Aukin verðbólga á árinu skýrist fyrst og fremst af gengisáhrifum. Þannig hefur framlag innfluttra vara aukist úr 0,3 prósentustigum í janúar í 1,9 prósentustig í september.
Framlag þjónustu hefur á hinn bóginn lækkað úr 0,6 prósentustigum í janúar í 0,4 prósentustig í september.
Framlag húsnæðiskostnaðar er svipað og í janúar.
Framlag bensíns er aftur á móti til lækkunar, en heimsmarkaðsverð á bensíni hefur lækkað töluvert á árinu.
Verðbólga að mestu leyti innan vikmarka frá ársbyrjun 2013
Þrátt fyrir þessa hækkun á verðbólgunni frá því í janúar er hún enn innan vikmarka 2,5% verðbólgumarkmiðs Seðlabanka Íslands (+/- 1,5%). Verðbólgan hefur að langmestu leyti haldist innan vikmarka frá ársbyrjun 2013.
Gerum ráð fyrir að krónan standi nokkurn veginn í stað það sem eftir lifir árs og á næsta ári
Í spánni sem Hagfræðideild gaf út í maí á þessu ári gerðum við ráð fyrir að evran stæði í 160 krónum í lok árs 2020. Hún er núna í kringum 162 krónur. Í þessari spá gerum við ráð fyrir að hún verði á svipuðum stað og hún er nú í lok árs 2020. Í þjóðhagsspá Hagfræðideildar er reiknað með að þróun Covid-19-faraldursins verði í grófum dráttum þannig að almennu hjarðónæmi verði náð á Íslandi og helstu viðskiptalöndum okkar á þriðja ársfjórðungi 2021. Þetta mun hafa tvíþætt áhrif á krónuna. Í fyrsta lagi ætti innstreymi erlendra ferðamanna að aukast aftur með tilsvarandi gjaldeyristekjum. Í öðru lagi ætti það að skila sér í aukinni bjartsýni á gengi krónunnar, en væntingar hafa jafnan töluverð áhrif á gengi gjaldmiðla. Gangi þetta eftir gerum við ráð fyrir að krónan standi nokkurn veginn í stað árið 2021 en styrkist nokkuð árin 2022 og 2023.
Áhrif af veikingu krónunnar fjara út þegar líður á næsta ár
Við gerum nú ráð fyrir að verðbólga fari hæst í 4% í upphafi næsta árs og verði einkum knúin af veikingu krónunnar það sem af er þessu ári. Forsenda fyrir hjöðnun verðbólgunnar á næsta ári er að gengi krónunnar verði tiltölulega stöðugt. Gangi það eftir er útlit fyrir að verðbólgan lækki hratt í ljósi grunnáhrifa frá fyrra ári og að stór hluti verðbólgunnar nú sé hækkun á innfluttum vörum. Þrátt fyrir mikinn framleiðsluslaka í hagkerfinu er töluverður kostnaðarþrýstingur framundan vegna kjarasamningsbundinna launahækkana. Því má búast við að verðbólga verði lítillega yfir markmiði á seinni hluta spátímans.
Óbreyttir stýrivextir út þetta ár og næsta
Ef verðbólga væri nær markmiði mætti færa góð rök fyrir frekari vaxtalækkunum. Það verður hins vegar að teljast ólíklegt að stýrivextir verði lækkaðir frekar á meðan verðbólga er nokkuð yfir markmiði. Hækkun vaxta til skamms tíma er einnig verulega ólíkleg, enda gríðarlegur framleiðsluslaki í hagkerfinu um þessar mundir sem endurspeglast m.a. í háu atvinnuleysi. Við teljum því að peningastefnunefnd Seðlabanka Íslands muni halda vöxtum óbreyttum út þetta ár og næsta.
Búast má við að það dragi úr framleiðsluslakanum þegar líður á spátímabilið, að vaxtahækkunarferli hefjist á síðari árshelmingi 2022 og að raunstýrivextir verða aftur jákvæðir um mitt ár 2023.
