Laun hækk­að um tæp 11% á síð­ustu 12 mán­uð­um

Launavísitalan hækkaði um 1,1% í júní og vegna þess hversu lítið verðlag hækkaði jókst kaupmáttur. Atvinnuleysi hélt áfram að dragast saman, enda árstíðabundin eftirspurn eftir starfsfólki í ýmsum greinum. Örlítið kann þó að vera að draga úr eftirspurn eftir starfsfólki.
Bakarí
26. júlí 2023

Hækkun vísitölu launa á ársgrundvelli nam 10,9% í júní, samkvæmt mælingum Hagstofunnar, og vísitalan hækkaði um 1,1% á milli mánaða. Hækkunin skýrist sennilega að mestu af kjarasamningsbundnum hækkunum, en kjaraviðræður hluta félaga BSRB teygðust fram í júnímánuð.

Kaupmáttur jókst um 0,3% í júní en var 1,8% meiri en í júní í fyrra, ólíkt því sem verið hefur síðustu mánuði, þegar ársbreyting kaupmáttar hefur ýmist verið neikvæð eða sáralítil. Stökkið skýrist aðallega af því að verðbólgan var mun minni í júní á þessu ári en í júní í fyrra. Nú má þó búast við að hægi á hækkun launavísitölunnar þar til næstu kjarasamningar verða undirritaðir, líklega eftir aðeins örfáa mánuði.

Nýjustu gögn yfir launahækkanir eftir atvinnugreinum og starfsstéttum ná yfir aprílmánuð. Á tímabilinu frá apríl í fyrra til apríl á þessu ári hækkuðu laun mest í veitinga- og gistigeiranum, um 12,4%, og næst mest í byggingarstarfsemi og mannvirkjagerð, um 11,6%. 

Í samræmi við það hækkuðu laun mest hjá verkafólki, um 11,7%, og þeim sem starfa við þjónustu-, sölu- og afgreiðslustörf, um 11,6%. Samanburðurinn verður þó líklega áhugaverðari og marktækari þegar allar kjarasamningsbundnar hækkanir verða komnar inn í vísitölurnar.

Atvinnuleysi 2,9% í júní

Atvinnuleysi var 2,9% í júní, samkvæmt skráningu Vinnumálastofnunar, og fór úr 3,0% í maí. Atvinnuleysi er almennt minnst á sumrin og hugsanlegt að áfram dragi úr því í júlí.

Árstíðasveiflur skýrast meðal annars af auknum umsvifum ýmissa atvinnugreina á sumrin, ekki síst í ferðaþjónustu og byggingariðnaði. Það var einmitt í ferðaþjónustu sem atvinnulausum fækkaði mest í mánuðinum, en einnig þó nokkuð í verslun og vöruflutningum.

Eftirspurn eftir starfsfólki nokkuð stöðug

Rúmlega 43% stjórnenda fyrirtækja telja ekki vera nægt framboð af starfsfólki og um 57% telja framboðið nægilegt, samkvæmt könnun sem Gallup gerir ársfjórðungslega fyrir Seðlabankann. Nýjustu niðurstöður voru birtar í lok júní og hlutföllin breyttust lítið frá því í apríl, þótt örlítið virðist hafa dregið úr spennu.

Í niðurstöðum könnunarinnar má einnig sjá niðurbrot eftir atvinnugreinum þar sem stjórnendur eru spurðir hvort þeir hafi í hyggju að fjölga starfsfólki á næstu sex mánuðum, eða fækka. Í langflestum greinum er hlutfall fyrirtækja sem vilja fjölga starfsfólki lægra en það hefur verið allt síðasta árið, sem kann að vera merki um lítillega rólegri vinnumarkað. Hlutfallið er hæst í byggingarstarfsemi og mannvirkjagerð, þótt það hafi lækkað frá því í apríl. Hlutfallið hefur lækkað um u.þ.b. helming í samgöngum, flutningum og ferðaþjónustu, enda var það sérstaklega hátt í apríl þegar sumarið var fram undan.

Mikil óvissa um næstu mánuði

Kaupmáttur er betri mælikvarði á lífskjör en laun, því launahækkanir einar og sér segja lítið um ávinninginn af þeim ef verð á vöru og þjónustu breytist líka. Þróun kaupmáttar ræðst af hækkunum verðlags annars vegar og launa hins vegar. Þegar verðlag hækkar meira en laun dregst kaupmáttur saman, en þegar launin hækka meira eykst hann.

Verðbólgan fór úr 8,9% í 7,6% í júlí og við búumst við að hún hjaðni hægt og rólega á næstu mánuðum. Launahækkanir vegna nýrra kjarasamninga hafa komið smám saman inn í launavísitöluna síðustu mánuði en viðbúið er að nú hægi á hækkuninni, þar til aðilar vinnumarkaðarins hefjast handa við að undirrita nýja kjarasamninga eftir örfáa mánuði. Harkan í viðræðunum hlýtur að velta að miklu leyti á því hvort verðbólgan hjaðni áfram og hvort fólk hafi trú á að áfram dragi úr henni. Ef verðlag heldur áfram að hækka hefur launafólk hvata til að krefjast meiri launahækkana til þess að verja kaupmáttinn.

Þróun verðbólgunnar veltur svo að hluta til á því um hversu miklar launahækkanir verður samið. Að gefnu verðlagi hafa hærri laun þau áhrif að kaupgeta almennings eykst og þar með eftirspurnin. Einnig vilja fyrirtæki hærra verð fyrir vörur ef launakostnaður hækkar. Spennustigið á vinnumarkaði hefur líka áhrif á kjaraviðræður. Mikil eftirspurn eftir starfsfólki bætir samningsstöðu launafólks en ef vaxta- og launahækkanir draga úr getu fyrirtækja til að bæta við starfsfólki er hugsanlegt að atvinnuleysi aukist og spennan minnki. Seðlabankinn hefur varað við því að víxlverkun launa og verðlags geti fests í sessi og þróunin á næstu mánuðum fer ekki síst eftir því hvort sú verði raunin.

Fyrirvari
Innihald og form þessarar greiningar er unnið af starfsfólki Hagfræðideildar Landsbankans hf. (hagfraedideild@landsbankinn.is) og byggist á aðgengilegum opinberum upplýsingum á þeim tíma sem greiningin var unnin. Mat á þeim upplýsingum endurspeglar skoðanir starfsfólks Hagfræðideildar Landsbankans á þeim degi þegar greiningin er dagsett, en þær geta breyst án fyrirvara.

Landsbankinn hf. og starfsfólk hans taka ekki ábyrgð á viðskiptum sem byggð eru á þeim upplýsingum og skoðunum sem hér eru settar fram, enda eru þær ekki veittar sem persónuleg ráðgjöf fyrir einstök viðskipti.

Bent skal á að Landsbankinn hf. getur á hverjum tíma haft beinna eða óbeinna hagsmuna að gæta, ýmist sjálfur, dótturfélög hans eða fyrir hönd viðskiptavina, s.s. sem fjárfestir, lánardrottinn eða þjónustuaðili. Greiningar eru engu að síður unnar sjálfstætt af Hagfræðideild Landsbankans og innan Landsbankans eru í gildi reglur um aðskilnað starfssviða sem eru aðgengilegar á vef bankans.
Þú gætir einnig haft áhuga á
Litríkir bolir á fataslá
13. feb. 2025
Spáum áframhaldandi hjöðnun í febrúar: Úr 4,6% í 4,3%
Við spáum því að vísitala neysluverðs hækki um 0,98% á milli mánaða í febrúar og að verðbólga hjaðni úr 4,6% í 4,3%. Við búumst við áframhaldandi hjöðnun næstu mánuði og að ársverðbólga verði komin niður í 3,7% í maí.   
Seðlabanki Íslands
10. feb. 2025
Vikubyrjun 10. febrúar 2025
Peningastefnunefnd lækkaði vexti um 0,5 prósentustig í síðustu viku. Í þessari viku koma tölur um skráð atvinnuleysi og fjölda brottfara frá Leifsstöð auk þess sem Hagstofan framkvæmir verðkannanir vegna vísitölu neysluverðs. Uppgjörstímabilið í Kauphöllinni er síðan enn í fullum gangi.
3. feb. 2025
Fréttabréf Greiningardeildar 3. febrúar 2025
Mánaðarlegt fréttabréf frá Greiningardeild um nýjustu hagtölur og stöðu og horfur í efnahagsmálum.
Flutningaskip
3. feb. 2025
Aukinn halli af vöruviðskiptum í fyrra
Halli af vöruviðskiptum jókst í fyrra, en ekki með sama hraða og síðustu tvö ár þar á undan. Að það hægi á aukningunni gæti verið merki um að jafnvægi sé að aukast í hagkerfinu, en á móti kemur að innflutningsverðmæti hafa aldrei verið meiri sem gæti verið merki um aukin umsvif.
Seðlabanki Íslands
3. feb. 2025
Vikubyrjun 3. febrúar 2025
Verðbólga lækkaði á milli mánaða í janúar, úr 4,8% í 4,6%. Við eigum von á að Seðlabankinn lækki vexti um 0,5 prósentustig á miðvikudaginn. Fyrstu uppgjör fyrir árið 2024 komu í síðustu viku, en uppgjörstímabilið heldur áfram í þessari viku.
30. jan. 2025
Spáum vaxtalækkun um 0,5 prósentustig
Við spáum 0,5 prósentustiga vaxtalækkun í næstu viku. Verðbólga mældist 4,6% í janúar. Hún hjaðnaði í takt við spá okkar og hefur þokast niður um 0,5 prósentustig frá síðustu vaxtaákvörðun. Hægt hefur á íbúðaverðshækkunum og verðbólguvæntingar virðast stöðugri en áður. Laun hafa hækkað mun minna en áður og vinnumarkaður hefur leitað í eðlilegra horf.  
Fasteignir
30. jan. 2025
Verðbólga hjaðnar áfram
Vísitala neysluverðs lækkaði um 0,27% á milli mánaða í janúar, samkvæmt nýbirtum tölum Hagstofu Íslands. Ársverðbólga lækkar því úr 4,8% í 4,6%. Við eigum enn von á að verðbólga hjaðni næstu mánuði og verði 3,9% í apríl.
Íbúðahús
27. jan. 2025
Vikubyrjun 27. janúar 2025
Í vikunni birtast verðbólgutölur fyrir janúar. Við eigum von á að verðbólga hjaðni og mælist 4,6%. Í síðustu viku birtist vísitala íbúðaverðs fyrir desember sem sýndi lækkun upp á 0,6% á milli mánaða. Vísitala leiguverðs sýndi einnig lækkun á milli mánaða, um 0,9%.
Bakarí
24. jan. 2025
Stöðugri vinnumarkaður og minna skrið launahækkana
Launavísitala Hagstofunnar hækkaði um 6,6% árið 2024. Á síðustu mánuðum hefur hægt verulega á launahækkunum, bæði vegna minni kjarasamningsbundinna hækkana en síðustu ár og minna launaskriðs. Kaupmáttur hefur því sem næst staðið í stað og óhætt að segja að staðan á vinnumarkaði styðji nú mun betur við verðstöðugleika en áður.
20. jan. 2025
Vikubyrjun 20. janúar 2025
Kortaveltutölur sem komu í síðustu viku voru nokkuð sterkar og sýndu að kortavelta heimilanna jókst nokkuð á milli ára í desember. Það voru tvö uppgjör í síðustu viku, Hagar og Ölgerðin, en fjárhagsár þessa tveggja félaga er, ólíkt öðrum félögum í kauphöllin, ekki hið sama og almanaksárið. Í vikunni fram undan fáum við vísitölur íbúðaverðs og leiguverðs frá HMS.
Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur