comparatives er birtur listi yfir fremstu vírusvarnir sem völ er á. Auk vírusvarna er gott að setja upp hugbúnaðarvaktara (e. software inspector), en þetta er hugbúnaður sem greinir veikleika í forritum sem eru í tölvunni þinni. Ýmis forrit geta gert tölvuna berskjaldaða fyrir árásum sem vírusvarnir ráða ekki við. Hér eru dæmi um vaktara sem skanna tölvuna og tilgreinir hvaða forrit þarfnast öryggisuppfærslu.
Ekki vista lykilorð í netvafra fartölvunnar eða símans, það býður hættunni heim. Notaðu frekar lykilorðaforrit (e. password manager) eins og LastPass sem býr til og varðveitir sterk lykilorð fyrir ólíkar þjónustur.
Gættu að trúnaði í fjarvinnu
Þegar unnið er að heiman þarf að hafa sérstakan vara á, því gjarnan er unnið með trúnaðargögn sem varða fyrirtækið og viðskiptavini þess. Þegar þú vinnur heima þarftu því að huga sérstaklega að netöryggi.
Á meðal öryggis- og friðhelgisstillinga í forritum á borð við Zoom og Teams sem gagnast við fjarvinnu eru t.d. möguleiki á að kveikja á dulkóðun, útbúa biðstofur fyrir fundargesti, krefjast þess að gestgjafi sé viðstaddur áður en fundur hefst, læsa fundum, nota vatnsmerki, hindra upptöku annarra, hindra skráarniðurhal þátttakenda, slökkva tímabundið á skjádeilingu, hvítlista netföng og fjölmargt fleira.
Notaðu vinnutölvuna en ekki heimilistölvuna því vinnutölvan er vafalítið með betri varnir, s.s. gegn vírusum. Ekki leyfa öðrum í fjölskyldunni að nota vinnutölvuna. Mundu að læsa skjánum þegar þú tekur þér pásu og gættu að því að halda trúnaði í samskiptum, bæði á neti og í símtölum. Ef vinnutölvan eða önnur vinnutæki, s.s. sími, týnist skaltu tilkynna vinnuveitanda um það tafarlaust. Einnig ef brotist er inn í tækin. Þá er hægt að grípa strax til aðgerða.
Síðast en ekki síst er mikilvægt að forðast að senda viðkvæmar upplýsingar og ræða vinnutengd málefni við vinnufélaga í óöruggum forritum, í almennum tölvupósti, á Messenger og þess háttar. Gættu vel að því hvaða áþreifanlegu gögn þú tekur með þér heim og gakktu frá þeim eftir vinnudaginn og vandaðu förgun þegar við á.
Ráðleggingar fyrir foreldra barna og unglinga
Ræddu við barnið um öryggi og samskipti á netinu og sýndu virkan áhuga á netnotkun þess. Spurðu barnið spurninga um hvað það gerir á netinu, hvaða öpp og vefsíður það notar og við hverja það talar. Fylgstu með netnotkuninni, þ.m.t. hvað barnið birtir á samfélagsmiðlum. Eflaust vill barnið vita hvers vegna þér leikur hugur á að vita allt þetta. Útskýrðu hvers vegna það er mikilvægt að vera varkár á netinu. Kenndu því hverju sé eðlilegt að deila á netinu og hverju ekki. Útskýrðu að ókunnugir á netinu eru ekki alltaf þeir sem þeir virðist vera.
Hafðu tölvur heimilisins í alrými eða á öðru sameiginlegu svæði þar sem fylgjast má með netnotkun barnsins. Mörg ný tæki hafa innbyggt foreldraeftirlit sem auðvelt er að nota en gleymist oft við fyrstu uppsetningu. Þannig má stilla aðgangstíma, fylgjast með netvirkni og loka á efnisflokka. Einnig má hlaða niður forritum til foreldraeftirlits. Passaðu þó að ganga ekki lengra en þörf er miðað við aldur og þroska barnsins þíns og ganga ekki á friðhelgi einkalífs þess.
Góðar samræður og aðbúnaður sem leyfir eftirfylgni mynda grunninn að góðri netnotkun. Fylgdu þessu eftir með því að sýna gott fordæmi með eigin netnotkun og settu barninu grunnreglur. Á vef SAFT – Samfélag, fjölskylda og tækni er að finna fjölda heilræða fyrir foreldra um örugga tækninotkun barna og unglinga. Einnig eru leiðbeiningar um örugga notkun snjalltækja á heimilum á vef Stjórnarráðs Íslands.
Landsbankinn leggur mikla áherslu á netöryggis- og persónuverndarmál. Á Umræðunni má finna aðgengilega umfjöllun um netöryggi og ráðleggingar um hvernig forðast má netsvik.
