Ann­að hvort eru fjár­mál­in í lagi eða þau eru það alls ekki

Ungt fólk ræðir mikið við mig um fjármál í starfi mínu sem fjármálaráðgjafi hjá Landsbankanum. Erindin eru auðvitað af ýmsum toga. Sumir hafa lent í fjárhagsvandræðum og vilja aðstoð, aðrir vilja ræða um sparnað eða um möguleg íbúðarkaup.
Kona með tölvu
17. nóvember 2016 - Vigdís Gunnarsdóttir

Mín reynsla er sú að ungt fólk skiptist nánast alfarið í tvo flokka – annað hvort eru fjármálin í lagi eða þau eru alls ekki í lagi. Þegar ég segi að fjármálin séu í lagi þýðir það ekki endilega að fólk eigi fullt af peningum. Ungt fólk hefur gjarnan fremur lítið á milli handanna, enda er það oft í námi og á eftir að koma undir sig fótunum fjárhagslega. En það er ekki það sama og að segja að fjármálin séu í ólestri. Ég ræði t.d. við marga sem eru á leigumarkaðnum og þau eiga það flest sameiginlegt að búa við fremur þröngan fjárhag, enda er leiguverð orðið óheyrilega hátt, a.m.k. á höfuðborgarsvæðinu. Þau geta engu að síður haft góða yfirsýn og góða stjórn á sínum fjármálum. Sumum tekst jafnvel, oft með töluverðri útsjónarsemi, að leggja fé fyrir.

Leyfum ungmennum að taka ábyrgð á sínum fjármálum

Þegar 18 ára aldri er náð er fólk fjárráða. Frá og með þeim aldri ber fólk ábyrgð á sínum eigin fjármálum. Það er afar mikilvægt að foreldrar undirbúi börnin sín vel fyrir þessi tímamót og kenni þeim á fjármálin. Foreldrar eiga ekki að vasast um of í fjármálum barna sinna, heldur leyfa þeim að spreyta sig og axla ábyrgð. Börn sem eru vön því að foreldrar skammti þeim vasapening, sjái um allar færslur í netbankanum, geri fyrir þau skattskýrslu o.s.frv. eru ekki sérlega vel undir það búin að þurfa skyndilega að sjá sjálf um eigin fjármál. Ég stofnaði sparnaðarreikning fyrir börnin mín þegar þau voru 8-9 ára gömul og leyfði þeim að fylgjast með og sjá hvernig þeim gekk að safna. Þeim fannst frábært að geta séð sjóðinn stækka þar til þau höfðu náð að safna sér fyrir því sem þau langaði til að kaupa. Þannig lærðu þau mikilvægar lexíur um fjármál.

Samtök fjármálafyrirtækja hafa undanfarið staðið fyrir fjármálafræðslu undir merkjum Fjármálavits og þar má finna mörg góð fjármálaráð.

Algeng mistök í fjármálum

Í minni ráðgjöf ræði ég við ungt fólk um ýmislegt sem getur komið upp á varðandi fjármál. Miðað við mína reynslu er eftirfarandi algengustu mistökin sem ungt fólk gerir í fjármálum:

  • Neyslan er ekki í samræmi við tekjurnar. Er t.d. hægt að smyrja nesti í skólann og hella upp á kaffibrúsann, fremur en að kaupa tilbúnar máltíðir og kaffibolla?
  • Fresta því að takast á við vandann.
  • Smálán. Þeir sem eru í fjárhagsvandræðum freistast stundum til að taka smálán. Taka svo önnur smálán til að greiða þau gömlu. Yfirdráttarvextir eru vissulega háir en þeir komast ekki í hálfkvisti við kostnaðinn við að taka smálán.
  • Leggja ekki fyrir.
  • Huga ekki að viðbótarlífeyrissparnaði. Þessi tegund sparnaðar er ein sú hagkvæmasta sem völ er á, enda leggur atvinnurekandi til fé á móti.

Hægt að snúa við blaðinu á stuttum tíma

Það veitir mér mikla ánægju í starfi mínu að hitta ungt fólk og veita þeim ráðgjöf og upplýsingar sem hjálpar þeim að takast á við sín fjármál. Ég man t.a.m. vel eftir ungri konu sem kom til mín í fyrra. Hún var í dálitlu veseni með sín fjármál og ákvað að fylgja áætlun sem fólst í stuttu máli í því að hún greiddi niður skuldir og lagði um 10.000 krónur fyrir á mánuði. Eftir nokkra mánuði var staðan orðin allt önnur og betri og unga konan var afskaplega ánægð með að sér skyldi hafa tekist að sparast nokkra tugi þúsunda á stuttum tíma. Fjármál þurfa ekki að vera flókin.

Vigdís Gunnarsdóttir er sérfræðingur í einstaklingsþjónustu hjá Landsbankanum.

Þú gætir einnig haft áhuga á
Ungt fólk
8. sept. 2023
Hvað breytist við að verða fjárráða?
Þegar þú verður fjárráða berð þú ábyrgð á peningunum þínum og viðskiptasögu. Við þessi tímamót er gott að staldra við, kynna sér mikilvæg atriði um fjármálin sín og fá sem besta yfirsýn yfir hlutina.
5. sept. 2023
Hvaða áhrif hafa vaxtahækkanir á lánin mín?
Hærri stýrivextir leiða til þess að vextir og mánaðarleg greiðslubyrði á lánum sem eru með breytilega vexti hækka. Þetta á meðal annars við um neytendalán á borð við yfirdrátt og greiðsludreifingu á kreditkortum en mestu munar þó yfirleitt um íbúðalánin.
Grafarholt
5. sept. 2023
Greiðslubyrðin þyngist - hvaða möguleikar eru í stöðunni?
Vextir hafa hækkað sem veldur því meðal annars að greiðslubyrði af óverðtryggðum íbúðalánum er nú töluvert meiri en áður. Þá sjá margir lántakar, sem festu vexti þegar þeir voru hvað lægstir, fram á að borga mun meira af láninu þegar fastvaxtatímabilinu lýkur. Hver eru áhrifin af vaxtahækkununum og hvaða möguleika höfum við til að létta á greiðslubyrðinni?
Lyftari í vöruhúsi
7. júní 2023
Verðbólgan á allra vörum - nokkur lykilatriði til að hafa á hreinu
Verðbólga, stýrivextir, verðbólguvæntingar og gengi. Hvað þýða þessi hugtök og af hverju skipta þau máli?
Evrópsk verslunargata
2. maí 2023
Góð ráð um kortanotkun og greiðslur í útlöndum
Við mælum með að fólk greiði með snertilausum hætti þegar það er á ferðalagi erlendis, annað hvort með Apple Pay, kortaappinu eða með því að nota snertilausa virkni kreditkorta. Það er samt enn nauðsynlegt að taka kortin sjálf með í ferðalagið.
Strákar með hjólabretti
12. apríl 2023
Hvað á að gera við fermingarpeninginn?
Áður voru fermingargjafir oft eigulegir gripir sem hjálpuðu fermingarbarninu inn í nýtt tímabil ævinnar – skatthol, pennar, orðabækur, merkileg skáldverk, hljómtæki, tjöld, armbandsúr eða ferðatöskur.
Íslenskir peningaseðlar
28. mars 2023
Hægt að lækka eða komast hjá þjónustugjöldum
Þjónustugjöldum er ætlað að mæta kostnaði við veitta þjónustu. Grunnþjónusta í appinu og netbankanum er gjaldfrjáls og hægt er að komast hjá því að greiða þjónustugjöld eða lækka þau með því að velja ódýrari eða gjaldfrjálsar þjónustuleiðir sem eru í boði hjá bankanum.
21. mars 2023
Bankaþjónusta fyrir börn og unglinga
Þegar börn verða níu ára geta þau, með samþykki foreldra eða forsjáraðila, fengið debetkort og skoðað bankareikningana sína í appi og netbanka. Þegar börnin verða unglingar við 13 ára aldur þurfa þau ekki lengur slíkt samþykki.
15. feb. 2023
Hvernig virkar greiðslubyrðarhlutfall þegar ég sæki um íbúðalán?
Greiðslubyrðarhlutfall er fyrir mörgum nýyrði þegar kemur að umsóknum um íbúða- og fasteignalán. Útreikningurinn á hlutfallinu – sem er misjafn eftir því hvort lán eru verðtryggð eða óverðtryggð – vefst líka fyrir mörgum.
24. jan. 2023
Auðvelt að bera saman ávöxtun á fjárfestingum
Það er gott að hefja nýtt ár á að fara yfir fjárfestingarnar sínar og skoða hvort maður sé að fá bestu ávöxtunina sem völ er á miðað við eigin markmið og áhættuvilja.
Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur